علی ملکی، خبرنگار: محصول جدید شرکت اپل، دنیای واقعی و مجازی را با یکدیگر تلفیق می‌کند. به‌گونه‌ای که کاربران می‌توانند دنیای مجازی را بدون نادیده گرفتن دنیای واقعی لمس کنند. البته کاربرانی که قصد خرید این محصول را دارند ابتدا باید تمرینات ورزشی اجباری را پشت سر بگذارند تا بتوانند به‌صورت بهینه از آن استفاده کنند. این محصول اپل علی‌رغم جذابیت‌های فراوانی که دارد، سبک زندگی انسان‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و می‌تواند آسیب‌های قابل‌توجهی را برای جوامع به همراه داشته باشد.
«به عصر محاسبات فضایی خوش آمدید» را هشت ماه پیش شرکت اپل همراه با معرفی محصول جدیدش مطرح کرد. به گفته این شرکت «اپل ویژن پرو» یک دستگاه واقعیت ترکیبی است که با ترکیب دنیای واقعی و مجازی، امکان زندگی همزمان در دو دنیا را برای کاربران فراهم می‌کند. به عبارت ساده‌تر هدست شگفت‌انگیز اپل این امکان را به انسان می‌دهد تا هر چیزی که در فضای مجازی و پشت شیشه موبایل و کامپیوتر‌ها می‌بیند را در دنیای واقعی تجربه و لمس کند! فعالان حوزه تکنولوژی می‌گویند این دستگاه می‌تواند انسان را به سال‌ها جلوتر پرتاب کند.
یک پرتاب دردناک
به‌تازگی تصاویری منتشر شده که نشان می‌دهد خریداران این دستگاه به دلیل وزن بالای آن مجبور به انجام تمرینات ورزشی سنگینی هستند که بتوانند مقاومت لازم را در برابر این هدست 700 گرمی داشته باشند. نکته بحث‌برانگیز این تکنولوژی دقیقا همینجاست. این عینک به‌عنوان جایگزینی برای استفاده از دستگاه‌های رایج مثل موبایل و لپ‌تاپ ساخته شده. بنابراین خریداران در طول روز مدت زمان زیادی را به استفاده از آن اختصاص خواهند داد. پس تحمل چنین وزنی برای انسان می‌تواند تبعات ناخوشایندی داشته باشد. اپل در وبسایت خود، هشدارهایی درخصوص استفاده از این دستگاه داده که خواندن آن یکی دو ساعتی زمان می‌برد. اما یکی از آن هشدارها جالب است؛ «مدت زمان استفاده طولانی‌مدت ممکن است خطر ناراحتی یا آسیب را افزایش دهد.»
قرار بود تکنولوژی «برای» ما باشد نه «علیه» ما!
سال‌ها قبل انسان به تکنولوژی جدیدی دست یافت که خاستگاه بسیاری از تغییر و تحولات در نظم موجود شد. برخی که تابع مدرنیزاسیون بودند همراه با این تحول شدند و آنها که تفکرشان ریشه در باورهای سنت‌گرایانه داشت سعی کردند جلوی آن را بگیرند. اما به هر صورت ربات‌ها از موانع انسانی رد شدند و به طبقات مختلف کشورها از اصناف تا دولت رسیدند.
از همان زمان بسیاری از کارشناسان و فعالان اجتماعی نسبت به نقاط ضعف و ترسناک آنها هشدار داده بودند. فاصله‌گرفتن انسان از ماهیت خود، تغییر و تخریب جوامع هدفمند، نابودی فرهنگ، از بین رفتن نیروی کار انسانی و جایگزین شدن با ربات‌ها از جمله مواردی بود که نسبت به آن هشدار داده شده بود. اما کسی نتوانست جلوی پیشروی آنها را بگیرد. فارغ از خوب یا بد بودن پیش‌بینی‌ها اکنون شاهد یک تحول و حتی انقلاب دیجیتالی در دنیا هستیم. جهان جدید و به‌خصوص کشورهای جهان اول، موج اخراج کارمندان و کارگرانی را شاهد است که جایشان را به ربات‌ها می‌دهند. به هر ترتیب شاید آنها بتوانند در پیشبرد اهداف انسان‌ها موثر باشند و این قابل تقدیر است؛ اما چگونگی وقوع این امر هم محل بحث مهمی است. درست است که فهم و تحلیل ربات‌ها از نظم موجود (فعلا) به ابعاد انسانی نمی‌رسد؛ اما به هر حال هر چیزی قیمتی دارد.
پیشرفت و توسعه به چه قیمت؟
همانقدر که هوش مصنوعی به یاری انسان مدرن شتافته، به همان اندازه هم می‌تواند کمر به نابودی آن ببندد. ایلان ماسک، بنیانگذار شرکت اسپیس‌ایکس و یکی از طراحان هوش مصنوعی پس از خرید شرکت توییتر، 80 درصد از کارکنان آن را اخراج و هوش مصنوعی را جایگزین آنها کرد که البته پس از آن با کاهش درآمد 40 درصدی روبه‌رو شد. ازطرفی هم وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده که ماسک، به شرکت‌هایش درمورد مصرف مواد مخدر فشار می‌آورد! او اعضای هیات‌مدیره و مدیرانش را تشویق به این‌کار می‌کند تا تمرکزی بیشتر و البته گذرا برای کار داشته باشند. شرکت‌های بزرگ دیگری هم مثل مایکروسافت و گوگل، دست به برکناری و اخراج کارکنان خود زده‌اند. اینکه شرکت‌ها و سازمان‌ها باید در مسیر کسب منافع حرکت کنند درست است اما دور شدن انسان از انسان می‌تواند پدیده ترسناکی باشد.
به سبک زندگی جدید سلام کنید
هدست هوشمند اپل به‌طور خاص و برخی دیگر از مصادیق هوش مصنوعی با ترکیب زندگی واقعی و مجازی، زیست انسان را دگرگون می‌کنند. آدم‌ها در طول زمان دست به ابدعات و کشفیات مختلف زده‌اند تا زیست‌شان تسهیل شود. این اتفاق تا حدودی رخ داده اما دم خروس از جای دیگر بیرون زد! به دنبال روند تسهیل‌گری زندگی، انسان‌ها کمتر به سراغ کار واقعی می‌روند و سعی می‌کنند درصورت امکان فعالیت‌های روزانه خود را به وسیله هوش مصنوعی انجام دهند. همین موضوع باعث می‌شود که افراد از فضاهای اجتماعی پیرامون خود نیز فاصله بگیرند. از طرف دیگر چه کسی می‌تواندکنترل مطلق ربات‌ها را تضمین کند؟ تاکنون آثار مختلفی از دنیای هوش مصنوعی به تصویر کشیده شده که نقطه مشترک همه آنها خارج شدن دستگاه‌ها از کنترل بوده است. لذا نمی‌توانیم به عملکرد آنها یقین داشته باشیم.
ویژن پرو با قیمتی نجومی در ایران
علی‌رغم ممنوعیت‌ها علیه واردات محصولات جدید اپل، به‌تازگی هدست جدید اپل وارد ایران شده و با قیمت‌های نجومی به فروش می‌رسد. برخی از فروشگاه‌های آنلاین این دستگاه را بین 250 تا 350 میلیون تومان قیمت‌گذاری کرده‌اند. باید دید این دستگاه جنجالی در ایران چقدر طرفدار خواهد داشت و سرنوشت انسان‌ها که با ربات‌ها گره خورده است، به کجا خواهد رسید.