دومین نشست از سلسله نشست‌های علمی تبیینی ویژه دهه مبارک فجر با عنوان «انقلاب اسلامی، جایگاه و نقش‌آفرینی زن» با سخنرانی عاصمه قاسمی، رئیس مرکز امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد اسلامی با حضور بیش از ۳۰۰ نفر از اساتید به صورت حضوری و مجازی ۱۴ بهمن ماه توسط مرکز فرهنگی دانشگاهی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی برگزار شد. قاسمی در این نشست به نقش‌آفرینی زنان در جریان پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن در چند محور از جمله حضور زنان در تظاهرات‌ها، حضور زنان در زندان‌های ساواک و تحمل انواع شکنجه‌ها، حضور زنان در فعالیت‌ها و جلسات سیاسی و حضور اجتماعی زنان و مقایسه آن با قبل از انقلاب پرداخت. متن ارائه او را در ادامه می‌خوانید.
با مروری تاریخی به وضعیت حضور زنان می‌توان گفت در تاریخ ایران معدود زنان اثرگذار در صحنه سیاست بیشتر به دلیل نسبت‌های خانی و یا طبقات اجتماعی خاص منشا اثر بودند و فعالیت اجتماعی به معنایی که امروز مطرح است وجود نداشته است.
می‌توان گفت زنان در انقلاب مشروطه اولین حضور اجتماعی خود را تجربه کردند. اولین تمرین حضور اجتماعی زنان در سال‌های ۱۲۸۵ در مشروطه مشاهده می‌شود که با اهداف سیاسی ملی و نه اهداف خاص زنان به فعالیت می‌پردازند. زنانی از طیف مذهبی برای مبارزه با استبداد و بیگانگان و دفاع از اسلام به میدان اجتماع می‌آیند. البته در آن دوران زنان روشنفکر هم حضور داشتند. لیکن بعد از انقلاب مشروطه عمده زنان به خانه‌ها برگشتند و تغییری در نقش‌های آنها اتفاق نیفتاد. البته گروه کوچکی از زنان روشنفکر با اهداف متفاوتی در جامعه به فعالیت ادامه دادند.
توجه به زنان در دوران پهلوی‌ها با کشف حجاب در ۱۳۱۴، انقلاب سفید و حق رای زنان و در جریان مدرنیزاسیون از بالا به پایین صورت گرفت. در پهلوی دوم سازمان زنان ایران برای تمرکزگرایی بر روی فعالیت زنان ایجاد شد. تحلیلگران بر این باورند زنان در دوران پهلوی اول و دوم تغییرات ظاهری در حجاب، آموزش و حضور در جامعه برایشان رخ داد ولی این ویترین پر‌زرق‌وبرقی بود که رژیم راه انداخته بود تا بگوید من توسعه یافته و غربی شده‌ام. بتی فریدان در مصاحبه‌ای از شاه می‌پرسد چرا از آرمان‌های زنان حمایت می‌کنید؟ شاه می‌گوید چون من مترقی‌ام! این مترقی بودن شاه امری تقلیدی برای مدرن شدن و غربی شدن بود بدون توجه به بسترهای فرهنگی و دینی جامعه و بدون توجه و اعتقاد و اصالت به خود زنان. خانم فالاچی در مصاحبه‌ای از شاه نظرش را درباره زنان می‌پرسد. او پاسخی می‌دهد که این نگاه نازل به زن در آن رژیم برجسته می‌شود زمانی‌که می‌گوید: «زنان در زندگی یک مرد فقط وقتی مهمند که زیبا و جوان باشند و زنانگی‌شان را حفظ کنند... شما از نظر قانون مساوی هستید اما از نظر توانمندی نه... شما هیچ چیز بزرگ و فوق‌العاده‌ای عرضه نکرده‌اید؛ هیچ چیز.» اما انقلاب اسلامی صحنه دیگری رقم زد. در انقلاب اسلامی همه زنان می‌آیند. زنان تحصیل‌کرده، اقشار مختلف، باسواد و بی‌سواد و حضور فراگیر زنان در انقلاب اسلامی را مشاهده می‌کنیم. با اینکه اهداف انقلاب، اهداف دینی بود نه جنبش زنانه اما همه زنان آمدند و این تعجب همه ناظران داخلی و خارجی را برمی‌انگیزد.
