فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: ساختمان اصلی وزارت بهداشت در خیابان ایوانک روز گذشته میزبان نشست خبری ابوالفضل باقری‌فرد، معاون آموزشی این وزارتخانه بود. با وجود اینکه بهانه اصلی برگزاری این نشست خبری، بیان دستاوردها بوده و به بهانه دهه فجر برگزار شده بود، اما اهالی رسانه، سمت و سوی نشست را به سمت مصوبه افزایش ظرفیت علوم پزشکی، تغییر دادند. مصوبه‌ای که بیش از دوسال است به اصطلاح نقل محافل علمی و بودجه‌ای و سیاست‌گذاری بوده‌اند. مطابق آخرین اخبار و موضع‌گیری‌ها، به نظر می‌رسد مدافعان از جمله دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بر تداوم اجرای مصوبه افزایش ظرفیت‌ها تاکید دارند، اما وزارت بهداشتی‌ها با دلایلی چون مشکلات مالی و نبود زیرساخت مناسب ساز مخالف کوک کرده‌اند. پیش از این در گزارش «قبل از طرح زیرساخت‌ها را چک نمی‌کنید؟» این مصوبه را از جهات مختلف بررسی کردیم و از اهمیت اجرای مصوبه با درنظرگرفتن الزامات اجرایی آن گفتیم. در حالی که به نظر می‌رسید تحرکات سازمان برنامه و بودجه و شورای عالی انقلاب فرهنگی به سمت مثبتی در حرکت است اما نشست خبری معاون آموزشی وزارت بهداشت و اظهارات او پیام دیگری داشت.
نسبت استاد به دانشجو در علوم پزشکی‌ها استاندارد نیست
معاون آموزشی وزارت بهداشت، در پاسخ به سوال خبرنگار «فرهیختگان»، درباره نسبت اعضای هیات علمی به دانشجو در دانشگاه‌های علوم پزشکی و افزایش اعضای هیات علمی این دانشگاه‌ها بیان کرد: «الان تقریبا همان 22 هزار نفر عضو هیات علمی را در وزارت بهداشت داریم و باید توجه داشت که از این تعداد حدود 6هزار نفر، قراردادی و تعهداتی هستند. قراردادی تعهداتی یعنی ممکن است امروز باشد اما فردا نباشد. آن چیزی که ما به عنوان پیمانی رسمی داریم که عضو ثابت ما هستند، حدود 16 هزار نفر است. یعنی حساب ما روی 16 هزار نفر است، البته تعهداتی‌ها در چرخه آموزش ما هستند اما قابل اعتماد نیستند و ممکن است بروند و حتی می‌توانند قرارداد خود را فسخ کنند و از اینجا بروند. چیزی که خود شورای انقلاب فرهنگی برای پزشکی گفته و در کتابچه مصوبات آورده، 100 دانشجوی پزشکی باید 25 استاد داشته باشند. تقریبا نسبت آن نیز به این صورت که 10 الی 12 استاد آن باید علوم پایه باشند و بقیه بالینی هستند. ما 22 هزار عضو هیات علمی و 75 هزار دانشجوی پزشکی داریم، با همان نسبت که اگر بخواهیم حساب کنیم کم داریم. ما باید اساتید داشته باشیم تا به آنها آموزش دهیم اما با یک حساب سرانگشتی هم می‌توان فهمید وضعیت چندان استاندارد نیست.»
ظرفیت و نیازش را داریم اما اجازه جذب هیات علمی نمی‌دهند
باقری‌فرد در ادامه درباره وضعیت جذب اعضای هیات‌علمی افزود: «همین هفته پیش من بندر‌عباس بودم، کلاس‌های 50 نفره دارد، اما ما مجبور شدیم که 100 نفر در هر ورودی به آنها بدهیم. کلاس که ندارد، پس باید این ورودی‌ها را تقسیم به 2 گروه 50 نفره کند، اما استاد ندارد. خب می‌گوید من استاد ندارم که این تعداد بیایند. حق‌التدریس چقدر می‌تواند بگیرد؟ می‌گوید حق‌التدریس ما در حوزه‌های علوم پزشکی نداریم. بنابراین این مشکل ما از نظر زیرساخت و اساتید است. ما کلا در دولت سیزدهم به جز این فراخوان، تنها مجوز 1000 جذب هیات علمی را داشته‌ایم. مجوز بیشتر از این نداشتیم و اگر مجوز داشتیم می‌توانیم جذب کنیم. الان در طول این دو سال و نیم، 2 هزار و 900 نفر جذب داشتیم در حالی که اگر الان اعلام کنیم، بیش از 3هزار نفر برای جذب می‌آیند. حداقل نیمی از این افراد، تمایل دارند که رسمی و پیمانی شوند. بنابراین ما ظرفیت و نیازش را داریم اما اجازه آن را به ما نمی‌دهند. در همین راستا هم باید بالاخره به ما مجوز دهند تا مجوزی ندهند ما نمی‌توانیم جذب داشته باشیم چون اعضای هیات علمی ما باید حقوق بگیرند.»
