پرونده ویژه «فرهیختگان» درباره تابلوهای جنجالی
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، تقریبا حدود یک ماه‌و‌نیم پیش نامه‌ای از سوی علی معلم‌دامغانی، رئیس فرهنگستان هنر در رسانه‌ها منتشر شده که واکنش‌های زیادی را در پی داشته است. رئیس فرهنگستان هنر در این نامه نوشته بود: «بدین‌وسیله اعلام می‌کند که بیش از 500 تابلو از آثار نقاشان ایرانی که با تطمیع تاثیرگذاری در مدیران و بعضی از کارمندان به بهانه نمایشگاه و...، بدون شناسنامه و سند به خزانه فرهنگستان تحمیل شده است، در اختیار این نهاد فرهنگی است. شرکتی به سرپرستی آقای الف. ت مدعی مالکیت آن است، که ادعاست و باید اثبات شود. عجالتا مال، مال‌ا... است و متعلق به مردم و میهن اسلامی است.» در پی انتشار این نامه بود که دعوای فرهنگستان هنر و بانک پاسارگاد به رسانه‌ها کشیده و هر روز خبری جدید در این مورد منتشر شد. هر چند در این دعوای رسانه‌ای حق دادن به هر یک از طرفین ماجرا بدون‌داشتن سند و مدرک دقیق و کافی کاری نادرست است و باید منتظر ماند و دید کمیته مسئول رسیدگی به این پرونده حق را به بانک پاسارگاد می‌دهد یا فرهنگستان هنر، ما به سراغ علی معلم‌دامغانی، رئیس فرهنگستان هنر، علی‌اکبر امین‌تفرشی، مدیرعامل شرکت پارس‌آرین و عضو هیات مدیره بانک پاسارگاد، علی جمشیدی، مدیر گالری شمس و نصرا... افجه‌ای هنرمند خوشنویس رفته‌ایم تا با جزئیات بیشتر این ماجرا آشنا شویم.
گفت‌وگوی «فرهیختگان» با علی معلم درباره تابلوهای جنجالی:
نه مجوز دارند، نه سند
علی معلم، رئیس فرهنگستان هنر با اشاره به اینکه بعضی اموال هستند که اگر در کمیت بالا و در مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی باشند مصداق احتکار به خود می‌گیرند، گفت: «آثار هنری در کمیت‌های بالا نمی‌توانند خصوصی باشند؛ بلکه اینها جزء اموال عمومی به حساب می‌آیند و باید برای مردم باشند. چطور میشود یک شرکت تجاری و با ماهیت اقتصادی در طول چند سال تعداد آثار خود را به 500 اثر می‌رساند و هیچ‌کس هم نسبت به آنها خرده نمی‌گیرد. درباره این موضوع بحث حقوق عمومی به میان می‌آید. اموالی که حق مردم است باید به آنها بازگردانده شود. ما تا روشن شدن این موضوع پای حرف‌های خود ایستاده‌ایم.»
وی ادامه داد: «اینکه می‌گویند آثاری را برای گردآوری در گنجینه آثار خود خریداری کرده‌اند، صحت ندارد و ما از آن اطلاعی نداریم. شما اگر بخواهید اغذیه‌فروشی هم راه‌اندازی کنید باید مجوز داشته باشید ولی تا این لحظه بنده اصلا اطلاعی از مجوز موزه بانک پاسارگاد ندارم. اصلا از کدام نهادی اقدام به اخذ مجوز کرده‌اند که بنده خبر ندارم. مملکت نهادهای امنیتی و قضایی دارد که باید با ورود به این موضوع، صحت و سقم ادعاهای مطرح شده را بررسی کنند و ببینند آیا این آقایان راست می‌گویند یا خیر. طبق پیگیری‌هایی که انجام گرفته است به دولت، قوه قضائیه و مجلس موضوع را انتقال داده‌ایم. هم‌اکنون هیاتی از وزارت دادگستری مسئولیت بررسی پرونده را برعهده گرفته است که امیدواریم هر چه سریع‌تر حقانیت موضوع اثبات شود.»
