زهرا طیبی-علی ملکی، گروه نقد روز: درگیری کلامی یک روحانی با مادری در یک درمانگاه، سوژه رسانه‌های مختلف ازجمله رسانه‌های ضدایرانی شده است. از زمان انتشار این خبر توسط شبکه اینترنشنال به‌عنوان اولین منبع، اظهارنظرها و سوالات مختلفی از سوی فعالان حاضر در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده. در ساعات اولیه خبری مبنی‌بر ابطال مجوز و پلمب درمانگاه منتشر شد و روز بعد دادستان آن را تکذیب کرد. این درگیری تا جایی در اذهان عمومی پررنگ شد که برخی نسبت به ادامه پیدا کردن این نوع خشونت‌ها به‌عنوان مقدمه‌ای بر تکرار ماجرای سال گذشته هشدار دادند. در ادامه ضمن تشریح فضای شکل گرفته در کشور به بررسی ریشه‌ها، اثرات و راه برون‌رفت از این فضا پرداخته شده است. همچنین برای تحلیل رفتارهای جامعه ایران به‌عنوان یک جامعه شبکه‌ای‌شده و متشکل از خرده جوامع ناهمگون با میثم مهدیار، جامعه‌شناس فرهنگی و کمیل قیدرلو، پژوهشگر حوزه سیاستگذاری و اقتصاد فرهنگی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که مشروح آن در ادامه گزارش آمده است.
ماجرا چه بود؟
بعد از ظهر روز شنبه 19 اسفندماه ویدئوی درگیری در درمانگاه قرآن و عترت قم در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد. تصاویر ثبت‌شده توسط دوربین‌های موجود در این درمانگاه حاکی از آن است که خانمی به همراه یک کودک خردسال که بنا بر ادعای خودش فرزندش است، در درمانگاه با یک روحانی درگیری لفظی پیدا کرده و مدعی است این روحانی درحال فیلمبرداری از او بوده است. در رسانه‌ها روایت این درگیری این‌گونه بازتاب یافت که روحانی مذکور به نیت نهی از منکر از این خانم فیلمبرداری کرده و قصد ارجاع آن به مراجع قضایی را داشته است. مادر طرف دعوا در درمانگاه قرآن و عترت اما در ویدئو مدعی است که به خاطر وضعیت بیماری فرزندش مضطرب و نگران است و دلیل وضعیت ظاهری‌اش نیز همین آشفتگی است. فارغ از اینکه واقعیت دقیق ماجرا چیست، همین روایت نصفه‌ونیمه نیز پیام‌های خوبی برای تجزیه‌وتحلیل دارد.
اینترنشنال منتظر شماست
آن سوی این ماجرا، سوالات و ابهاماتی است که ذهن مردم را به خود مشغول کرده. یکی از آن موارد علت فیلمبرداری از زنی است که به گفته خودش در شرایطی نامساعد شال از سرش افتاده. در این ویدئو فردی را می‌بینیم که سراسیمه در نگرانی از حال فرزندش به سر می‌برد. در سمت دیگر تصویر اما روحانی‌ای قصد عمل به وظیفه شرعی و قانونی‌اش را دارد و ساده‌ترین راه را برای عمل به این تکلیف انتخاب می‌کند؛ یعنی فیلمبرداری و احتمالا ارسال برای مراجع قضایی. یکی دیگر از مواردی که از لحظه پخش تصاویر مربوطه مورد سوال واقع شد، کیفیت صدا و تصویر دوربین‌ها بود. برخی با طرح این پرسش که چطور کیفیت تصاویر و صداهای دوربین‌های مداربسته به این حد بالاست، ادعایی مبنی‌بر ساختگی یا هدفدار بودن آن مطرح می‌کردند. از طرف دیگر طی بررسی‌های انجام‌شده مشخص شد این تصاویر را اولین‌بار رسانه ضدایرانی اینترنشنال منتشر کرد. شبکه‌ای که همواره به دنبال سودجویی و کسب منافع ضدایرانی خود است. اینکه ویدئوهای دوربین مداربسته این درمانگاه مستقیما و با این سرعت از بخش حراست به چنین شبکه‌ای برسد، چندان قابل چشم‌پوشی نیست. البته که رسالت این شبکه‌ها دقیقا همین است. آنها تفرقه‌افکنی و ایجاد اختلاف میان مردم ایران را به‌عنوان رسالت خود در رسانه تعریف کرده‌اند و بی‌صبرانه منتظر ساخت و پرداخت چنین سوژه‌هایی هستند، اما اینکه چه افرادی و با چه نیتی در تامین خوراک این رسانه‌ها فعالیت می‌کنند نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
