

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، این روزها بازار انتخاب رشته گرم است و داوطلبان کنکور در حال بررسی گزینههای مورد علاقه خود برای ادامه تحصیل هستند. آزمونی که شاید اهمیت آن به همان اندازه روز کنکور باشد و نیاز به دقت و تامل دارد. چهبسا دانشجویی رتبه درخوری کسب کرده باشد ولی به دلیل اینکه با دیدی سادهانگارانه به مرحله انتخاب رشته پرداخته است، سرنوشت خود و آینده شغلیاش را به مخاطره بیندازد. متاسفانه در جامعه امروزی اینگونه تلقی میشود که داوطلب باید خود را برای روز کنکور آماده کند. اما پس از انتخاب رشته و قبولی در یک رشته و دانشگاه پرطرفدار، موفقیت خود به سوی شما میآید و دیگر نیازی به تلاش کردن نیست. این در حالی است که قبولی در کنکور و انتخاب رشته و دانشگاه تنها جزئی از یک پروسه طولانی است. داوطلب از روزی که وارد دانشگاه شده و نام «دانشجو» بر او اطلاق میشود با مشکلات و چالشهای عدیدهای مواجه میشود که شاید سختی مطالعه و آمادگی برای کنکور در برابر این مشکلات اصلا به چشم نیاید. در نهایت اینکه داوطلبان باید هنگام انتخاب رشته با یک نگاه همهجانبه به موضوع بنگرند. آنان هرگز نباید قبولی در دانشگاه را مساوی با رسیدن به موفقیت نهایی تلقی کرده؛ بلکه باید برای مراحل پیشروی خود برنامهریزی کنند.
در شهر خودت بمان و پادشاهی کن
اگر از انتخاب رشته داوطلبان ممتاز کنکوری که کار چندان سختی در این مرحله ندارند بگذریم؛ قطعا سایر داوطلبان کنکور سراسری 96، هنگام انتخاب رشته به دفعات به فکر فرو میروند و سوالات مهمی در ذهن آنها نقش میبندد. بیشک یکی از این سوالات آن است که آیا ارزش دارد به خاطر انتخاب یک رشته محبوب یا یک دانشگاه مشهور شهر خود را ترک کنند و به شهرستان بروند یا خیر؟ شاید بهتر است به این دسته از داوطلبان توصیه کنیم که ضمن اینکه لازم است به علایق و ترجیحات خود هنگام انتخاب رشته توجه کنند، در عین حال از تحصیل در دانشگاه و حضور در آن برای خود تصورات غیرواقعی در ذهن نسازند و به سادگی از کنار مسائل عبور نکنند. برای مثال ممکن است داوطلبی به امید اینکه در دوره روزانه دانشگاه قبول شده و با تصور اینکه نیازی به دادن شهریه و مخارج تحصیلی نیست، اقدام به انتخاب یک دانشگاه در شهری غیر از شهر خودش میکند. این گروه از داوطلبان باید توجه داشته باشند که مساله به این سادگیها نیست و انتخاب رشته باید واقعبینانهتر و هشیارانهتر انجام شود؛ چراکه معضلات تحصیل در یک شهر غریب، تنها به مسائل اقتصادی خلاصه نمیشود و معضلات اجتماعی و فرهنگی آن به مراتب آثار تخریبکننده بیشتری دارد.
فشارهای روانی را دستکم نگیرید
آمار و اطلاعات مراکز آموزش عالی و پژوهشهای انجامگرفته حاکی از آن است که مشکلات آموزشی دانشگاهها از قبیل مشروطی، اخراجی و افت تحصیلی دانشجویان از یکسو و عدمدسترسی به حداقل امکانات رفاهی، فشار روانی پذیرفته شدن در مکانی دور از محل زندگی و خانواده از سوی دیگر باعث افت تحصیلی دانشجویان شده است. حتی اگر تنها نقص تحصیل در یک دانشگاه شهر غریب را از جمله مشکلات اقتصادی بدانیم، باز هم میتوان حدس زد که داوطلبان کنکور سراسری که تا پیش از این دانشآموز بودهاند و غیر از شهریه مدرسه هزینه عمده دیگری نداشتهاند، نگاه درستی به مسائل اقتصادی دوران تحصیل ندارند. یکی از مشکلات دانشجویان شاغل به تحصیل در شهر غیربومی، موضوع اسکان است. بسیاری از دانشگاههای کشور این روزها با معضل کمبود خوابگاه مواجه هستند. در این رابطه رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم با اشاره به اینکه در سالهای گذشته 50 هزار نفر از دانشجویان متقاضی خوابگاه، بر اثر کمبود فضا، پشت در خوابگاهها میمانند، گفت: «در حال حاضر با کمبود 200 فضای خوابگاهی مواجهیم. اظهارات رئیس صندوق رفاه دانشجویان در حالی است که از طرفی دیگر به دلیل اینکه دانشگاهها درصدد افزایش کیفیت خوابگاههای دانشجویی هستند، ظرفیت اتاقها کاهش یافته و دانشجویان ناگزیرند برای تامین محل اسکان به خانههای دانشجویی پناه بیاورند.