وی موارد مطرح شده توسط بعضی از هنرمندانی چون آغداشلو، نامی و افجه‌ای درخصوص فروش آثار خود به شرکت پارس‌آرین را در صورت صحت داشتن محدود به یک یا دو اثر خواند و گفت: «در میان این تعداد اثر که در موزه موسسه صبا وجود دارند تعداد زیادی از آنها متعلق به هنرمندانی است که از دنیا رفته‌اند. آنها برای اثبات مالکیت این آثار چه مدارک و ادله‌ای دارند؟ عده‌ای از هنرمندان هم هستند که با امضای آثار جعلی به آنها مشروعیت می‌بخشند. چه کسی مهر تایید به آثار آنها زده است که ما خبر نداریم؟ برای تایید حرف‌های دوستان باید آثار آنها توسط کارشناسان بررسی و اصالت‌شان تایید شود. البته نکته‌ای که مطرح است، اینکه چطور این هنرمندان می‌توانند در طول عمر هنری خود این همه آثار تولید کنند. این موضوع جای تامل دارد.»
وی افزود: «نکته دیگری که نشان از زرنگی این بنگاه اقتصادی وابسته به بانک پاسارگاد دارد، این است که با امضای قرارداد با آقایی به نام زارع، مدیر پیشین موسسه صبا که آن هم در دوره ریاست قبلی فرهنگستان امضا شده در‌صدد بودند با نگهداری آثار بی‌اصالت و سرقتی در چنین جایی به آنها وجاهت قانونی بدهند و برای فروش‌شان راحت‌تر و با قیمت‌های بهتر بازاریابی کنند.»
وی خاطرنشان کرد: «فرهنگستان هنر که زیرمجموعه دولت محسوب میشود و رئیس آن از رئیس‌جمهور حکم می‌گیرد چگونه می‌تواند موزه نهادی خصوصی باشد که صرفا با هدف تجارت وارد این حوزه شده است؟ به نظرم تنها چیزی که برای شرکت پارس‌آرین و امین‌تفرشی، مدیریت آن، مهم نیست بحث حمایت از هنر و هنرمند است. آنها به غیر از حمایت از تعداد محدودی هنرمند که تعداد آنها به انگشتان دست هم نمی‌رسد، از کدام هنرمند حمایت می‌کنند؟ آنها جز خیانت به هنر ایرانی و کسب سودهای هنگفت از قبل آن به چیز دیگری فکر نمی‌کنند.»رئیس فرهنگستان هنر، اتفاقات اوایل انقلاب و آشفتگی‌هایی را که وجود داشته فرصتی برای سوءاستفاده از آثار هنری توسط عده‌ای سودجو خواند که با گذشت زمان در‌صدد بهره‌برداری و کسب سودهای هنگفت از فروش آنها هستند و در این زمینه بیان کرد: «شرکتی مثل پارس‌آرین با خرید این‌گونه آثار از مجموعه‌داران، هنرمندان و گالری‌ها که به نوعی هویت هنری کشور هستند، سعی دارد با فروش آنها در حراجی‌های معتبر جهانی مبالغ هنگفتی در‌آمدزایی کند.»
وی مطرح شدن ادعاهایی در رابطه با افزایش اجاره بهای گالری صبا و رابطه با این موضوع را تکذیب کرد و این‌گونه پاسخ داد: «قرارداد اولیه اجاره گالری با شخصی به اسم زارع، مدیریت قبلی موسسه صبا، امضا شده بود. در دوره‌های بعدی مدیریت‌هایی که بر مسند موسسه صبا بودند، قراردادهایی را بدون اعمال نظر من با آنها بستند که با فهمیدن این موضوع، رتبه آنها را از سرپرستی به جایگاه کارمندی ساده تقلیل دادم. اینکه مطرح میشود معلم به دنبال پول است باید بگویم اگر به دنبال این موارد بودم از ابتدای انقلاب که بر مسند امور اجرایی و مدیریتی بودم این کار را می‌کردم. اصولا به این‌گونه منابع مالی نیازی ندارم.»
