فرهیختگان: دو سال پیش در پنجم اسفند 1400 اروپا در میان بزرگ‌ترین نبرد پس از جنگ‌جهانی دوم افتاد. روسیه که هشدارهایش درباره عواقب پیوستن اوکراین به ناتو چندان جدی گرفته نمی‌شد، به اوکراین حمله کرد. پیشروی‌های سریع ابتدایی و بن‌بست طولانی‌مدت پس از آن که ناشی از حجم گسترده تسهیلات و کمک‌های غربی‌ها به کی‌یف بود، باعث این تصور اشتباه در یک‌سالگی جنگ شده بود که می‌توان روسیه را شکست داد و سرزمین‌های از دست رفته را بازپس گرفت. این اتفاق قرار بود با «ضدحمله بهاری» اوکراین رقم بخورد اما آن عملیات هم پس از ماه‌ها چشم‌انتظاری با شکست مواجه شد تا نیروهای مسلح اوکراین در پاییز برای دفع پیشروی‌های جدید مسکو به حالت دفاعی روی بیاورند. درنهایت اتفاقی که نباید در 17 فوریه 2024 (28 بهمن) یعنی یک هفته پیش از پایان دومین سال جنگ رقم خورد و نیروهای روسی کنترل شهر آودیوکا را به دست گرفتند؛ شهری که نیروهای کی‌یف زیر آتش دائمی قرار داشتند و نیروهای روسی از سه جهت به آن نزدیک می‌شدند. این بزرگ‌ترین پیروزی در میدان جنگ برای روسیه از زمان نبرد برای باخموت و تایید‌کننده افزایش حملات مسکو در جنگ بود. اکنون با ورود به سومین سال جنگ، حتی خوشبین‌ترین مقام اروپایی نیز نمی‌تواند از شکست روسیه سخن بگوید.
اوکراین برای ادامه جنگ نیاز به کمک‌های تسلیحاتی و حتی کمک‌های بشردوستانه اروپا و آمریکا دارد. اوکراین بدون کمک غرب، تسلیحات، مهمات و آموزش مورد نیاز برای تداوم جنگ را نخواهد داشت و همچنین کی‌یف نمی‌تواند اقتصاد آسیب‌دیده خود را سرپا نگه دارد یا به اوکراینی‌هایی دست پیدا کند که در تیراندازی متقابل نبردها گرفتار شده‌اند. کی‌یف در فوریه که اتحادیه اروپا تمدید بسته کمکی 50 میلیارد یورویی (54 میلیارد دلاری) به اوکراین را پس از مقاومت مجارستان تصویب کرد، نفس راحتی کشید. این پول برای حمایت از اقتصاد و بازسازی کشور است، نه برای جنگ با روسیه. این بودجه ایالات‌متحده است که بسیاری از رهبران اوکراین منتظر آن هستند. این بودجه به اوکراین امکان می‌دهد تسلیحات و تجهیزات را از شرکت‌های آمریکایی خریداری کند، به آموزش‌های نظامی و اشتراک اطلاعات بیشتری دسترسی داشته باشد و دفاع هوایی و دریایی را تقویت کند. این پول همچنین حمایت مستقیم بودجه‌ای را برای کی‌یف فراهم می‌کند. آمریکا اما فعلا درگیر نبرد در کنگره بر سر بسته کمکی 60 میلیارد دلاری به اوکراین است. این بسته کمکی را کاخ سفید در اواخر سال ۲۰۲۳ به کنگره آمریکا ارائه کرد اما جمهوری‌خواهان مانع از تخصیص آن شدند و به نظر هم نمی‌رسد بخواهند با آن موافقت کنند. نشریه پالتیکو به نقل از یک شخص نزدیک به رئیس‌جمهور اوکراین نوشت: «در هفته‌های اخیر به دلیل تاخیر در ارسال کمک‌های آمریکا به اوکراین، فضای حاکم در کی‌یف و دفتر ریاست‌جمهوری بسیار تلخ بوده و ناامیدی قابل‌لمس است. رهبران اوکراین همچنین به کمک غرب برای پوشش حقوق کارمندان دولتی و کارکنان پزشکی نیاز دارند. از جنبه بشردوستانه، سازمان ملل متحد و آژانس‌های شریک آن اعلام کردند که اگر درخواست 3.1 میلیارد دلار بودجه جدید برای سال برآورده نشود، سازمان ملل نمی‌تواند نیازهای اساسی 8.5 میلیون اوکراینی ساکن در خط مقدم را برآورده کند.»