آزاد، غیرانتفاعی و پیام نور؛ کدامیک؟
در میان دانشگاههای غیرانتفاعی، پیامنور، علمی- کاربردی و دانشگاه آزاد اسلامی باید یکی را انتخاب کرد و در شهر خود و کنار خانواده ماند تا بهتر بتوان دوران چهار ساله کارشناسی را سپری کرد. در سند آمایش مجموعههای آموزش عالی میزان سرانه فضای آموزشی استاندارد برای هر دانشجو در دانشگاههای دولتی 12 متر، دانشگاه آزاد اسلامی 10 متر و دانشگاههای علمی- کاربردی، پیامنور و غیرانتفاعی بهطور میانگین 5/2 متر است که باز هم دانشگاه آزاد اسلامی در جایگاه مناسبی قرار دارد. سرانه فضای ورزشی (مسقف و غیرمسقف) نیز در دانشگاههای دولتی و آزاد به میزان 70 سانتیمتر برای هر دانشجو در نظر گرفته شده است که دانشگاه پیامنور 16 سانتیمتر را توانسته برای دانشجویان خود فراهم کند. با توجه به اینکه این سرانه در کل کشور 68 سانتیمتر است میتوان آن را قابل قبول دانست، البته این فضا در دنیا 5/2 مترمربع است که تا رسیدن به آن باید زیرساختها کمی بیشتر تغییر کند. این درحالی است که دانشگاه آزاد اسلامی بر اساس رتبهبندی موسسه «تامسون رویترز»، در چهار شاخه مهندسی، شیمی، علم مواد و ریاضی رتبه نخست را در بین دانشگاههای کشور کسب کرده است که این رتبهبندی با توجه به تعداد واحدهای این دانشگاه قابل پیشبینی است.
تسهیلات خوابگاهی و شهریهای
یکی از مسائلی که باید هنگام انتخاب رشته به آن توجه کرد وجود خوابگاههای دانشگاهی است که پیشتر به آن اشاره کردیم. دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به این در مجموعه دانشگاه غیر دولتی فعالیت میکند. دانشگاه آزاد اسلامی در سال 95 با دارا بودن 361 خوابگاه، 293 خوابگاه ملکی، 40 خوابگاه استیجاری و 28 خوابگاه خودگران توانسته این مشکل را به نحوه مطلوبی حل کند که در سال تحصیلی 97-96 این تعداد قطعا افزایش پیدا خواهد کرد. معمولا دانشجویان در دوران طول تحصیل در دانشگاهها با مشکل مالی روبهرو میشوند. در این راستا صندوق رفاه دانشجویان برای دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاههای زیرمجموعه وزارت علوم وامهایی را در نظر گرفته است. دانشگاه آزاد اسلامی نیز همین تسهیلات را با نرخهای بیشتر در اختیار دانشجویان خود قرار میدهد. بهطور مثال در سال تحصیلی 95-94 وام شهریه در مقطع کاردانی و کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامی 500 هزار تومان بوده که صندوق رفاه در مقابل 300 تا 400 هزار تومان پرداخت میکرد. همچنین مبلغ وام ضروری دانشگاه آزاد اسلامی 000/200/1 تومان پرداخت میشد. از طرفی دانشگاه آزاد اسلامی تسهیلاتی نظیر وام ازدواج به مبلغ یک میلیون و 500 هزار تومان، وام ودیعه مسکن مجردان 500 هزار و متاهلان 700 هزار تومان، وام بلندمدت حداکثر تا 50 درصد کل شهریه را نیز به دانشجویان خود پرداخت میکند.
وضعیت نسبت استاد به دانشجو در دانشگاهها
میزان علاقهمندی حضور دانشآموزان در دانشگاهها نیز قابلتوجه است. در این راستا دانشگاه آزاد اسلامی با 37 درصد کل جمعیت دانشجویان کشور تعداد یک میلیون و 620 هزار نفر را به خود اختصاص داده است، اما وضعیت در دانشگاه پیامنور 16 درصد (818 هزار و 147 نفر)، دانشگاه دولتی۱۶درصد (817 هزار و 196 نفر)، دانشگاه جامع علمی- کاربردی 11 درصد (420 هزار نفر)، دانشگاه فنی و حرفهای 5 درصد، دانشگاه فرهنگیان 2 درصد و سایر دانشگاهها و مراکز آموزش عالی 13 درصد است. از طرفی هم دانشگاه آزاد اسلامی در تولید علم رتبه نخست را در میان دانشگاههای کل کشور داراست. بعد از آن دانشگاه تهران در جایگاه دوم و دانشگاه علوم پزشکی تهران در جایگاه سوم قرار دارند.