وی ورود شرکت‌های خصوصی به خرید و فروش آثار هنری و حراجی‌های هنری را نه‌تنها باعث پولشویی دانست؛ بلکه سبب خدشه‌دار کردن کرامت انسانی هم عنوان کرد و گفت: «هنرمندان حقوق مشخص شده‌ای ندارند. مجلس باید به حقوق هنرمندان سر و سامان دهد. اگر در همین تهران بازاری ایجاد شود که بعضی از آثار تخت‌جمشید را بفروشند برای خبرنگاران و مردم این سوال مطرح نمی‌شود که یک تخت‌جمشید بیشتر نداریم و چطور میشود این آثار در این‌گونه حراجی‌ها به فروش برسد؟ بنابراین درخصوص آثار فاخری که در حراجی‌های معتبر تهران و خارج از کشور فروش می‌رود چرا نباید حساسیت به وجود آید و به آن اهمیت دهیم؟»
امین‌تفرشی در گفتوگو با «فرهیختگان»:
یک میلیارد خواستند، ندادیم
علی‌اکبر امین‌تفرشی، مدیرعامل شرکت پارس‌آرین و عضو هیات‌مدیره بانک پاسارگاد با اشاره به اینکه در تمام دنیا مرسوم است که بنگاه‌های اقتصادی در کنار تجارت و معاملات اقتصادی، وظایف اجتماعی و فرهنگی داشته باشند، درباره فعالیت‌های مجموعه تحت اختیار خود گفت: «ما هم از این قاعده مستثنی نیستیم و با ورود به بخش‌های ورزشی، هنری، علمی و... سعی کرده‌ایم در کنار سپرده‌گذاران خودمان، انتفاعی را برای اشخاص ثالث در نظر بگیریم؛ از حمایت از تیم‌های ورزشی مثل کوهنوردی و کشتی که پشتیبان جدی ندارند گرفته تا بورسیه کردن رتبه‌های اول تا سوم کنکور. حمایت از هنرمندان و خرید آثار هنری نیز یکی دیگر از کارهای ما در این چارچوب است. ما سعی کرده‌ایم با ایجاد موزه‌ای، علاوه‌بر حمایت از هنرمندان و رونق‌بخشی گردش مالی این حوزه، مردم را با گنجینه‌ای از آثار کلاسیک هنرمندان معاصر آشنا کنیم.»
وی انتخاب موسسه فرهنگی و هنری صبا برای نمایش آثار هنری را به خاطر دسترسی راحت هنرمندان، ارتفاع مناسب برای نمایش آثار و شناخته شده بودن این موسسه عنوان کرد و گفت: «طبق مطالعاتی که داشته‌ایم موسسه صبا از این حیث بهترین گزینه بوده است. از سال 1387 طی قرار‌دادی یکی از سالن‌های آنجا را به مدت یک‌سال اجاره کردیم. هر ساله با مقداری افزایش، قرارداد ما تمدید می‌شد تا اینکه در سال 95 طق خواسته ریاست فرهنگستان هنر رقمی حدود 300 میلیون تومان برای یک‌سال به آنها پرداختیم. اما در سال جدید با نزدیک شدن به اتمام قرارداد، رقمی که بابت تمدید قرارداد به ما پیشنهاد شد حدود یک میلیارد تومان بود. با توجه به جمع‌بندی‌هایی که داشته‌ایم تصمیم به تسویه و تخلیه آنجا گرفتیم.»
وی ادامه داد: «به دنبال این تصمیم، مدیریت فرهنگستان مصاحبه‌هایی مبنی‌بر اینکه آثار گنجینه پاسارگاد مال‌ا... است، انجام داد و موضوعاتی از قبیل اینکه این آثار جعلی یا مصداق احتکار است را مطرح کرد. حراجی‌های تهران سالانه دوبار برگزار می‌شوندکه در هرکدام به‌طور متوسط حدود 280 اثر فروخته میشود. خیلی از آنها نیز در مجموعه‌های شخصی نگهداری میشود. در حالی که هر کدام از آثار خریداری شده توسط ما در گنجینه نگهداری میشود و در معرض دید عموم قرار دارد، انتساب کلماتی مانند احتکار برای ما عجیب است.»
