ثروت عظیمی که سال‌هاست هدر می‌رود
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، داستان سوزانده شدن حجم عظیمی از گازهای همراه نفت که سال‌هاست خسارتی چندین میلیارد دلاری برای کشور به همراه دارد، داستان غم‌انگیزی است که ظاهرا برای هیچ‌کدام از وزرای نفت دولت‌های مختلف اهمیت زیادی نداشته است زیرا این وزرا مهم‌ترین وظیفه خود را افزایش تولید و صادرات نفت و گاز می‌دانستند و هیچ‌گاه موضوعاتی مانند جلوگیری از هدررفت گازهای همراه نفت در اولویت آنها نبوده است و صرفا گاهی اوقات وعده‌هایی در این زمینه می‌دهند.
ششم شهریور، بیژن زنگنه، وزیر نفت در برنامه «نگاه یک» شبکه یک سیما ضمن تایید افزایش سوزاندن گازهای همراه نفت در دولت یازدهم به دلیل افزایش یک میلیون بشکه‌ای تولید نفت خام گفت: «در دولت متعهد شدم تا پایان برنامه ششم جلوی سوزاندن بیش از ۹۵ درصد گازهای همراه نفت گرفته شود و به خوراک با ارزش برای پتروشیمی‌ها تبدیل شود.»
زنگنه با تاکید بر اینکه برای جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت باید این گازها جمع‌آوری و در کارخانه‌های ان‌جی‌ال، شیرین‌سازی شود و اشاره به اجرای طرح‌های ان‌جی‌ال (NGL) به ارزش بیش از 5 میلیارد دلار برای کاهش سوزاندن گازهای همراه نفت، گفت: «ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ و ۳۲۰۰، بیدبلند ۲، خارک و طرح پالایشگاه قشم برای گاز همراه میدان هنگام، طرح‌هایی هستند که باید تکمیل شوند.»
دوم شهریورماه هم زنگنه پس از پایان نشست ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی استان خوزستان در اهواز گفته بود: «وزارت نفت برنامه دارد میزان سوختن گازهای همراه نفت را تا پایان دولت دوازدهم به صفر برساند. در ابتدا بخشی از این کار با استفاده از دستگاه MOT مقدور خواهد بود، اما در سال‌های آینده برنامه‌های جامعی برای جلوگیری کامل از سوزاندن گازهای همراه نفت در نظر می‌گیریم تا بخشی از آلودگی استان کم شود.»
همچنین اجرای طرح No Flare، یکی از برنامه‌های زنگنه برای تصدی پست وزارت نفت دولت دوازدهم بود. در توضیح این موضوع در برنامه زنگنه که اواسط مردادماه و همزمان با معرفی او به مجلس برای کسب رای اعتماد، منتشر شد، آمده است: «اجرای طرح No Flare به نحوی که در پایان دولت دوازدهم بخش عمده و اصلی گازهای همراه نفت در دریا و خشکی، در مشعل‌ها سوزانده نشود. اجرای طرح‌های ان‌جی‌ال3100 و3200، 2300 و ان‌جی‌ال خارگ و پالایشگاه عظیم بیدبلند 2 از جمله اقدامات اساسی در این حوزه است. این طرح علاوه‌بر آثار مثبت اقتصادی، واجد اثرات بسیار مهم زیست‌محیطی نیز خواهد بود.»
هدررفت 4/ 4 میلیارد دلاری گازهای همراه نفت سوزانده شده
گازهای همراه نفت یکی از محصولات جانبی تولید نفت خام هستند و همراه با آن از میدان‌های نفتی برداشت می‌شوند. با فرآورش اولیه این گازها، می‌توان گاز سبک و مایعات گازی (NGL) تولید کرد و این محصولات می‌تواند به‌عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی به‌کار گرفته یا صادر شود. به‌رغم ارزش اقتصادی قابل توجه گازهای همراه نفت، طی دو دهه اخیر حدود 40 درصد از این گازها در کشور سوزانده شده و به هدر رفته است. براساس آمارهای وزارت نفت، حجم گازهای همراه نفت سوزانده شده در سال 95 نزدیک به 40 میلیون متر مکعب در روز بوده است که معادل یک و نیم فاز پارس جنوبی است. در صورت استفاده از این گازها برای تولید برق، امکان تولید سالانه 6 هزار مگاوات برق و کسب درآمدی بیش از 1.6 میلیارد دلار در سال وجود داشت. همچنین در صورت صادرات این حجم از گازهای همراه نفت و محصولات حاصل از پالایش آنها، از هدررفت 4/ 4 میلیارد دلار در سال از سرمایه‌های ملی جلوگیری می‌شد.