خانههای مجردی یا تحصیل در محل زندگی
بهدلیل عدمنظارت بر خانههای دانشجویی، علاوهبر آسیبهای اجتماعی و همچنین مخارج بالای اجاره خانه و مایحتاج آن، معمولا طول مدت تحصیل دانشجویان ساکن در این خانهها بیش از دانشجویانی است که در خوابگاههای دانشجویی ساکن هستند. دانشجویان ساکن خانههای دانشجویی بهدلیل اینکه اسیر حواشی و آسیبهای سکونت در خانه مجردی میشوند درس خواندن حتی در شب امتحان در اولویت آنها قرار ندارد. در حالی که اکثر همکلاسیهای آنها از دانشگاه فارغالتحصیل میشوند این دسته از دانشجویان هنوز درگیر گذراندن واحدهای پاس نشده و تامین مخارج سنوات تحصیلی غیرمجاز خود هستند. بنابراین سادهاندیشی است که تصورمان کنیم قبولی در دانشگاه روزانه به معنای تحصیل رایگان و بیدردسر است و دانشگاه تمام امکانات لازم تحصیل را اعم از خوابگاه، تغذیه و... فراهم میکند و نظارت کافی بر دانشجویان وجود دارد.
چارهسازی با «ارجاع»
دانشجویان معمولا در طول ایام تحصیل در مقاطع مختلف ممکن است بر اثر مشکلات یا بروز حوادث دچار افت تحصیلی شده یا تحتتاثیر معضلات اجتماعی و سیاسی قرار گیرند که در نتیجه، فاصله از هدفی را که انتخاب کرده بودند، به دنبال دارد. مراکز مشاورهای معمولا در این نوع اختلالات بسیار میتوانند چارهساز باشند. این مراکز در دانشگاههای دولتی و آزاد وجود دارند اما در دانشگاههای پیامنور، علمی- کاربردی و غیرانتفاعی دانشجویان از این خدمات محروم هستند؛ البته با این تفاوت که در دانشگاه آزاد اسلامی سیستم ارجاع نیز قرار داده شده است. مراکز مشاورهای دانشگاه آزاد اسلامی زیرنظر معاونت دانشجویی و فرهنگی هر واحد کار میکنند. این مراکز در زمینههای عاطفی، روانی، تحصیلی، ازدواج، شخصیتی، اجتماعی و خانوادگی فعالیت دارند. علاوهبر این مرکز مشاوره و راهنمایی دانشگاه مددکاری دانشجویان را در صورت لزوم تا حد خانوادگی نیز گسترش داده و از این طریق سعی دارد محیطی امن و آرام برای رشد و تعالی دانشجویان فراهم کند. کلیه دانشجویان و همچنین خانواده آنان با رعایت ضوابط موجود طبق برنامه تنظیمیای که در آغاز هر نیمسال اطلاعرسانی میشود، به مرکز مشاوره مراجعه کرده و از خدمات آن بهرهمند میشوند. برخی از عناوین کارگاههای مرکز مشاوره عبارتند از: کارگاه مهارتهای پیشاز ازدواج، کارگاه ارتباط موثر، کارگاه شیوههای مقابله با استرس، کارگاه زندانیان باور، کارگاه از سیگار تا شیشه، برگزاری کارگاه مهارتهای زندگی، کارگاه زبان بدن، کارگاه فن بیان، کارگاه نشاط و شادی فرد و خانواده، کارگاه سیگار و خانواده، کارگاه همسفران بهشت (مهارتهای همسران)، کارگاه کنترل خشم و کارگاه شکست عاطفی( آسیبشناسی اجتماعی).
