زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز: گلودرد، سردرد، بدن درد و گاهی هم بی‌‌اشتهایی همه جزء علائم بیماری شایع این روزها هستند. احتمالا خودتان یا آدم‌های اطراف‌تان به بیماری‌ای که هم شبیه به آنفلوآنزاست و هم شبیه به سویه امیکرون، مبتلا شده‌اید. برخی از پزشکان اورژانس و درمانگاه‌ها در صفحات شخصی خود از وضعیت بیماری این روزهای مردم هم نوشته‌اند که وضعیت عین روزهای ابتدایی همه‌گیری کروناست و مراجعان سرپایی تعدادشان به وضوح بیشتر شده است. معلوم نیست که کروناست، آنفلوآنزا یا آدنو ویروس؟ بعضی هم معتقدند که باکتری مایکوپلاسما است. آدمینو محرز، رئیس انستیتو پاستور ایران معتقد است سویه شایع شده امیکرون است. او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «در زمان سال نو میلادی، رفت و آمدها و مسافرت‌ها در جهان زیاد شد و ایران هم جدا از دیگر کشورهای جهان نیست. برای همین اکنون مقداری بیشتر از قبل بیماران مبتلا به کووید می‌بینیم که همین سویه جدید است. معمولا از آزمایشگاه‌های مختلف ایران، نمونه‌هایی برای انستیتو پاستور می‌فرستند که تعیین سویه شود. اکنون انستیتو پاستور اعلام کرده که این سویه، همان سویه جدیدی است که در همه جای دنیا همه گیر شده است.»
تعداد بیماران از قبل بیشتر شده است
برخی از پزشکان معتقدند که ویروس‌های مختلفی در کشور درحال گردش است و مشخص نیست در هر پیک و همه‌گیری دقیقا مردم به کدام سویه مبتلا هستند. مینو محرز در پاسخ به این موضوع نیز افزود: «در زمستان ویروس‌های تنفسی زیاد است. در اوایل زمستان که خیلی‌ها مبتلا می‌شدند، کووید غالب بود. بعد آنفلوآنزا غالب شد و بعد زینو ویروس و آدنو ویروس غالب شد. به‌خصوص آدنو ویروس که علائمی مانند سرفه‌های طولانی و قرمزی چشم داشت. همه اینها با هم بود. اکنون اما تعداد بیشتری بیمار کووید می‌بینیم که این کووید جدید پس از مسافرت‌های سال نو میلادی تشخیص داده شد. وگرنه همه آن ویروس‌ها موقعی که سرماخوردگی و ویروس‌های تنفسی شایع بودند، هم شایع بودند. مردم توانایی انجام آزمایش پی سی آر مداوم ندارند. این‌گونه نیست که هیچ ویروسی پیش از شیوع سویه جدید، شایع نبود و یکباره یک سویه شایع شده باشد. همیشه بوده و این سویه که در طی مسافرت‌های سال نو پخش شده، در کشورمان هم منتشر شده است. بعد از سال نو یک اپیدمی از ویروس‌های شایع جاهای دیگر داریم.» محرز همچنین در رابطه با نگرانی برای افزایش مرگ‌ومیر در صورت شیوع بیشتر سویه جدید ادامه داد: «تعداد بیماران نسبت به قبل بیشتر شده است. در هرصورت بعضی از هموطنان که بیماری زمینهای دارند یا سن‌شان بالاست، بستری می‌شوند. حتی علائم کمی در ریه مانند گرفتاری ریه هم دارد. بنابراین باید مردم همیشه مراقب باشند که این بیماری می‌تواند در شرایط خاص، شدید باشد. اما به‌شدت سویه ووهان و دلتا نیست اما در هر صورت موجب بستری شدن در بیماران زمینهای و سن بالا شده ولی امیکرون است و به‌شدت دلتا نیست.»