وعده‌های کاغذی زنگنه برای پایان یافتن سوزاندن گازهای همراه نفت
وعده‌های امیدبخش وزیر نفت دولت دوازدهم که در دولت‌های هفتم، هشتم و یازدهم هم این سمت را در اختیار داشت اما کارنامه درخشانی در زمینه جمع‌آوری گازهای همراه نفت بر جای نگذاشت، چندان عملیاتی به نظر نمی‌رسد و حتی بعضا حاوی اطلاعات غلطی است. به‌عنوان مثال:
الف- خوراک پالایشگاه بید بلند 2، گازهای همراه نفت ترش و شیرینی است که در حال حاضر توسط واحدهای ان‌جی‌ال 900، 1000، 1200 و 1300 فرآورش می‌شود و به مصارف مختلف می‌رسد. بنابراین راه‌اندازی پالایشگاه بیدبلند 2 کاهش سوزاندن گازهای همراه نفت را به دنبال نخواهد داشت بلکه صرفا محل فرآورش این گازها و نوع استفاده از آنها تغییر خواهد یافت. اجرای این طرح در تیرماه 80 به تصویب شرکت ملی نفت ایران رسید و قرارداد آن در سال 84 امضا شد و پیشرفت این پروژه در تابستان امسال به 56 درصد رسید.
ب- دستگاه فرآورش سیار نفت (MOT) که توسط مختصصان داخلی تولید شده است، سال‌هاست در شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب با هدف جلوگیری از سوزاندن نفت خام در هنگام آزمایش‌های چاه‌ها و... استفاده می‌شود. بنابراین استفاده از این دستگاه‌ها ارتباطی به کاهش سوزاندن گازهای همراه نفت ندارد.
ج- تردیدی وجود ندارد که تکمیل طرح‌های ان‌جی‌ال خارک، 3100 و 3200 کاهش قابل توجه گازهای همراه نفت را به دنبال دارد. با این وجود، امید چندانی به تحقق این امر تا پایان دولت دوازدهم وجود ندارد. متاسفانه دولت یازدهم در این زمینه به‌خصوص در تکمیل طرح ان‌جی‌ال خارک کارنامه قابل قبولی بر جای نگذاشت.
اجرای طرح ان‌جی‌ال خارک در اسفندماه 85 به تصویب شورای عالی اقتصاد رسید و تا اواسط سال 91 با سرعت نسبتا قابل قبولی در حال تکمیل بود. اما در این دوره زمانی، به دلیل محدودیت منابع مالی و کاهش تکلیفی در برخی میادین دریایی، روند احداث آن کند شد. با این وجود، با روی کار آمدن دولت یازدهم شرایط این پروژه به‌شدت بدتر شد به‌گونه‌ای که اواخر سال 92 و در حالی که بخش دریایی طرح آن جی ال خارک تکمیل شده بود و بخش خشکی این طرح پیشرفتی 42 درصدی داشت، به صورت کامل متوقف شد. در واقع، در دولت یازدهم این پروژه تحرک خاصی جز چند مصوبه و مزایده نداشت و تاسیسات آن به حال خود رها شد و زیر آفتاب سوزان جزیره خارک تا حدودی پوسیده شد. طرح ان‌جی‌ال 3100 (دهلران) هم در دولت یازدهم حال و روز خوبی نداشت. قرارداد ساخت این طرح در آذرماه 90 امضا شد و پیشرفت آن تا پایان دولت دهم به پنج درصد و تا پایان دولت یازدهم به 10 درصد رسید. طرح ان‌جی‌ال 3200 در دولت یازدهم حال و روز نسبتا بهتری داشت. قرارداد ساخت این طرح در بهمن ماه 91 امضا شد و پیشرفت آن در پایان دولت یازدهم به 26 درصد رسید.
و تاریخ تکرار می‌شود...
وعده‌های زنگنه، وزیر نفت دولت دوازدهم برای جمع‌آوری گازهای همراه نفت سوزانده شده در این دولت یادآور وعده‌های مشابه این وزیر قدیمی هنگام تصدی این پست در دولت‌های هفتم و هشتم است. زنگنه در برنامه‌های خود برای تصدی پست وزارت نفت در دولت دوم اصلاحات (دولت هشتم) و همچنین در نطق خود برای کسب رای اعتماد از مجلس برای تصدی این پست در تابستان 80، وعده داده بود که تا پایان برنامه سوم توسعه (سال 83)، میزان سوزاندن این گازها در کشور به صفر خواهد رسید.
با این وجود، نه‌تنها این وعده محقق نشد بلکه متناسب با افزایش تولید نفت خام در دولت هشتم، میزان سوزاندن گازهای همراه نفت هم افزایش یافت.در مجموع، نگاهی به عملکرد وزرای مختلف نفت در دوره‌های مختلف نشان می‌دهد که جلوگیری از سوزانده شدن گازهای همراه نفت هیچ‌گاه دغدغه جدی این افراد نبوده است. قطعا اگر کشورمان دارای منابع گسترده نفت و گاز نبود و نهادهای نظارتی در این موضوعات به خوبی به وظایف خود عمل می‌کردند، شاهد تداوم فاجعه سوزانده شدن حجم عظیمی از گازهای همراه نفت نبودیم. البته خوشبختانه وزارت نفت در سال‌های اخیر، قبول کرده است که به دلیل مشکلات مالی و مدیریتی، سرعت و توان لازم برای بهره‌برداری از این سرمایه ملی را ندارد و باید شرایط لازم برای حضور بخش غیردولتی که علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در این بخش دارد، فراهم کند و این کار را به آنها بسپارد. اما همچنان اشکالاتی در این زمینه وجود دارد و سیاستگذاری‌های وزارت نفت در این راستا چندان موثر نبوده است.
مطالب پیشنهادی
