مستند «غیررسمی 6» وجوه مختلفی از رهبر انقلاب را بازگو می‌کند که شاید برای برخی از مخاطبان آن ناشناخته باشد. مسعود رضایی، پژوهشگر تاریخ معاصر در گفت‌وگویی که با او داشتیم از این مستند گفته است.
مستندهای غیررسمی تصویری را از رهبر انقلاب نشان می‌دهد که شاید قبل از این مخاطب با آن خیلی آشنا نبوده است، برای همین است که بعد از دیدن هر قسمت انگار مخاطب شگفت‌زده می‌شود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مسئولیت رهبری انقلاب را به عهده دارند و طبیعتا این یک مسئولیت رسمی بسیار سنگین و خطیری است. ایشان با اساسی‌ترین، جدی‌ترین و مهم‌ترین مسائل جامعه و نیز با مسئولان عالی‌رتبه رسمی و کلیه کسانی که در کار حل و فصل مسائل مهم کشور هستند در ارتباطند. این افراد خدمت ایشان می‌رسند گزارش‌هایی را می‌دهند و ایشان توصیه و رهنمودهایی دارند. یا بعضا برخی مسائل را کتبا می‌نویسند. ایشان هر آنچه در حوزه مسئولیت رسمی رهبری انقلاب و رهبری نظام جمهوری اسلامی هست رسیدگی می‌کنند و طبیعی است که در این موقعیت رسمی یک وجه از شخصیت رهبری در دیدگاه جامعه وجود دارد و معمولا هم همین وجه از شخصیت ایشان است که در رسانه‌های مختلف دیده می‌شود. حتما این تنها وجه شخصیت ایشان نیست و آیت‌الله خامنه‌ای جدای از آن کارها مسئولیت‌ها، وظایف و دیدارهایی که در حوزه کارها و وظایف رسمی خودشان دارند با اقشار، اصناف و طبقات مختلف، مرتب در ارتباط هستند. مشاهده کردیم که ایشان خودشان به ملاقات برخی اقشار جامعه می‌روند. مثلا به دیدار جانبازان در آسایشگاه‌ها می‌روند. با خانواده شهدا در مناسبت‌های مختلف دیدار می‌کنند یا حتی به منزل خانواده‌های شهدای اقلیت‌های مذهبی سر می‌زنند. اینها یک وجه دیگر اقدامات ایشان است که این دیدارها را باید از آن دست کارهای به‌اصطلاح غیررسمی دانست، یعنی به هر حال این در نظر ایشان مهم است که با اقشار مختلف دیدار داشته باشند و این رفت‌وآمدها، تبادل نظرها و ارتباطات باید وجود داشته باشد. طبیعی است که در این دیدارها نوع رفتار، گفتار و ارتباطات هم متفاوت از حالت رسمی خودش خواهد بود.
در قسمت‌های مختلف غیررسمی که تا به الان پخش شده است؛ دیدیم که اساسا یک فضای متفاوت و دیگری حاکم هست و دیدارها خیلی صمیمانه و با مهر و عطوفت و ارتباطات عاطفی قوی همراه است و بسیار هم دلچسب است.
قسمت ششم مستند غیررسمی به سراغ کتاب رفته است و تقریبا همه می‌دانند که ایشان بسیار کتابخوان هستند، به نظر شما وجه تمایز مستند غیررسمی 6 با دیگر مستندهای غیررسمی در چیست؟
در هر قسمت از این مستندهای غیررسمی سعی شده به یک موضوع کلی پرداخته شود؛ مثلا یک بخش دیدار با خانواده شهدا را داشتیم که این دیدار بسیار عاطفی و دلچسب است. خانواده شهدا صحبت می‌کنند. مسائل خودشان را مطرح می‌کنند و رهبری هم جملات‌شان را با عواطفی که در آن نهفته است بیان می‌کنند. بچه‌ها خیلی راحت نزد ایشان می‌آیند و صحبت می‌کنند. یا در دیداری که با هنرمندان داشتند هنرمندان خیلی راحت، صریح و صمیمانه مسائل و حتی انتقادات خودشان را مطرح کردند، رهبری شنیدند و با آنها تبادل فکری داشتند و دیدارها خیلی خوب و صمیمانه بود. درمورد مستند غیررسمی 6 که با موضوع کتاب و کتابخوانی و ملاقات با اهل قلم و اهل کتاب شاهد آن بودیم آن بخش از شخصیت حضرت آقا را نشان داد که اهتمام به این امر بسیار مهم دارند و آن را یکی از اصلی‌ترین کارهایی می‌دانند که همه آحاد جامعه باید به آن اهتمام داشته باشند. البته این دیدارها و صحبت‌ها مشوق جامعه بود تا به نحو بیشتر و بهتری به موضوع مطالعه و کتابخوانی بپردازند و حتی با توجه به گرانی‌ها و کمبودهایی که در حوزه نشر وجود دارد، درمورد رفع مشکلات این حوزه اشارات و مطالبی هم عنوان شده بود. ناشران مشکلات خودشان را مطرح کردند و طبیعتا رویه حضرت آقا این است که وقتی اهل یک موضوع حالا در هر حوزه‌ای؛ چه هنر، چه نگارش و نشر چه فناوری و صنعت، مشکلات‌شان را مطرح می‌کنند ایشان حتما توصیه‌هایی به مسئولان رسمی دارند برای اینکه این مسائل پیگیری و حتی‌المقدور مشکلات رفع شود.