اگر اوکراین نیروی بیشتری پیدا کند چه اتفاقی می‌افتد؟
مساله اوکراین البته تنها تسلیحات و کمک‌های مالی نیست. این کشور با بحران نیروی نظامی نیز مواجه است. بدون سربازان بیشتر، خطوط دفاعی اوکراین بیش از حد کشیده خواهد شد و دربرابر حملات روسیه آسیب‌پذیرتر خواهد شد، به‌ویژه اگر مسکو حملات شدید چند جانبه را در امتداد خط مقدم هزار کیلومتری آغاز کند. آنگونه که آسوشیتدپرس نوشته ارتش اوکراین به‌طور متوسط 25 درصد کمبود پرسنل در تمام تیپ‌هایش دارد. به دلیل همین کمبود، فرماندهان نظامی نمی‌توانند به سربازان خود استراحت کافی بدهند. از سوی دیگر روسیه سرعت حملاتش را افزایش داده است، درنتیجه سربازان خسته و راحت‌تر مجروح می‌شوند که این امر اثرات کمبود را تشدید می‌کند. فرماندهی نظامی اوکراین گفته برای مرحله بعدی جنگ به 450 تا 500 هزار سرباز اضافی نیاز است، حتی اگر اوکراین موفق شود این تعداد سرباز را بسیج کند- که بعید است- باز هم نمی‌تواند با نیروی انسانی روسیه که بیش از سه‌برابر اوکراین جمعیت دارد، برابری کند.
درمورد سلاح و مهمات چطور؟
درصورت ادامه، کمبود مهمات توانایی اوکراین را برای حفظ قلمرو و زنده نگه داشتن سربازان به خطر خواهد انداخت. به‌نظر می‌رسد رهبران نظامی در حال جیره‌بندی گلوله‌ها و ارسال قطره‌چکانی مهمات برای حفظ ذخایر هستند، درحالی‌که وعده‌ها برای مهمات بیشتر از سوی متحدان غربی محقق نشده است. اتحادیه اروپا به وعده خود مبنی‌بر تحویل یک‌میلیون گلوله عمل نکرد.
ژنرال ریچارد بارونز، افسر نظامی بریتانیایی که رئیس مشترک یک مشاور دفاعی است، می‌گوید روسیه در حال بسیج صنایع دفاعی خود است و ممکن است به‌زودی بتواند روزانه پنج‌هزار گلوله توپ شلیک کند. اوکراین درحال افزایش تولید تسلیحات داخلی خود است اما در کوتاه‌مدت نمی‌تواند در مقیاس با مسکو برابری کند. فرماندهان نظامی اوکراین، ماه‌ها از کمبود مهمات برای خودروهای جنگی پیاده‌نظام، مسلسل‌ها، توپخانه و سیستم‌های پرتاب موشک شکایت کرده‌اند. این کمبودها تا پایان سال 2023 به‌ویژه افزایش یافت. فرماندهان می‌گویند توپخانه دوربرد به‌طور خاص دو هدف مهم را دنبال می‌کند؛ اول اینکه به‌عنوان یک چتر محافظ برای پوشش پیاده‌نظام عمل می‌کند و به آنها اجازه می‌دهد قلمرو را در دست بگیرند و برای عملیات تهاجمی آماده شوند. دوم توپخانه با ضربه زدن به نیروهای روسی و تسلیحات سنگین از راه دور، از حملات برنامه‌ریزی شده با تضعیف جدی توانایی‌های مسکو جلوگیری می‌کند. بدون آن، اوکراین به‌طور فزاینده‌ای تحت‌فشار توپخانه‌های بی‌امان روسیه قرار خواهد گرفت.
