به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، آمریکا در ادامه فضاسازی‌های خود علیه ایران و توافق هسته‌ای در هفته گذشته نماینده خود در سازمان ملل را به وین اعزام کرده بود تا گفت‌وگوهایی را با مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تحت فشار قرار دادن ایران با استفاده از موضوع بازرسی از سایت‌های نظامی صورت دهد. سفر نیکی هیلی نماینده ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل متحد به وین و دیدار وی با مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد توجه بسیاری از تحلیلگران مسائل هسته‌ای (خصوصا در حوزه برجام) قرار گرفت.

 این سفر در حالی صورت گرفته که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفت گزارش خود، پایبندی جمهوری اسلامی ایران نسبت به توافق هسته‌ای را مورد تایید قرار داده است. با این حال لابی‌گری‌های ایالات متحده در آژانس با سفر نیکی هیلی وارد فاز آشکار و تازه‌ای شده است.

هیلی:‌ برجام تفاوتی بین مراکز نظامی و غیرنظامی قائل نشده است

نیکی هیلی نماینده دائم آمریکا گفت: «آژانس برنامه راستی‌آزمایی بسیار قدرتمندی در ایران دارد. از شنیدن کارهایی که آنها انجام می‌دهند، خرسند شدم، اما آژانس با همه محاسنی که دارد تنها به اندازه‌ای معتبر است که به آنها اجازه داده شود آنچه می‌خواهند مشاهده کنند. ایران علنا اعلام کرده که اجازه دسترسی به مراکز نظامی‌اش را نمی‌دهد، ولی برجام تفاوتی بین مراکز نظامی و غیرنظامی قائل نشده است.»

این دیپلمات آمریکایی، دیدارش با «یوکیا آمانو»، مدیرکل آژانس و سایر کارکنان این سازمان بین‌المللی را «بسیار سازنده» توصیف کرد و در عین حال یادآور شد: «به علاوه مراکز اعلام‌نشده متعددی وجود دارند که تاکنون از آنها بازرسی به عمل نیامده و مشکل اینجاست. من اعتماد زیادی به آژانس دارم اما آنها با کشوری سر و کار دارند که سابقه‌ای آشکار از دروغگویی و دنبال کردن مخفیانه برنامه‌های هسته‌ای دارد.»اظهارات هیلی در حالی مطرح می‌شود که همان‌گونه که مقامات ایران بارها اعلام کرده‌اند جمهوری اسلامی ایران کاملا به تعهدات بین‌المللی هسته‌ای خود از جمله براساس برجام آگاهی داشته و به مسئولیت‌های خود در این زمینه اعم از معاهده منع اشاعه هسته‌ای، موافقتنامه پادمان، برجام و پروتکل الحاقی به صورت کامل پایبند است.

ایران همچنین تاکید کرده که هرگز اجازه سوءاستفاده از این قوانین را برای اغراض سیاسی کوته‌بینانه نخواهد داد.

بررسی اجازه دسترسی‌ها در مفاد برجام

براساس این گزارش، در ضمیمه یک برجام پنج بند یعنی بندهای 74 تا 78 به موضوع دسترسی اختصاص یافته است.

74. درخواست‌های دسترسی بر مبنای شروط برجام با نیت خوب، یا در نظر داشتن حقوق حاکمیتی ایران، درخواست خواهد شد و به حداقل ضروری برای اجرای موثر مسئولیت‌های راستی‌آزمایی تحت این برجام، نگه‌داشته خواهد شد. هماهنگ با رویه‌های بین‌المللی پادمان‌های معمول، چنین درخواست‌هایی با هدف مداخله در فعالیت‌های نظامی ایران یا دیگر فعالیت‌های مرتبط با امنیت ملی ایران نبوده، اما منحصرا برای حل نگرانی‌هایی برخاسته از تحقق تعهدات برجام و دیگر تکالیف پادمان‌ها و عدم اشاعه ایران خواهد بود. شیوه‌نامه‌های زیر برای مقصود اجرای برجام بین 1+5 و ایران هستند و بدون پیشداوری نسبت به موافقتنامه پادمان‌ها و پروتکل الحاقی است. در اجرای این شیوه همین‌طور دیگر اقدامات شفاف‌ساز، از آژانس خواسته می‌شود هر احتیاطی را برای صیانت از اسرار صنعتی، فناورانه و تجاری و همین‌طور دیگر اطلاعات محرمانه که به آن دست پیدا می‌کند، به کار گیرد.

75. در پیشبرد اجرای برجام، اگر آژانس نگرانی‌هایی در رابطه با مواد یا فعالیت‌های اعلام نشده یا فعالیت‌های مغایر با برجام در محل‌هایی که تحت موافقتنامه جامع پادمان یا پروتکل الحاقی اعلام نشده‌اند، داشت، آژانس به ایران اساس چنین نگرانی‌هایی را ارائه کرده و درخواست شفاف‌سازی می‌کند.

76. اگر توضیحات ایران نگرانی‌های آژانس را حل و فصل نکند، آژانس ممکن است دسترسی به چنین محل‌های ایجاد‌کننده نگرانی را منحصرا به دلیل راستی‌آزمایی تضمین عدم وجود مواد و فعالیت‌های اعلام نشده یا فعالیت‌های مغایر با برجام در چنین محل‌هایی درخواست کند. آژانس به صورت مکتوب دلایل خود برای دسترسی و اطلاعات مرتبط را در اختیار ایران می‌گذارد.

