وزارت امور خارجه روسیه پیش از این سفر اعلام کرده بود که در این سفر دوطرف می‌خواهند روابط تجاری خود را گسترش دهند و همکاری‌های نزدیک‌تری با یکدیگر آغاز کنند. گزارش رسانه‌ها نیز در این سه روز نشان داد که هیات عربستانی با مقادیر فراوانی منابع مالی به این سفر رفته‌اند.

شبکه خبری «العربیه» در این خصوص گزارش داد که هیات عربستانی میلیاردها دلار قرارداد همکاری در قالب 10 قرارداد بزرگ طی سفر ملک سلمان به مسکو امضا کردند. مهم‌ترین قرارداد خرید سامانه موشکی پیشرفته «اس 400» بوده است.

اما همان‌طور که انتظار می‌رفت ملک سلمان قصد داشت در این سفر از طریق انتقال زیادی پول به روسیه در قالب قراردادهای گسترده نظر مساعد پوتین را در مورد مسائل منطقه‌ای چون ایران جلب کند تا با جلب نظر او بتواند شرایط منطقه‌ای را به نفع خود تغییر دهد. این خواسته پادشاه عربستان با توجه به اینکه این روزها در حال انجام تغییرات گسترده‌ای در داخل عربستان است تا زمینه را برای سلطنت پسرش محمد آماده کند و از طرفی با مشکلات زیادی که در منطقه دارد، اهمیت این سفر را دوچندان کرد.

عربستان از نفوذ ایران در منطقه هراسان است، از طرفی هم می‌داند که روسیه با ایران روابط نزدیکی دارد. همچنین عربستان درخصوص سوریه و یمن با مشکلات فراوانی مواجه شده است. پایگاه «هافینگتون پست» عربی بعد از این سفر در مطلبی تحلیلی نوشته است که پادشاه عربستان در این سفر در مقابل پوتین شکست خورد و نتوانست نظر مساعدش را در مورد تغییر رویکرد روسیه در قبال ایران عوض کند.

روسیه در سال‌های اخیر به دلیل تغییر رویکردش نسبت به دوران گذشته روابط نزدیک‌تری با ایران پیدا کرده است. این موضوع در زمینه مبارزه با گروه‌های تروریستی مستقر شده در سوریه و عراق در این سال‌ها نمود گسترده‌ای داشته است. احمد دستمالچیان، کارشناس خاورمیانه پیش از این در گفت‌وگو با «فرهیختگان» عنوان کرده بود که ملک سلمان در این سفر امتیازهای فراوانی می‌دهد تا پوتین خواسته‌هایش را اجابت کند. در مقابل روسیه نیز امتیازهایی را خواهد داد، اما نکته مهمی که وجود دارد این است که مواضع پوتین در منطقه و در مورد ایران، محور مقاومت و حزب‌ا... دارای ثبات است و روسیه به دلیل منافعی که این نزدیکی برایش دارد تسلیم خواست عربستان نخواهد شد.

پادشاه عربستان بعد از مدت‌ها تعویق سفر به روسیه در حالی وارد مسکو شد که کشورش درگیر مساله انتقال از شکل سنتی به دوره مدرن است. این مساله که برای ملک سلمان درگیری‌های زیادی را ایجاد کرده است به دلیل نفوذ گسترده تفکرهای افراطی وهابیت به یک مشکل بزرگ تبدیل شده است. در این میان پادشاه عربستان از طریق این سفر قصد داشت به پوتین نزدیک شود تا در این شرایط از همراهی‌اش استفاده کند. البته محتمل است که رئیس‌جمهور روسیه هم تا جایی که منافعش از سوی عربستان به خطر نیفتد همراهی با ریاض را دنبال کند، چراکه دوطرف مسائل و دغدغه‌های مشترکی چون خرید و فروش نفت را دارند.