ما در این مستند غیررسمی مجموعه‌ای از مسائل مربوط به نشر و مطالعه و نوشتن و اینها را دیدیم که نشان می‌داد حضرت آقا نسبت به این حوزه‌ها اهتمام ویژه‌ای دارند. مثلا بازدید‌هایی که ایشان در طول سال‌های مختلف از نمایشگاه‌های کتاب داشتند و دیداری که با مسئولان انتشارات مختلف داشتند و صحبت‌هایی که بین‌شان رد و بدل می‌شود.
یکی از نکات جالب در این مستند آشنایی ایشان با بسیاری از ناشران است و در کنارش شناخت کتاب‌هایی که در نمایشگاه عرضه شده است، حتی بعضی از صاحبان انتشارات‌های قدیمی را به اسم می‌شناختند و احوالپرسی می‌کردند. اینها همه نشان‌دهنده آن انسی است که ایشان از دوران جوانی با مساله کتاب و کتابخوانی داشتند و طبیعتا به‌واسطه این ارتباط قدیمی، جدی و عمیق است که بسیاری از کتاب‌ها را مطالعه کرده‌اند و نویسنده‌ها را می‌شناسند. بسیاری از کتاب‌ها را می‌دانند که کدام انتشارات برای اولین بار چاپ کرده است و گاهی در سال‌های جوانی و بعد از آن با آنها ملاقات داشتند و این نشان می‌دهد که رهبری آن وجه‌شان درمورد مساله کتاب و کتابخوانی بسیار پربار و غنی است و این را ما در این مستند کاملا دیدیم.
چیزی که در این مستند پررنگ دیده می‌شود، صحبت کردن ایشان از آدم‌هایی است که به قول آقای صفار هرندی که در مستند هم می‌گویند؛ شاید این آدم‌ها در منظومه فکری ایشان هم نباشند. اما با آنها ملاقات کرده، در موردشان صحبت می‌کنند و کتاب‌ها را می‌خوانند؛ این چه پیامی برای مخاطب این مستند دارد؟
آیت‌الله خامنه‌ای از دوران جوانی هم اهتمام خیلی جدی برای مطالعه داشتند و در کنارش ارتباطات گسترده‌ای با نویسندگان، اهل فکر و اهل اندیشه و اهل کتاب. این‌گونه نبود که یک تعداد کتاب‌ها را در زمینه‌های مختلف مطالعه کنند. ایشان در جمع‌هایی که حضور داشتند یا ارتباطاتی که داشتند در قبل از انقلاب هم با طیف روحانی و هم طیف روشنفکر آن زمان ارتباط داشتند؛ شخصیت‌هایی مثل مهندس بازرگان، دکتر سحابی، اخوان ثالث حتی جلال آل‌احمد، دکتر شریعتی و طیف گسترده‌ای از این شخصیت‌ها این ارتباط را داشتند. چون اهل کتاب و کتابخوانی بودند با نویسندگان مختلفی هم آشنا می‌شدند.
ایشان در محافل شعر و شاعری حضور پر رنگی داشتند هم در مشهد هم در تهران. یا در محافلی که جمعی از اندیشمندان و روشنفکران و روحانیون حضور داشتند یکی از شخصیت‌هایی که در این جمع بود آیت‌الله خامنه‌ای بود. می‌خواهم بگویم؛ صحبت‌هایی که در نمایشگاه می‌بینیم؛ یا احوالپرسی دارند یا خاطره‌ای را نقل می‌کنند، به‌دلیل آن سابقه طولانی است که ایشان در این زمینه داشتند و آنچه با دیدن این مستند برای ما روشن می‌شود این است که روش فکری آیت‌الله خامنه‌ای در حوزه مطالعه یک مطالعه وسیع و عمیق بوده است؛ این نبوده که ایشان فقط یک مطالب خاصی را مطالعه کنند. شما مثلا طیف داستان‌ها و رمان‌هایی که ایشان مطالعه کردند را درنظر بگیرید طیف بسیار گسترده و وسیعی است. با توجه به اینکه می‌توان این تعبیر را به کار گرفت که ایشان یک رمان‌خوان حرفه‌ای در دوره قبل از انقلاب بودند، شاید بشود گفت کمتر رمان قابل توجه، معروف و به‌اصطلاح ارزشمندی بوده است که در ایران چاپ شده چه از نویسنده ایرانی چه از نویسنده خارجی که ایشان نخوانده باشند. همه اینها را مطالعه کردند. باید گفت پیامی که مستند دارد گسترش حوزه مطالعه و گسترش حوزه دید است البته با دقت و توجه. یعنی ایشان با این وسعت مطالعه‌ای که داشتند در مسیر مستقیم و صحیح فکری و اعتقادی خودشان باقی ماندند. مثل برخی نبودند که با خواندن چند کتاب مارکسیستی مارکسیست شوند. یعنی وسعت مطالعه باید همواره با دقت نظر باشد و ما را از مسیر اصلی خودمان و مسیر صحیح اسلامی جدا نکند.
من فکر می‌کنم این را باید باز تکرار کنم که این اهتمام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به حوزه کتاب، کتابخوانی و نشر برای همه مردم این پیام را دارد که ما باید بیش از پیش به این حوزه توجه کنیم و بر سطح و عمق مطالعات‌مان بیفزاییم و البته این پیام را برای مسئولان هم دارد که آنها هم باید دقت و همت بیشتری در این زمینه داشته باشند و با تمام توان سعی کنند مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد را برطرف کنند.