با ماسک از خودمان محافظت کنیم
رئیس انستیتو پاستور ایران درباره مقاوم بودن یا نبودن این سویه در برابر واکسیناسیون نیز ادامه داد: «پس از ایجاد جهش در ویروس اولیه، دیده شد که واکسن‌هایی که برای جهش اولیه ساخته شده بود، خیلی روی این جهش جدید امیکرون تاثیری ندارد. واکسن‌های جدید هم در ووهان و آمریکا ساخته شد. به کمپانی‌ها سفارش واکسن جدید داده می‌شود و مردم هم واکسن جدید تزریق می‌کنند اما باز هم درگیر می‌شوند و واکسن تاثیری ندارد. بنابراین خیلی نمی‌توان روی واکسن حساب باز کرد. سازمان جهانی بهداشت بیش از یکسال است که وقتی سویه جدیدی در جهان شایع می‌شود، همان سه اصل ماسک، شستن مرتب دست‌ها و فاصله فیزیکی را توصیه می‌کند. اکنون هیچ‌کس ماسک نمی‌زند. در مترو و اتوبوس و مکان‌هایی که جمعیت زیاد است باید ماسک زد. به‌خصوص اینکه در دورانی هستیم که جریان هوا در فضای بسته کمتر است و مانند تابستان نیست که هوا جریان داشته باشد تا شدت ویروس‌ها در هوا کمتر باشد. درنتیجه مردم باید آن سه اصل را رعایت کنند. یعنی ماسک بزنند که می‌بینیم نمی‌زنند. من تقریبا هر روز از هرجایی عبور می‌کنم، می‌بینم مردمی که از مترو پیاده می‌شوند 95 درصدشان ماسک نمی‌زنند. مردم باید تشویق شوند که راه جلوگیری از شیوع سویه جدید، ماسک زدن است. اما باز هم تاکید می‌کنم که این سویه، زیرسویه امیکرون است و سرعت انتقال امیکرون زیاد است. در خانواده و در جامعه به سرعت پخش می‌شود. در خانواده آن فردی که بیماری زمینهای یا سن بالا دارد، موجب بستری شدنش می‌شود. ولی شدت سویه دلتا با گرفتاری قلب و ریه را ندارد. اما بیماران زمینهای هرچه کمتر این ویروس‌ها را بگیرند، بهتر است.» محرز همچنین تصریح کرد که ماسک زدن، امری موقتی نیست و ما فعلا این ویروس‌ها را داریم. بنابراین برای محافظت از خودمان باید در محیط‌های بسته، ماسک بزنیم. مهم‌تر از همه نیز اگر مریض هستیم، سرکار نرویم و کودکان‌مان را به مهدکودک و مدرسه در صورت بروز علائم، نفرستیم. مایعات خوب استفاده کنیم تا هم دوره بیماری را به خوبی سپری کنیم و هم اینکه در دوره انتقال بیماری، از انتقال آن به دیگران جلوگیری شود.
ویروس شایع‌شده آنقدرها هم جدید نیست
علیرضا ناجی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و ویروس‌شناس معتقد است که ویروس شایع‌شده آنقدرها هم جدید نیست ولی اعلام شده که در ایران به تازگی شایع شده است. ناجی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «این ویروس اواخر سال2023 میلادی شایع شد که همان b2. 28/11 است. یعنی درواقع این ویروس همان ویروس پیرولایی است که از چند ماه پیش به وجود آمده بود و با سویه ba2 ما تفاوت داشت. پیرولا نزدیک 30 متاسیون نسبت به ba2 تفاوت داشت و تغییرات زیادی پیدا و در نقاط مختلف هم شیوع پیدا کرده بود. این جی. ای. وان نشات گرفته از همین پیرولا است اما یک تغییر بیشتر دارد و آن این است که سرعت انتشارش بسیار بالا رفته است. اگر بررسی کنیم، می‌بینیم مثلا در آمریکا بین 83 الی 88 درصد از وارینت‌هایی که به ماه ژانویه یا همین بهمن ماه منتشر شده، مربوط به همین سویه جی. ای. وان مربوط است. اگر با پیرولا مقایسه کنیم، می‌بینیم که این سویه سرعت انتشار بسیار بیشتری داشته و پیرولا آنقدر گسترش پیدا نکرد.»
سویه جدید بیماری شدیدتری ندارد
ناجی توضیح داد: «یک متاسیون باعث شده که یا سرعت انتشار بالاتری پیدا کند یا در برابر سیستم ایمنی مقاوم‌تر باشد و این مزیت را نسبت به سایر زیرسویه‌های امیکرون دارد. پیش‌بینی شده که این زمستان جی. ای. وان در تمام دنیا گسترش پیدا می‌کند و به عنوان سویه غالب مطلق دربیاید. علی‌رغم تغییرات بسیار زیاد جی. ای. وان اما به نظر نمی‌رسد که بیماری بسیار شدیدتری داشته باشد. همان شدت امیکرون است و خوشبختانه میزان بستری افراد مثل قبل است. زیاد تفاوت ندارد. اما در مورد واکسیناسیون باید گفت که واکسن‌های سویه و زیرسویه‌های امیکرون ساخته شده و هرچند مستقیما علیه پیرولا نیست اما به نظر می‌رسد که همین واکسن‌های آپدیت شده می‌تواند به مقدار زیاد از ایجاد عفونت، مرگ‌ومیر و بستری شدن در بیمارستان و آی سی یو جلوگیری کند.»