بازی خطرناک‌تر می‌شود؟
از ابتدای جنگ، کی‌یف به‌دنبال دستیابی به موشک‌های دوربرد برای حمله به عمق اراضی تحت‌اشغال روسیه یا روسیه بوده است. در ماه‌های ابتدایی جنگ، کشورهای اروپایی و آمریکا با این درخواست‌های مخالفت می‌کردند و آن را زمینه‌ساز تشدید تنش و گسترش جنگ می‌دانستند. مواضع اخیر برخی مقامات اروپایی نشان می‌دهد که با پیشروی روسیه، اوکراین هیچ راهی جز استفاده از تسلیحات دوربرد برای تغییر در میدان را ندارد. احتمال بررسی ارسال تسلیحات دوربرد به اوکراین را روز شنبه، آنالنا بربوک وزیر امور خارجه آلمان در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد: «دولت آلمان مساله ارسال تسلیحات دوربرد به اوکراین را بررسی می‌کند. البته تمام مواردی که ما در حوزه کمک‌های نظامی ارائه می‌دهیم ناچیز است.» او در حین این کنفرانس که به‌طور مشترک با دیمیترو کولبا همتای اوکراینی خود برگزار شد، تاکید کرد: «ما درخصوص چگونگی ارسال تسلیحات بیشتر ازجمله سیستم‌های تسلیحاتی دوربرد به اوکراین، مغز خود را به چالش می‌کشیم. این قابل درک است که اوکراینی‌ها می‌گویند ما به سیستم‌ها و تسلیحات بیشتری نیاز داریم.» نشریه آلمانی اشپیگل چند روز پیش در گزارشی نوشت: «اوکراین علاوه‌بر درخواست‌های مکرر خود در رابطه با تسلیحات، همچنان بر دریافت موشک‌های دوربرد تاروس از جانب آلمان اصرار می‌ورزد. اوکراین یک سال است که این درخواست را مطرح می‌کند اما اولاف شولتس، صدراعظم آلمان تاکنون با ارسال آنها موافقت نکرده است.» این نشریه آلمانی تاکید کرد: «موشک دوربرد تاروس ساخت آلمان قادر است یک کلاهک ۵۰۰ کیلوگرمی را حمل کند و بردی حدود ۵۰۰ کیلومتر (۳۰۰ مایل) دارد. صدراعظم آلمان هفته گذشته در مونیخ در پاسخ به درخواست اوکراین برای ارسال موشک‌های تاروس طفره رفت و این چنین استدلال کرد که بحث و رایزنی پیرامون یک سیستم تسلیحاتی جدید، با پاسخ منفی و یک خیر آغاز می‌شود.» با وجود این اما اروپا وعده داده تا پایان ماه مارس، ۱۷۰ هزار گلوله توپ را به کی‌یف تحویل دهد. روزنامه فایننشال‌تایمز روز جمعه نوشت اتحادیه اروپا به‌دنبال بودجه اضطراری 1.5 میلیارد دلاری برای ارائه گلوله‌های توپخانه از خارج از کشور به اوکراین براساس یک طرح تدارکاتی پیشنهاد شده توسط جمهوری چک است.
اوضاع چگونه است؟
بیش از 10 میلیون اوکراینی از آغاز تهاجم گسترده روسیه به اوکراین مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. از این تعداد، بیش از 6.4 میلیون نفر پناهنده خارج از کشور هستند. 18 درصد از خاک اوکراین در حال حاضر توسط روسیه اشغال شده است. اوکراین دربرابر ارتش هجومی روسیه، استراتژی خود را تغییر داد و فعلا تنها متمرکز بر دفاع است. پیش‌بینی‌های خوشبینانه می‌گویند در 2024 باید امیدوار بود که کی‌یف بتواند به‌سادگی در خط مقدم نبرد دفاع کند. در ماه‌های آینده اوضاع پیچیده‌تر خواهد شد؛ چراکه در اروپا و آمریکا، جریان‌های نزدیک به روسیه درحال تقویت هستند. در آمریکا یعنی حامی اصلی اوکراین، دونالد ترامپ وارد کارزار انتخابات شده و احتمال این می‌رود که او بتواند جو بایدن را شکست دهد و پس از ورود به کاخ سفید، بساط اوکراین و حتی ناتو را در هم بپیچد. در سوی دیگر رابرت فیتسو، نخست‌وزیر اسلواکی نیز از ناکارآمدی راهبرد جنگی اروپا در جنگ گفته و خواستار آن شده که اتحادیه اروپا از تمام نفوذ و توان خود برای برقراری آتش‌بسی فوری استفاده کند. به جز او، مجارستان نیز مخالف حمایت‌های مالی از اوکراین است، حتی با پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا مخالف است. مجموع این شرایط نشان می‌دهد غرب باید بین دو گزینه گسترش جنگ و احتمال سومین جنگ‌جهانی یا تحمیل آتش‌بس به اوکراین یکی را انتخاب کند.