پایانی برای وزیر موقت

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، وزیر امور خارجه دولت موقت و سیاستمدار باسابقه کشورمان شامگاه یکشنبه در ۸۶ سالگی پس از دوره‌ای بیماری در شهر ازمیر ترکیه درگذشت. ابراهیم یزدی که یکی از همراهان امام‌خمینی(ره) در نوفل لوشاتو بود و به‌عنوان نماد مذاکره و ارتباط با آمریکا علاقه وافری به این رابطه داشت و سرانجام در کشور ترکیه دار فانی را وداع گفت.

رئیس‌جمهور در پیامی درگذشت وی را تسلیت گفت و موجب تأثر و تألم خاطر دانست. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نیز در پیامی درگذشت ابراهیم یزدی وزیر اسبق امور خارجه و مبارز برجسته دوران ستمشاهی را به خانواده و کلیه بازماندگان وی تسلیت گفت.

 دوران دانشجویی

ﻭی ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1332 از دانشکده‌ ﺩﺍﺭﻭﺳﺎﺯی ﺩﺍﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮﺍﻥ فارغ‌التحصیل شد.

به گفته خودش ابتدا به کمک چند نفر از همکلاسی‌ها و هم‌سن و سال‌های خود در دارالفنون و دبیرستان‌های دیگر، مجله دانش‌آموزان را منتشر ساخت و به نهضت خداپرستان سوسیالیست، جمعیت تعاونی خداپرستان و انجمن اسلامی دانشجویان پیوست و علاوه‌بر آن در سازمان دانشجویان نیز فعالیت می‌کرد.

 وی یک سال بعد و در 30 فروردین 1333 با خانم سرور طلیعه ازدواج کرد.

ابراهیم یزدی در شهریور 1339 ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺭﻓﺖ و در آنجا به ﻋﻀﻮیت ﻫﻴﺎﺕ ﺍﺟﺮﺍیی ﺟﺒﻬﻪ ملی ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺎﺧﻪ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ درآمد.

در سال 41 هم که ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺁﺯﺍﺩی ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭ تاسیس شد، ابراهیم یزدی به‌عنوان رئیس شورای مرکزی نهضت آزادی در خارج از کشور انتخاب شد و مسئولیت انتشار ماهنامه «پیام مجاهد» را برعهده گرفت. وی دو سال بعد یعنی در ﺳﺎﻝ 43 ﺩﺭ ﺗأﺳﻴﺲ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺍﺳﻼمی ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭ ﻛﺎﻧﺎﺩﺍ ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﻛﺮﺩ.

 همراهی مستمر با امام‌خمینی(ره)

با بازگشت امام‌خمینی (ره) به ایران در 12 بهمن 57، ابراهیم یزدی نیز همراه ایشان وارد کشور شد. به شهادت خاطرات و روایات افراد مختلف حاضر در صحنه، نهضتی‌ها در این جریان بسیار فعال بودند و می‌کوشیدند به طرق مختلف خود را به امام‌خمینی(ره) نزدیک کنند. ابراهیم یزدی و هاشم صباغیان بسیار فعال بودند و می‌خواستند در اتومبیل حامل امام نیز حضور داشته باشند، اما با مخالفت امام مواجه شدند.

مهدی بازرگان با نظر امام‌خمینی (ره) در 15 بهمن 1357 مسئولیت تشکیل دولت موقت را با حکم امام دریافت کرد؛ وی تنها رئیس دولتی بود که در زمان او ایران به‌طور رسمی با آمریکا رابطه داشت و دو دولت در خاک یکدیگر صاحب سفارتخانه بودند. البته این امر مدت زیادی به طول نینجامید. به‌طور کلی باید گفت که مهدی بازرگان و حزب متبوع او یعنی نهضت آزادی، در عرصه سیاست خارجی قائل به تخاصم و برخورد جدی با آمریکا نبودند.