در می ۱۹۷۸ مصاحبه امام با نشریه لوموند جالب است. از امام در مورد زنان می‌پرسند و پاسخ‌های امام شنیدنی است. امام می‌فرماید: «اسلام هیچ گاه مخالف آزادی زنان نبوده است. بر‌عکس اسلام مخالف آن است که به زن همچون یک شی نگریسته شود... اما رژیم شاه در‌صدد است تا جلوی آزاد شدن زنان را با انداختن آنها در ورطه بی‌بندباری بگیرد. این رژیم [رژیم پهلوی] آزادی زنان را مانند آزادی مردان گرفته است.»
نگاه امام و جملات امام درباره زنان باعث می‌شود زنان وارد جریان انقلاب شوند. در طیف مذهبی هم برخی نظرات‌شان با امام متفاوت بود. امام فرمود در حوزه زنان یک تحول عجیب اتفاق افتاده است که اگر ما در انقلاب هیچ کاری نمی‌کردیم همین یک امر کافی بود. چرا امام می‌فرمایند تحول عظیم عجیب؟ حضور زنان در تظاهرات که نماد حضور زن در انقلاب بود حضوری شجاعانه بود و زنان در صفوف مقدم انقلاب حضور داشتند. امام می‌فرماید قرآن انسان‌ساز است، زنان انسان‌سازند. اگر زنان نبودند انقلاب پیروز نمی‌شد. اینها جملات امام است. امام می‌فرماید زنان حکومت نظامی را بشکنند حتی اگر همسران و پدران‌شان مانع شوند. امام عاملیت و کنشگری به زن می‌دهد؛ اما در قاب اهداف دینی و هویتی. زنان با ایمان‌شان وارد شدند.
پس می‌توانیم نقش‌آفرینی زنان در انقلاب اسلامی را در چند محور بیان کنیم. بحث حضور زنان در تظاهرات‌ها، دوم بحث حضور زنان در زندان و شکنجه شدن آنها. ۱۷ هزار زن شهید و ایثارگر داریم. حضور زنان در فعالیت‌های سیاسی، حضور زنان در فعالیت‌های اجتماعی. زن در دوران پهلوی زن آزاد از قیود خانوادگی و فرهنگی تعریف می‌شد اما چهره زن ایرانی در انقلاب چهره کاملا متفاوتی شد.
الان در جمهوری اسلامی بالای ۶۰ درصد دانشجویان دختر هستند، بالای ۳۰ درصد هیات علمی هستند، در عرصه‌های ورزشی حضور زنان را مشاهده می‌کنیم، حتی در حوزه‌های مدیریتی زنان حضور قابل‌توجهی دارند، با تمام نقدهایی که به این موضوع می‌شود.
آنچه باید بیشتربه آن بپردازیم، تحول و تغییر نگاه به زن است که اهمیت دارد. تغییر نگاه به زن یعنی اصالت دادن به زن. زن انسان‌ساز و مکتب‌ساز است. انقلاب اسلامی موجب شد زنان به عنوان انسان با کرامت و شانیت وارد جامعه شود و هویت زنانه‌اش را حفظ کند. زن باشد، مادر باشد، در اجتماع هم باشد. این خودباوری بعد از انقلاب اتفاق افتاد. مرور تاریخی تطبیقی، تصویر روشن و پرافتخاری از نقش‌آفرینی زنان بعد از انقلاب اسلامی ترسیم می‌کند. انقلاب اسلامی الگوی متفاوتی از زن ترسیم کرد.