77. ایران می‌تواند راه‌های جایگزین برای حل نگرانی‌های آژانس پیشنهاد کند که آژانس را قادر سازد تا عدم وجود مواد و فعالیت‌های هسته‌ای یا فعالیت‌های مغایر با برجام در مکان مورد سوال، که باید به سرعت و دقت مورد توجه قرار گیرد، راستی‌آزمایی کند.

78. اگر عدم وجود مواد و فعالیت‌های اعلام نشده یا فعالیت‌های مغایر با برجام بعد از اجرای ترتیبات جایگزین موافقت شده توسط ایران و آژانس نتواند راستی‌آزمایی شود، یا دو طرف قادر نباشند به طریق رضایت‌بخش برای راستی‌آزمایی عدم وجود مواد یا فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده یا فعالیت‌های مغایر با برجام در مکان‌های مشخص شده، در مدت 14 روز از ارائه درخواست اولیه آژانس برای دسترسی به توافق برسند، ایران با مشورت با اعضای کمیسیون مشترک، نگرانی‌های آژانس را از طریق ابزار ضروری موافقت‌شده بین ایران و آژانس حل می‌کند. در صورت وجود یک توافق، اعضای کمیسیون مشترک با اجماع یا با رای پنج عضو از هشت عضو، روی روش ضروری برای حل نگرانی آژانس مشورت خواهند داد. فرآیند مشورت یا هر عمل دیگری همراه آن، توسط اعضای کمیسیون مشترک نباید بیشتر از هفت روز به طول بینجامد و ایران اقدامات ضروری را طی سه روز اجرا خواهد کرد.

سردار سلامی: جواب بازرسی از اماکن نظامی را با «سرب داغ» خواهیم داد

سردار سلامی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بیان اینکه هرکس از این حرف‌ها (بازدید از مراکز نظامی ایران) بزند، جواب آن را با «سرب داغ» خواهیم داد، گفت: «اجازه دادن به اینکه یک بازرس بتواند به پادگان ما سربزند همچون اشغال سرزمین است، به همین منظور بیان این موضوعات حتی در سطح گفت‌وگو نیز به‌معنای تحقیر ملی خواهد بود.»

ظریف: فشار هیلی ناقض جسم و روح برجام است

پیش از سفر هیلی به وین نیز محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در نامه‌ای به یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا عنوان کرد که فشار واشنگتن به آژانس را ناقض روح و متن برجام دانسته و برخورد حرفه‌ای آژانس با این موضوع را خواستار شد. نمایندگی آمریکا در سازمان ملل هم در بیانیه‌ای مطرح کرد: «هیلی برای ملاقات با مقام‌های آژانس و بحث درباره تلاش‌های آژانس جهت نظارت و راستی‌آزمایی از پایبندی ایران به توافق هسته‌‌ای به نحو مشخص شده در قطعنامه شماره 2231 شورای امنیت به وین سفر کرده است. هیلی، تخصص فنی آژانس و اعتبار حرفه‌ای بودن و جدیت آن در انجام وظایف خود در زمینه نظارت و راستی‌آزمایی در ایران را مورد تمجید قرار داد. هیلی و آمانو درباره نگرانی‌های آمریکا از تضمین پایبندی دقیق ایران به تعهداتش بحث کرده و خاطرنشان کردند که گزارش‌های آژانس تنها به اندازه دسترسی‌هایی که ایران برای تاسیسات مشکوک خود برای آژانس فراهم می‌آورد، دقیق خواهند بود.»

ولایتی: آمریکا آرزوی بازرسی از مناطق حساس و نظامی ما را به گور می‌برد

از سوی دیگر علی‌اکبر ولایتی مشاور رهبر انقلاب در امور بین‌الملل گفت: «این آرزو را آمریکایی‌ها باید به گور ببرند که به بهانه برجام یا هر بهانه دیگری بخواهند از تاسیسات نظامی ما بازدید کنند، به هیچ‌وجه اجازه داده نخواهد شد.»

نوبخت: تاسیسات نظامی ایران سری است

محمدباقر نوبخت هم در اولین نشست خبری‌اش به‌عنوان سخنگوی دولت دوازدهم گفت: «تاسیسات نظامی ایران سری است و هر کسی نمی‌تواند به آن دست پیدا کند؛ آنها فقط آرزوهای خود را بیان می‌کنند، ما از منافع ملی خود دفاع می‌کنیم.» هم‌اکنون واشنگتن درصدد بازرسی از اماکن نظامی در ایران است. موضوعی که خط قرمز جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود و در برجام نیز به آن اشاره‌ای نشده است.

حال سوال اصلی اینجاست که آیا آژانس در این معادله تسلیم دولت ترامپ خواهد شد؟ بدیهی است که در این صورت، آژآنس نیز خود را در تقابل با نظام و ملت ایران قرار خواهد داد.

آمادگی دولتمردان در مقابل اقدامات هیجانی ترامپ

در پایان آنچه مسلم است اینکه فعالیت‌های ضد برجامی دولت ترامپ وارد فاز تازه‌ای شده است. بدیهی است که در ماه اکتبر، شاهد اقدامات چالشی بیشتر دولت آمریکا در این خصوص خواهیم بود. در چنین شرایطی لازم است دولتمردان و مسئولان دستگاه دیپلماسی برای مقابله با هر احتمالی از جمله خروج واشنگتن از برجام آماده باشند.

* نویسنده: محمودرضا کریمی روزنامه نگار