 یزدی، نماد مذاکره با آمریکا

ابراهیم یزدی نیز که در دولت بازرگان، سکان وزارت امور خارجه را برعهده داشت، به دنبال برقراری روابط حسنه و سازنده با ایالات متحده آمریکا بود. او که در حقیقت نماد مذاکره با آمریکا محسوب می‌شود، همواره به دنبال تنش‌زدایی و عادی‌سازی مناسبات دو کشور بود. این همه خوش‌بینی به طرف آمریکایی در حالی بود که دولت ایالات متحده از صدور روادید درمانی برای او نیز خودداری کرد.

 مسئولیت‌های سیاسی

مرحوم یزدی با پیروزی انقلاب ابتدا در شورای انقلاب و سپس به‌عنوان معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه در دولت موقت مشغول شد. او مدتی نیز سرپرستی روزنامه «کیهان» را برعهده داشت. با استعفای دولت موقت، یزدی به‌عنوان نماینده راهی مجلس اول شد.

آخرین دیدار او با بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در سال ۶۴ بود که به خواست حضرت امام صورت گرفت و درباره جنگ صحبت‌هایی رد و بدل شد.

وی پس از درگذشت مهدی بازرگان در سال ۱۳۷۳ به‌عنوان دبیرکل نهضت آزادی انتخاب شد و پس از انتخاب محمد خاتمی به ریاست‌جمهوری ایران در سال ۱۳۷۶ و در دوران اصلاحات به همراه گروهی دیگر از چهره‌های سیاسی منتقد نظام، بر فعالیت‌های سیاسی خود افزود.

یزدی در سال ۱۳۸۴ و در پایان دوران ریاست‌جمهوری خاتمی برای انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرد، اما شورای نگهبان صلاحیت او را احراز نکرد.

پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در سال ۱۳۸۸ یزدی چند بار بازداشت و هر بار مدتی زندانی شد.

 نتیجه خوش‌بینی به آمریکا

ابراهیم یزدی که برای درمان خود قصد سفر به آمریکا را داشت، ابتدا به ترکیه رفت تا از طریق این کشور به آنجا سفر کند. اما دریغا که آمریکایی‌ها به خوش‌بین‌ترین افراد نیز رحم نمی‌کنند و حتی حاضر به تحمل پیرمرد 86 ساله بیمار که از قضا علاقه‌مند به آنهاست نیز نشدند. شاید درگذشت این سیاستمدار غربگرا این پیام را برای امثال مرحوم یزدی در داخل کشور داشته باشد که به خیر یانکی‌ها امیدی نیست، باید مراقب شر نرساندنشان باشند. در حقیقت این واقعه برای ما روشن کرد که آمریکا خواهان این است که همه ما از چپ و راست، خوش‌بین و بدبین به آمریکا و اصولگرا و اصلاح‌طلب وجود نداشته باشیم.

اما آنچه که در رابطه با مرحوم یزدی باید گفت این است که وی حتی تا آخرین لحظات عمر خود نیز این خوش‌بینی مفرط به آمریکا را با خود به همراه داشت، تا جایی که در انتخاب مقصد سفر جهت درمانش نیز ایالات متحده را برگزید. این درحالی است که شاید مرحوم یزدی می‌توانست با تغییر مقصد سفرش به یکی از کشورهای پیشرفته اروپایی ادامه درمان خود را پیگیری کند.

نهضت آزادی به‌عنوان اپوزیسیون کلاسیک جمهوری اسلامی ایران با فوت آخرین دبیرکل خود شاید به پایان خط رسیده باشد، اما هنوز در داخل کشور عده‌ای هستند که مشی و مرام نهضت آزادی را در پیش گرفته‌اند و دائما بر طبل مذاکره با آمریکا و عادی‌سازی روابط می‌کوبند. این گروه حل همه مشکلات کشور را در گرو رابطه با غرب عنوان می‌کنند و هرکس با این عقیده مخالفت کند، محکوم به عدم صلح‌دوستی و حرکت در مسیر جنگ احتمالی می‌شود.

 

* نویسنده : مرتضی کرمی روزنامه‌نگار