4 تخت آموزشی به‌ازای هر دانشجوی پزشکی کم داریم
او در ادامه با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که برای آموزش درست نیاز داریم، تخت آموزشی است، عنوان کرد: «به نظر می‌رسد که نیاز باشد تا تخت‌های درمانی را به تخت‌های آموزشی تبدیل کنیم که این موضوع هزینه می‌برد. مثلا استانی مانند بوشهر، استان بزرگی است که تنها یک بیمارستان آموزشی دارد. باز هم به افزایش ظرفیت بر‌می‌گردیم که اگر من بالاجبار ظرفیت این دانشگاه را از 70 نفر به 170 نفر برسانم، نمی‌توانند آموزش ببینند، ما باید زمان هم داشته باشیم تا تخت‌های درمانی را تبدیل به تخت‌های آموزشی کنیم. زیرساخت یعنی اینکه فرصت را به ما بدهند. ما کلا 300 بیمارستان آموزشی در کشور داریم و 90 هزار -حدودا- تخت آموزشی داریم که باید طبق همان چیزی که شورای عالی گفته نفری پنج تخت برسانیم.»
باقری‌فرد در بخش دیگری از سخنان خود درباره آمار و وضعیت تخت‌های آموزشی دانشگاه‌ها عنوان کرد: «به ازای هر 100 دانشجوی پزشکی باید 560 تخت آموزشی وجود داشته باشد. یعنی هر دانشجو باید 5.5 تخت آموزشی داشته باشد. کل تخت‌های وزارت بهداشت 160 هزار تخت است و 90 هزار تخت آموزشی در این بین وجود دارد. 75 هزار دانشجو پزشکی داریم که کمتر از 1.5 تخت به هر فرد می‌رسد.»
از 5 همت مورد نیاز یک ریال هم دریافت نکرده‌ایم
درحالی‌که پیش از این رئیس امور سلامت سازمان برنامه و بودجه، اعلام کرده بود که اعتبارات فضای آموزشی و امکانات رفاهی برای اجرای مصوبه افزایش ظرفیت پزشکی در سال ۱۴۰۲ در مقایسه با سال قبل، دوبرابر شده و تا ماه آینده به طور ۱۰۰ درصد همه این اعتبارات پرداخت می‌شود اما همچنان باقری‌فرد بر حرف خود پافشاری دارد که دریافتی نداشتند. او درباره بحث بودجه افزود: «سرانه تربیت دانشجوی پزشکی مشخص است و برای شروع به تحصیل یک دانشجوی پزشکی یک میلیارد تومان هزینه می‌شود. بابت ۴۸۰۰ دانشجوی پزشکی ناشی از افزایش ظرفیت، باید حداقل پنج همت (هزار میلیارد تومان) به وزارت بهداشت پرداخت می‌شد که حتی یک ریال هم دریافت نکردیم.» معاون آموزشی وزارت بهداشت در خصوص بودجه مورد نیاز برای هر دانشجو توضیح داد: «البته اگر هر دانشجوی پزشکی بخواهد از صفر شروع کند باید برای آموزش او یک میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شود. اگر یک دانشجو تمام امکانات را داشته باشد حداقل به ۲۵۰ میلیون تومان بودجه نیاز دارد.» معاون آموزشی وزارت بهداشت در پاسخ به اظهاراتی مبنی بر این که انحصارطلبی و تعارض منافع مانع افزایش ظرفیت پزشکی شده است، تصریح کرد: «اگر انحصارطلبی وجود داشت تعداد دانشکده‌های پزشکی و مقاطع تحصیلی به این صورت رشد نمی‌کرد و مطرح شدن مسائلی نظیر تعارض منافع را قبول نداریم.»