فارغالتحصیل بیکار نباشید
همانطور که در ابتدا نیز گفته شد فقط شرکت در کنکور مساله و گذرگاه اصلی برای موفقیت نیست؛ بلکه با یک انتخاب رشته مناسب و درست فرد بعد از فارغالتحصیلی میتواند به راحتی سراغ اشتغال مناسب و در حوزه تحصیلات خود برود. همانگونه که شاهد هستیم متاسفانه بیشتر بیکاران در بین افراد فارغالتحصیل دانشگاهی قرار گرفتهاند که یکی از علل آن عدم تطابق رشته دانشگاهی و بازار کار است. بهطور مثال فردی در رشته عمران یا نقشهکشی کارشناسیارشد دارد ولی در حال حاضر نمیتواند با این رشته استخدام شود یا اینکه نمیتواند خودش یک دفتر مهندسی دایر کند و در آن مشغول به کار شود پس به ناچار سراغ اشتغال بدون تخصص میرود. در این رابطه سلمان خدادادی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس گفت: «در حال حاضر حدود 25 درصد فارغالتحصیلان بیکار و 40 درصد افراد دارای شغل نیستند. از سوی دیگر فارغالتحصیلان دانشگاهی هیچ گونه مهارتی ندارند و به همین دلیل آمار بیکاری این قشر بالا است. این در حالی است که تعداد بیکاران اعلام شده از سوی سازمانهای رسمی 6 تا 10 میلیون نفر تخمین زده است، اما کانون فارغالتحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی بهعنوان موسسههای غیرانتفاعی از سال 1380 فعالیت خود را شروع کرده که دارای وظایف متنوعی است. کانون تلاش خواهد کرد زمینه مشارکت فارغالتحصیلان دانشگاه را در فعالیتهای علمی و فرهنگی کشور فراهم کند تا از این طریق به مهارت آنان بیفزاید و آخرین دستاوردهای علمی را در اختیارشان قرار دهد و جامعه را از توانمندیها و استعدادهای بالقوه بهرهمند کند.
همچنین بررسی و ایجاد زمینه جذب فارغالتحصیلان دانشگاه در بازار کار، مطالعه و تحقیق در مسائل اقتصادی و اجتماعی و اجرای طرحهای تحقیقاتی در زمینه برنامههای توسعه و عمران، مشارکت فارغالتحصیلان در رشد کمی و کیفی دانشگاه، آگاهی دانشگاه از میزان و کیفیت کارایی فارغالتحصیلان بهمنظور بهبود برنامههای آموزشی و پژوهشی و ترویج دانش و فناوری نیز از دیگر اهداف این موسسه است. اهدافی که در اساسنامه کانون فارغالتحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی به آنها اشاره شده است.
فقط والدین داوطلبان کنکوری بخوانند
در اینکه دلسوزترین افراد به داوطلبان کنکوری پدر و مادر آنها هستند هرگز نباید شک کرد. با این حال گاهی این دلسوزی نتیجه عکس میدهد و داوطلب را در مسیری قرار میدهد که مطلوب او نیست و راه پیشرفت وی را مختل میکند. پدر و مادر داوطلبان کنکوری باید توجه کنند که فرزند آنها با توجه به اقتضائات سنی و همچنین معاشرت با مشاوران آموزشی مدارس و همکلاسیهای خود، نظرات و پیشنهادات پدر و مادر خود را «غیرکارشناسی» و «بیاساس» میدانند. با این حال این هنر پدر و مادر است که بتوانند با توجه به این اقتضائات، توصیههای خود را با داوطلب کنکوری در میان بگذارند. والدین داوطلبان کنکوری باید به این موضوع توجه کنند که هیچ تضمینی برای موفقیت داوطلبی که در دوره روزانه یک دانشگاه دولتی در شهر دیگری غیر از شهر خودش قبول شده است، وجود ندارد. تلقی بسیاری از پدرو مادرها این است که هرچند قرار است فرزند آنها در یک شهر غریب تحصیل کند، اما چون در دوره روزانه قبول شده است پس دیگر مشکلی بابت شهریه و تامین محل اسکان ندارد. اما واقعیت این است که بسیاری از دانشگاههای دولتی با کمبود شدید خوابگاه مواجه هستند و اکثر دانشگاهها با شرط و شروط خاصی و براساس برخی اولویتها همچون رتبه داوطلب، معدل داوطلب و... به دانشجویان اجازه اسکان در خوابگاه را میدهند. از طرفی حتی اگر دانشگاه با تامین خوابگاه موافقت کند، با این وجود، مسائل مختلفی همچون مشکلات و کمبود خوابگاههای دانشجویی و محدودیتهای ناشی از اسکان در این فضا، موجب میشود دانشجویان هوای زندگی در خانه مجردی به سرشان بزند، که در این صورت والدین آنها ضمن اینکه باید هزینه قابلتوجهی را صرف اجاره مسکن و تامین مایحتاج آنان کنند، خود را آماده بحرانهای زندگی فرزندان خود در خانه مجردی کنند.
* نویسنده : مرتضی باجلان خبرنگار گروه دانشگاه