ما یک‌روزه باحجاب یا بی‌حجاب نشده‌ایم
با توجه به تعدد موارد مشابه در سال‌های اخیر، اذهان عمومی آمادگی کامل را در نشان دادن واکنش به این موضوعات پیداکرده است. پیرو همین موضوع بلافاصله پس از انتشار این ویدئو، اخبار ضد‌ونقیضی درخصوص آن منتشر شد و بار روانی سنگین اتفاق رخ‌داده را سنگین‌تر کرد. شبکه ایران اینترنشنال اولین رسانه‌ای بود که این خبر را در کانال تلگرامی خود در ساعت 15:59 روز شنبه منتشر کرد و پس از آن در دیگر رسانه‌های داخلی و خارجی بازنشر شد. برخی منابع در همان ساعات اولیه اعلام کردند که فرد هتاک به همراه مدیر درمانگاه و کارکنان درمانگاه توسط سازمان اطلاعات سپاه بازداشت و به دلیل همکاری با رسانه‌های معاند و ارسال فیلم دوربین مدار بسته برای آنها، مجوز درمانگاه باطل و مدیران درمانگاه به دستگاه قضایی معرفی شدند. صبح روز بعد اما دادستان قم این مطلب را تکذیب کرد. حسن غریب، دادستان قم در رابطه با ویدئوی منتشرشده از درمانگاه قم گفت: «در رابطه با این موضوع تاکنون فردی دستگیر نشده و تحقیقات ادامه دارد. شایعات در مورد پلمب درمانگاه یا ابطال مجوز آن صحت ندارد و هیچ‌گونه اقدام محدودکننده‌ای انجام نشده است.»
سکینه‌سادات پاد، دستیار رئیس‌جمهور در پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی نیز در پاسخ به سوالی درباره فیلم درگیری یک خانم با فرد روحانی در درمانگاه قم، گفت: «این فیلم کامل نبود اما از کلیت آن و دوقطبی ایجادشده متاسفم. خشونت کلامی، مواجهه نازیبایی است. هرچند بازداشت آن زن تکذیب شد اما موضوع را پیگیری می‌کنم. اینکه دوطرف با خشونت با هم صحبت می‌کنند، خوب نبود و مواجهه طرفین با هم نازیباست. شرایط آن مادر که نگران فرزندش است، قابل درک است و شاید همین موضوع را قابل توجیه کند اما چه شده که روحانی طلبه برای امر به معروف، فیلم می‌گیرد و...، این موضوع نیازمند آسیب‌شناسی جدی است و قطعا به دوطرف نقد داشته و سعی دارم این گفت‌وگوها را به سمت آرامی پیش ببرم. باید با هم حرف بزنیم چون مردمی هستیم که نه یک روزه با حجاب و نه یک روزه بی‌حجاب شده‌ایم. با نوع مواجهه خود نباید خشونت ایجاد کنیم و باید در این باره بیشتر فکر کنیم.»
کنش خیابانی نباید جایگزین کنش مدنی شود
اتفاقات سال‌های اخیر به‌طور کلی و ناآرامی‌های سال گذشته به‌طور خاص، جامعه را در مورد حجاب و پوشش ملتهب کرده است. در روزهای اخیر صحبت‌های مقامات و افراد مختلفی درخصوص مساله حجاب مطرح شد. سردار جعفری با بیان اینکه کشف حجاب معضل بزرگ فرهنگی ماست که می‌تواند تیشه به ریشه انقلاب بزند، گفت: «امیدوارم با تلاش و همت بیشتر برای جذب افراد بیشتر پای کار مقابله با بی‌حجابی، کار ما زودتر به نتیجه برسد. مطمئن باشید این فتنه به صورت کامل جمع خواهد شد.» همچنین روز جمعه بانکی پور، نماینده اصفهان در مجلس از کم شدن سه میلیون تومان از حساب بانکی افراد بابت جریمه بی‌حجابی خبر داد. جامعه امروز دچار رفتارهای سلیقه‌ای درخصوص حجاب شده و مستعد دوقطبی‌سازی است. پس این گفته‌ها منتج به قرارگرفتن مردم مقابل مردم، تعمیق شکاف‌های موجود و تشدید رادیکالیسم و خشونت می‌شود. همچنین کنش مدنی که امروز بیش از هر چیزی به آن نیاز داریم از بین رفته و جای خود را به کنش‌های خیابانی و پرخاشگرانه می‌دهد. بنابراین، این‌گونه رفتارهای سلبی باعث تنش در لایه‌های مختلف جامعه می‌شود و مردم را در مقابل مردم قرار می‌دهد.
برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.