امین‌تفرشی، ورود بانک پاسارگاد به مقوله خرید آثار هنری را در رونق گرفتن بازار حراجی‌های هنری بسیار تاثیرگذار دانست و بیان کرد: «بعد از ورود ما به این بازار، شرکت‌های دیگری ورود کردند. قیمت‌هایی که زمانی شاید برای همه آرزو بود، با خریدهای ما به واقعیت تبدیل شد و آثار هنری کم کم ارزش و اعتبار بسیاری پیدا کردند. درخصوص حرف‌هایی که در مورد مال‌اندوزی شرکت ما و سوءاستفاده از آثار هنری مطرح شده است، باید بگویم خرید آثار هنری تنها شامل 5 درصد کارهای هلدینگ گروه مالی پاسارگاد میشود. بنابراین اگر هم فروشی مطرح شده که تعداد آنها جمعا 18 اثر بوده است، درخصوص آثار هنرمندانی بوده است که در مجموعه ما تعداد بیشتر از دو اثر داشته‌اند. با فروش این آثار در حراجی‌های معتبری چون کریستیز در‌صدد بودیم با سرمایه‌هایی که به دست می‌آوریم، آثار هنرمندان معاصر را برای نمایش در موزه خودمان خریداری کنیم. اینکه اثری از پرویز تناولی را با قیمت دو میلیون و 850 هزار دلار می‌فروشیم نه‌تنها افتخاری برای کشورمان است؛ بلکه به نوعی خدمت به هنرمندان محسوب میشود.»
وی درخـــــصــوص اینکه چرا در طول این سال‌ها اقدام به راه‌اندازی مکانی برای نمایش این آثار نکرده‌اند، گفت: «این 466 اثر که از 150 هنرمند گردآوری شده یک شبه تهیه نشده است. ما در طول سال‌ها آنها را خریداری کرده‌ایم. در همین مدت نیز سعی کرده‌ایم با شناسایی منطقه‌ای در تهران و ساخت موزه‌ای شایسته، این آثار را به آنجا منتقل کنیم. به همین خاطر مکانی را در منطقه پونک در نظر گرفته‌ایم که تا چند سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد. اینکه مطرح میشود از «صبا» برای وجاهت بخشیدن به آثاری جعلی یا سرقتی استفاده شده باید بگویم در بندی از قرارداد با هنرمندان قید کرده‌ایم چنانچه کوچک‌ترین خدشه‌ای در اصالت آثار وجود داشته باشد یا ادعایی مطرح شود، امکان استرداد وجه پرداختی جایز است که باید توسط فروشنده عودت داده شود.»
وی خاطرنشان کرد: «البته چندین سرقت از موزه‌های عباسی و هنرهای معاصر اتفاق افتاده است؛ ولی هیچ کدام از آنها ربطی به ما ندارد و اگر چنین چیزی بود در این مدت کسی مدعی بود و علیه ما شکایت می‌کرد. اینکه بخواهیم با سوءاستفاده‌های شخصی سعی کنیم افترا به دیگران بزنیم کاری غیر‌اخلاقی است. باید نسبت به هر مساله‌ای که مطرح می‌کنیم مصداق بیاوریم تا راحت‌تر بتوان پاسخ داد.»
عضو هیات‌مدیره بانک پاسارگاد ادامه داد: «با فرض اینکه اگر شرکت ما چنین کاری را کرده باشد چرا باید آن را در معرض نمایش عموم قرار دهد و در مکانی نگهداری کند که روزانه بیش از هزاران هنرمند، دانشجو و گردشگر از آن بازدید می‌کنند. »
وی در توضیح اینکه گفته میشود با هماهنگی مدیریت صبا و پرسنل آنجا، بانک پاسارگاد اقدام به خروج آثار از فرهنگستان هنر کرده است، گفت: «یکی از دلایل انتخاب موزه در صبا برای نمایش آثار حراست قوی آن بوده است. در یک روز عادی اگر یک تابلوی 20 در 30 را بخواهید از آنجا خارج کنید، نیازمند مجوز هستید. برای این موضوع ما طبق بند دو ماده چهار قرارداد عمل کرده‌ایم و با خروج آثاری که مشکل داشته‌اند سعی داشته‌ایم آنها را مرمت کنیم و دوباره به موزه برگردانیم.»
وی گفت: «اینکه بخواهیم با ناسزا گفتن به ماموران دولت و دادگاهی که طرف حق است در جامعه التهاب ایجاد کنیم نه‌تنها امری غیر‌اخلاقی است؛ بلکه این کار از اشخاصی که سالیان سال در فرهنگ و هنر کشور خدمت کرده‌اند و خود جزء هنرمندان به حساب می‌آیند نیز کاملا بعید است.»
