مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: «تهرانیها برای رفتوآمد در سطح شهر در خطوط بی.آر.تی بهطور میانگین بین چهار الی پنج دقیقه و در خطوط عادی بهطور میانگین ۳۰ الی ۴۵ دقیقه معطل آمدن اتوبوس میشوند» این بخشی از اظهارات مهدی علیزاده، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران در ۲۴ آبانماه ۱۴۰۲ است. بررسیهای «فرهیختگان» نیز نشان میدهد مشکل حملونقل عمومی و بهویژه اتوبوسها در پایتخت طی سالهای اخیر به حد بسیار نامطلوبی رسیده، بهطوری که نسبت اتوبوس شاغل (درحال خدمترسانی به شهروندان) در سالجاری کمترین مقدار از سال 1368 تاکنون است. همچنین در دهه 1380 درحالی به ازای هر 1900 تهرانی یک اتوبوس فعال وجود داشته که درحالحاضر به ازای هر 4400 تهرانی، فقط یک اتوبوس درحال تردد است. آمار و ارقام حکایت از آن دارد که سرآغاز این اتفاق از اوایل دهه 1390 بوده و حد بحرانی نیز از 1395 به بعد آغاز شده است. بهنظر میرسد باید ردپای این اتفاقات را اولا در بیتوجهی دولتها به حملونقل عمومی در سیاستگذاری و ثانیا در بودجه سالانه شهرداری جستوجو کرد. به عبارتی آمار و ارقام میگوید دولتها در ایران خواسته یا ناخواسته، طوری در حوزه انرژی سیاستگذاری و رفتار کردهاند که نتیجه آن تشویق تردد خودروهای شخصی و تنبیه حملونقل عمومی بوده است. آنطور که در ادامه میآید، بهنظر میرسد شهرداری تهران و مجموعه دولت، سیاست درستی برای تقویت حملونقل عمومی تهران در پیش گرفتهاند، اتفاقی که دولت باید در سایر کلانشهرها نیز از آن حمایت کند.
بازگشت اتوبوسهای تهران به دهه 60
آمارها بسیار قابل تامل است، دادههای آمارنامه شهرداری تهران نشان میدهد تعداد اتوبوسهای فعال و شاغل شهر تهران در نیمه اول سال 1402 کمترین تعداد از سال 1368 تاکنون است. طبق این آمارها، در نیمه اول سال 1402 کل اتوبوسهای شاغل در داخل شهر تهران 2047 دستگاه بوده که در دوره 1368 تا 1402 این کمترین تعداد اتوبوسهای شاغل ثبتشده در پایتخت است. طبق این آمارها، در سال 1368 کل اتوبوسهای شاغل در سطح تهران 1841 دستگاه بوده که این تعداد در سال 1369 به 2095 دستگاه، در سال 1370 به 2136 دستگاه و در سال 1371 به 2350 دستگاه رسیده است. در سالهای 1378 تا 1385 تعداد اتوبوسهای شاغل در شهر تهران به سه تا چهار هزار دستگاه رسیده و بالاترین تعداد اتوبوسهای شاغل در تهران نیز مربوط به سالهای 1386 تا 1389 است که تعداد اتوبوسها بین 4600 تا 4700 دستگاه است. از سال 1390 به بعد تعداد اتوبوسهای شاغل در پایتخت به مرور کاهش یافته و تعداد آنها به 2500 دستگاه تا سال 1399 و به 2047 دستگاه تا سال 1402 رسیده است.
82 درصد اتوبوسها فرسوده هستند!
مساله اتوبوسهای تهران فقط کمبود نیست؛ چراکه طبق دادههای آمارنامه شهرداری تهران، در سال 1401 از 5161 اتوبوس شرکت واحد و بخش خصوصی، تعداد چهار هزار و 219 دستگاه یا معادل نزدیک به 82 درصد از آنها فرسوده بودهاند. اما آمار مهمتر از فرسودگی، دادههای اتوبوسهای شاغل (فعال) است. به عبارتی، تعداد موجودی اتوبوسهای هر شهر هرچند دستگاه باشد، آنچه مهم بوده، میانگین تعداد اتوبوسهای شاغل و فعال است. براساس دادههای آمارنامه شهرداری تهران گرچه تعداد اتوبوسهای پایتخت از 5800 دستگاه در سال 1380 به 7800 دستگاه در سال 1387 و به 5161 دستگاه در سال 1401 رسیده (کاهش 34 درصدی نسبت به سال 1387) اما در همین مدت نیز تعداد اتوبوسهای شاغل از 3900 دستگاه در سال 1380 به 4700 دستگاه تا سال 1387 و به 2100 دستگاه تا پایان سال 1401 و به 2047 دستگاه تا نیمه اول امسال رسیده است. براساس این دادهها، بین سالهای 1380 تا 1395 حدود 60 درصد از اتوبوسهای تهران شاغل (فعال) بودهاند که این میزان تا سال 1401 و نیمه اول سال جاری به 40 و 41 درصد رسیده است.
برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.