وزارت بهداشت قادر به ادامه راه افزایش ظرفیت نیست؟
کمتر از دو هفته پیش بود که عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره ادامه افزایش ظرفیت‌های پزشکی در مصاحبه‌ای اعلام کرد و گفت: «مصوبه شورای انقلاب این بود که هم افزایش ظرفیت رخ دهد و هم زیرساخت‌ها تامین شود که بخشی از این کار آماده شد و بخش دیگر اما اجرایی نشد. از سازمان برنامه‌وبودجه کشور می‌خواهیم و تاکید داریم با توجه به درخواست رئیس‌جمهور، زیر ساخت این کار را تامین کند.» او در ادامه با اشاره به این که کمیسیونی در شورای برای افزایش ظرفیت تشکیل شده، افزود: «در واقع در دستور کار این کمیسیون گذاشته شده که زیرساخت‌ها و افزایش ظرفیت را بررسی کند و اگر نیاز بود، تجدید نظر شود.» درحالی‌که از صحبت‌های دبیر شورای عالی انقلاب این‌طور برداشت می‌شود که افزایش ظرفیت‌ها توقفی نخواهد داشت اما اهالی وزارت بهداشت نظر متفاوتی درباره افزایش ظرفیت‌ها دارند. معاون آموزشی وزارت بهداشت و آموزش پزشکی در بین صحبت‌های خود با اشاره به اینکه کیفیت آموزشی دانشگاه‌ها پایین آمده، درباره ادامه روند افزایش ظرفیت، افزود: «وزیر بهداشت پیش از این اعلام کرد و ما نیز اعلام می‌کنیم که با همین روال ما قادر به افزایش ظرفیت نیستیم.» او در ادامه افزود: «ما در خواست کردیم و گفتیم که توان این کار را نداریم. توان و امکان نیز اهمیت دارد.» او در ادامه بیان کرد: «با شورای عالی انقلاب فرهنگی و مراجع ذی‌صلاح درحال رایزنی هستیم که اگر قرار است دانشجویی پذیرش کنیم در ابتدا تجهیزات فراهم شوند؛ چرا که دانشجوی پزشکی بدون تخت نمی‌تواند آموزش کافی ببیند. هم اکنون دارای دو شیفت مهر و بهمن هستیم و آیا با این وضعیت توان سه شیفت کردن را داریم؟»
پیش از نوبت اول کنکور برای مصوبه جمع‌بندی داشته باشید
صحبت‌های چند ماه اخیر در حوزه آموزش پزشکی، نشان می‌دهد که با وجود جلسات متعددی که شورای عالی انقلاب فرهنگی برای افزایش ظرفیت با وزارت بهداشتی‌ها تشکیل داد، اما همچنان نتیجه‌ای برای ادامه یا توقف طرح حاصل نشده است. علی‌رغم تاکیداتی که از سمت شورای و رئیس جمهور وجود دارد و همچنین صحبت‌هایی که نماینده سازمان بودجه بیان کرده، حتی بودجه لازم هم به این مصوبه و دانشگاه‌های علوم پزشکی اختصاص نیافته است. اختصاص نیافتن بودجه در سال گذشته به افزایش ظرفیت‌ها از سمتی نشان می‌دهد که نمی‌توان امید چندانی به آینده این مصوبه داشت و از سمت دیگر گویای این است که مصران روی این مصوبه، اهمیت چندانی به آن نمی‌دهند. نه‌تنها برای این مصوبه در بحث بودجه، چاله بسیار بزرگی به وجود آمده، بلکه حتی زیرساخت‌هایی مانند آمار اساتید و تخت‌های بیمارستانی برای پرورش پزشکان و جراحان آینده وجود ندارد. برای مثال طبق آمار اعلام‌شده، درحالی‌که آموزش پزشکی، 16 هزار عضو هیات علمی رسمی دارد، با 75 هزار دانشجو به بیش از 18 هزار دانشجو نیاز دارد. در نتیجه حدود دو هزار و 700 استاد کمبود در این بین وجود دارد.» به عنوان کلام آخر، به نظر می‌رسد که اگرچه مسئولان تاکید بسیاری روی افزایش ظرفیت دارند، اما حتی زیرساخت کوچکی مانند افزایش ظرفیت جذب اعضای هیات علمی را نیز فراهم نکرده‌اند. نباید با وضعیت حوزه سلامت، آینده پزشکی کشور و اعتماد عمومی به توان پزشکان ایرانی با یک سهل‌انگاری در جذب و تربیت پزشکی بازی کرد. افزایش ظرفیت اگرچه پاسخ به یک نیاز قطعی بود اما با این شیوه از اجرا تاثیر معکوسی خواهد داشت. به نظرمی‌رسد هر چه زودتر و پیش از نوبت اول کنکور 1403 باید نسبت به این مصوبه جمع‌بندی و شرایط اجرا و تداوم آن بررسی جدی صورت گیرد. حالا که اختلاف نظر بین سازمان برنامه‌وبودجه کشور، شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در مشهودات جدی است، بیش از هر زمان لزوم پیگیری موضوع از سمت رئیس‌جمهور به عنوان رئیس هیات دولت و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی و اتخاذ دستورات قاطع احساس می‌شود.»