کودکان یکی از راه‌های انتقال و گردش ویروس‌های جدید هستند
ناجی در توضیح شرایط فعلی‌مان نیز گفت: «درحال حاضر، ما شرایطی داریم که ویروس‌های مختلف درحال گردش هستند. از شهریور ماه فعالیت ویروس‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا را داشتیم و نسبت به سال‌های قبل که سایر ویروس‌ها به جز کووید، فعالیت بسیار پایینی داشتند اما امسال فعالیت‌شان بسیار بالا بود. علل آن هم متعدد است. یکی از علل می‌تواند این باشد که مردم مثل قبل رعایت نمی‌کنند و ماسک نمی‌زنند. همچنین در این چندسال هم مقاومت نسبت به سایر ویروس‌ها به جز کووید بسیار پایین آمده است. انتظار ما این بود که شیوع بالایی از آنفلوآنزا و سایر ویروس‌های تنفسی دیگر داشته باشیم. شیوع آنفلوآنزا در اوایل پاییز بسیار بالا بود. اواخر پاییز کم شد و دوباره در اوایل زمستان شدت گرفت. کووید هم الان فعالیت بیشتری دارد و مقدار بیشتری از ابتلا به این بیماری را در کشورمان می‌بینیم. ویروس‌های دیگری هم درحال گردش هستند. درواقع ما الان طیف وسیعی از ویروس‌های تنفسی داریم که در جامعه درحال گردش هستند. عامل گردش ویروس هم بیشتر کودکانند. قبلا مدارس تعطیل بود و الان تعطیل نمی‌شود. کودکان به مدرسه می‌روند، مبتلا می‌شوند و باعث می‌شوند که خانواده‌ها هم این ویروس را بگیرند. الان بسیاری می‌گویند که بچه‌ها بسیار سرما می‌خورند، بیماری‌های سختی می‌گیرند و سردرد، سینوزیت و علائمی از این دست دارند.»
ویروس‌ها درحال تغییرند
این ویروس‌شناس در ادامه گفت: «الان در شرایطی هستیم که ویروس‌ها تغییر کرده‌اند. همین ویروس آنفلوآنزا نسبت به چندسال قبل تغییر پیدا کرده است. همچنین کووید را هم می‌بینیم که همچنان درحال تغییر کردن است. اما باید چکار کنیم؟ اولین امر، واکسیناسیون است. واکسن آنفلوآنزا در دسترس است. موجود بود و خیلی خوب بود اگر همه افرادی که در خطر هستند، اواخر شهریور یا اوایل مهر واکسیناسیون می‌کردند. اگر کسی در خطر است و واکسن نزده باشد و در عین حال به واکسن دسترسی دارد، خوب است که واکسن آنفلوآنزا بزند. ما در ایران همچنان به واکسن‌های آپدیت شده کووید دسترسی نداریم. این معضل و نقص است و پیش‌بینی نشده بود اما رعایت‌های بهداشتی را می‌توانیم مجددا شروع کنیم. ماسک بزنیم، دست‌هایمان را بشوییم و در محیط‌های پرازدحام وارد نشویم یا فاصله را رعایت کنیم. اگر فردی بیماری و ناخوشی دارد، در جمع نرود و استراحت کند. نزدیک افرادی با علائم سرماخوردگی نشویم. مجموع این بهداشت اجتماعی، باعث می‌شود که گردش ویروس کم شود و افراد کمتری مبتلا شوند.»
سرعت انتقال بیشتر است اما مرگ‌ومیر نه!
ناجی همچنین در رابطه با بیماری شایع شده در چند هفته اخیر نیز گفت: «بیماری‌های تنفسی مجموعه علائمی می‌دهند و به اصطلاح می‌گوییم که سندرم ایجاد می‌کنند. در بعضی از افراد برخی علائم را ایجاد می‌کنند و در برخی دیگر هم یک دسته دیگر از علائم ایجاد می‌کند. از روی علائم نمی‌توانیم تشخیص بدهیم چه ویروسی است و با توجه به ویروس‌هایی که درحال چرخش است، باید تشخیص آزمایشگاهی بدهیم. درحال حاضر ویروس‌های مختلفی می‌چرخند. هم آنفلوآنزا، هم کووید و هم اچ. ام. پی. وی است و هم پاراآنفلوآنزا و موارد متعددی از ویروس‌های تنفسی دیگر درحال چرخش هستند. برای همین براساس علائم، سخت است که تشخیص دهیم و باید تشخیص آزمایشگاهی داد. در این سویه اما آمار مرگ‌ومیر هیچ افزایشی نداشته است. با وجود اینکه سرعت انتقال بیشتر است و شیوع خیلی بالایی دارد اما به نظر نمی‌رسد که از سایر سویه‌های امیکرونی، بیماری شدیدتری به وجود بیاورد یا مرگ‌ومیر بیشتری داشته باشد.»