برای تحلیل این موضوع با «احمد وخشیته»، کارشناس مسائل روسیه به گفت‌وگو نشستیم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

سفر بی‌سابقه پادشاه آل‌سعود به مسکو با توجه به شرایط سوریه و تغییرات گسترده در عربستان سعودی چه معنایی دارد؟

در رابطه با دلایل سفر سلمان بن عبدالعزیز به مسکو گمانه‌زنی‌های گوناگونی صورت گرفت و همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با توجه به بحران سوریه و لیبی مهم‌ترین گفت‌وگوها حول همین موضوع صورت گرفت. اما باید به چند نکته توجه داشت: «اگر بخواهیم به پیشینه روابط دو کشور (به قول پوتین از 90 سال پیش تاکنون روابط خوبی بوده است) نگاهی بیندازیم در خواهیم یافت که روس‌ها (اتحاد جماهیر شوروی) اولین کشوری بودند که در سال 1926 پادشاهی ایجاد شده توسط عبدالعزیز بن سعود را به رسمیت شناختند؛ سرمایه‌گذاری‌های وسیع عربستان در مناطق مسلمان‌نشین روسیه و تمایل ویژه «رمضان قدیروف» به آل‌سعود نیز توضیح می‌دهد که استقبال گسترده از ملک سلمان اتفاق جدید و یک‌شبه‌ای نیست.»

طرف سعودی نیز در این سفر به دنبال افزایش تعاملات خود با متحد تاکتیکی ایران در سوریه است و می‌کوشد از ابعاد مختلف بر نفوذ خود در کرملین را گسترش دهد تا کفه قدرت در زمین بازی سوریه و یمن را به سمت خود روانه کند.

در این سفر چه اتفاقاتی افتاد و چه اتفاقی سعودی‌ها انتظار داشتند بیفتد؟

شاید بتوان گفت مهم‌ترین اتفاق این سفر حتی بالاتر از قراردادها و توافقنامه‌هایی که امضا شد این است که روسیه آشکارا به همه بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در غرب آسیا نشان داد که تئوری موازنه قوا را در سیاست خارجی خود را دنبال می‌کند؛ موضوعی که ویتالی نامکین هم در گفت‌وگو با یکی از روزنامه‌های روسی مطرح کرد که روسیه با تاکید بر حفظ روابط با شرکای قدیمی خود، به شرکای جدیدی در منطقه نیاز دارد و حاضر است سیاست متوازنی را اجرا کند. در کنار این مهم، طی روز گذشته 14 سند همکاری هم امضا شد که فروش سامانه اس 400 به عربستان پر سروصداترین آنها بود. البته موضوع تشکیل کمیته مشترک برای همکاری نظامی هم مطرح شد که بسیار قابل تامل است.

در فضای عامیانه این سوال وجود دارد که عربستان روسیه را علیه ایران خریده، چه جوابی می‌توان به این سوال داد؟

با آغاز بحران سوریه، روسیه به‌عنوان قدرت مهم منطقه‌ای در غرب آسیا فعال شد و از آنجا که منافعش در سوریه مخالف آمریکا بود، ایران به سوی این کشور روی آورد و با یکدیگر در مورد موضوع سوریه همکاری و ائتلاف کردند. اما باید توجه داشت که سیاست خارجی روسیه در چارچوب نظریه واقع‌گرایی قرار دارد نه ایدئولوژی. پوتین 10 ماه پیش سند سیاست خارجی روسیه را امضا و ابلاغ کرد؛ در بند 94 این سند آمده است که روسیه خط‌مشی توسعه همه‌جانبه همکاری با ایران را دنبال می‌کند. جالب است که در بند بعدی یعنی 95 بر گفت‌وگوهای راهبردی با شورای همکاری خلیج فارس تاکید شده، پس باید ابتدا فهم‌پذیری صحیحی از سطح روابط داشته باشیم و انتظارات‌مان را بر همان مبنا تعریف کنیم.

همچنین به نظر می‌رسد دنیای سیاست پیچیده‌تر از این باشد که فردی دیگری را بخرد، بازیگران سیاسی در حوزه بین‌الملل بر اساس منافع‌شان رفتار می‌کنند؛ روس‌ها به دنبال یک دیپلماسی یک سویه نیستند و همواره میان سال‌های گذشته به‌ویژه از زمان مذاکرات ایران با آمریکا (گرایش آشکار ایران به غرب) سعی کردند همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نچینند و این همزمان شده با پوست‌اندازی سیاسی در عربستان سعودی.