امین‌تفرشی شایعاتی که درباره خرید هر چه بیشتر آثار هنری توسط این شرکت به دلیل ارتباط مستقیم با میزان پاداش هیات‌مدیره مطرح میشود را رد کرد و گفت: «سرمایه شرکت ما چیزی حدود دو هزار میلیارد تومان است. ما به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت مالی بانک پاسارگاد فعالیت می‌کنیم. حتی در گزارش عملکرد سالانه‌ای که تقدیم مجمع عمومی می‌کنیم رقمی که برای خرید آثار اختصاص داده‌ایم نیز قید نشده است. اصلا چرا باید با این کارها اعتبار 45 سال مدیریت خود را فدا کنیم.»
علی جمشیدی در گفتوگو با «فرهیختگان»:
موسسات مالی به هنر رونق می‌دهند
علی جمشیدی، مدیر گالری شمس ورود موسسات مالی به بحث خرید و فروش آثار هنری را در همه جای دنیا امری عادی خواند و گفت: «ورود موسسات مالی و نهادهای خصوصی مثل بانک‌ها و بنگاه‌های اقتصادی به حوزه اقتصاد هنر و حمایت از هنر و هنرمند، زمینه‌ساز رونق اقتصادی میشود و جریان اقتصاد هنر را به حرکت می‌اندازد. در دنیا برای حضور این‌گونه شرکت‌ها در امر خرید آثار هنری امتیازاتی از قبیل معافیت‌های مالیاتی قائل می‌شوند که باعث ترغیب سرمایه‌گذاران میشود.»
وی مطرح کردن اتهام‌هایی را که توسط رئیس فرهنگستان هنر مبنی‌بر اصالت نداشتن و سرقتی بودن آثار عنوان شده است، رد کرد و گفت: «درخصوص اثری که بنده از مرحوم خانم لاشایی به مجموعه بانک پاسارگاد فروختم می‌توانم گواهی دهم این اثر جزء کارهایی است که از انجمن نقاشان خریداری کرده‌ام. اتفاقا باید بگویم زمان خرید آن، این اثر اصلا بازاری نداشت که بخواهند آن را جعل کنند یا به سرقت برود.»
وی ادامه داد: «مطرح کردن این‌گونه ادعا‌ها به صورت کلی تنها پاک کردن صورت مساله است. اگر هم ادعایی مطرح است باید با ذکر اسناد و مصداق اینکه در رابطه با کدام اثر حرف می‌زنیم، باشد. کلی‌گویی بیش از حد تنها باعث تشویش‌اذهان عمومی است. وقتی شفاف صحبت شود می‌توان با حضور کارشناسان اصالت اثر را بررسی کرد و به مواردی که شبهه دارد، پاسخ داد.»
نصرا... افجه‌ای در گفتوگو با «فرهیختگان»:
آثارم جعلی نیست
نصرا... افجه‌ای به فروختن آثار خود بدون‌واسطه و مستقیم به تفرشی، نماینده بانک پاسارگاد و نامی، به‌عنوان کارشناس هنری آنها اشاره کرد و گفت: «اینکه شنیده‌ام آقای معلم بحث‌هایی را درخصوص مساله اصل نبودن آثار من مطرح کرده است نه‌تنها قبول ندارم؛ بلکه باید بگویم حضور مستقیم این افراد در کارگاه شخصی‌ام و خرید بدون‌واسطه، حتی ورود دلال‌بازی‌های هنری را هم منتفی کرد و اسباب این شد که مبلغ پرداختی مستقیم در جیب هنرمند برود.»
وی خاطرنشان کرد: «سال‌های زیادی طول می‌کشد تا هنرمند بهترین کارهای نفیس خود را بکشد. چگونه میشود هنرمندی در جایگاه من و آقایانی که اسم آنها برده شده است با امضا زدن به اثری که متعلق به خودشان نیست وجاهت و اعتبارشان را زیر سوال ببرند؟ شاید در میان هنرمندان معاصری که الان در میان ما نیستند بتوان کارهایی را پیدا کرد که جعلی باشند که البته تعداد آنها محدود است. چگونه کاری در ابعاد دو در دو متر که حداقل 10 ماه زمان برای آن صرف کرده‌ام و در این سن با ذوق روی آن کار می‌کنم می تواند جعلی باشد؟ مطمئنا کارشناسان هنری در این زمینه می‌توانند به راحتی اصل بودن اثر را تشخیص دهند. در صورتی که خلاف این موضوع اثبات شود، من خودم هم علیه هر شخصی که دستی در این موضوع داشته شکایت می‌کنم و در دادگاه اعاده شرف می‌کنم.»
مطالب پیشنهادی
