شورای معاونان امور مدارس دانشگاه آزاد با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، محمد شریفانی مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد، علی سروری‌مجد قائم‌مقام رئیس دانشگاه آزاد، محمدعلی نادی معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد و معاونان امور مدارس دانشگاه آزاد روز گذشته در سالن 9 دی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد برگزار شد.
لزوم وجود قوه عاقله و مبانی نظری محکم برای تولید گزاره‌ها در تعلیم و تربیت
دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در این نشست گفت: «موضوع آموزشوپرورش برای نسل نوجوان دچار یک اختلال راهبردی شده است. ما در این نظام نتوانسته‌ایم یک تنظیم‌گری مناسب برای ادامه راه نسبت به باورهای نوجوانان داشته باشیم.» وی با اشاره به انتشار ویدئوهایی در فضای مجازی راجع‌به کودکان غزه و باورهای آنها اظهار کرد: «در این زمینه سوالی مطرح می‌شود و آن این است این کودکان چگونه تربیت شده‌اند که باورهای آنان به این محکمی بروز و ظهور دارد.» رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه یک باور جدی در کشور وجود داشت و آن این بود که سند 2030 می‌تواند منهدم‌کننده نظام آموزشوپرورش باشد، خاطرنشان کرد: «ما در مقابل این سند در کشور خود یک سند تحول برای توسعه مباحث آموزشی طراحی و اجرا کردیم، اما خروجی امروز نشان‌دهنده عملکرد درست ما در این زمینه نیست. در واقع ما خروجی نظام آموزشوپرورش را در ورودی‌های دانشگاه می‌بینیم. وقتی به ورودی‌های دانشگاه نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که باور جوانان دچار اختلال است.» دکتر طهرانچی تاکید کرد: «امروز در واقع باور به «معیشت، آینده و باورهای رفتارساز» در نوجوانان ما دچار اختلال شده است. حال‌نگری، عدم نگاه به آینده، نگاه‌های اشتباه به آینده و انتخاب‌های اشتباه نوجوانان و جوانان نتیجه عملکرد نامناسب ما در حوزه مدرسه است.»
نتایج عملکرد اشتباه مدارس در انتخاب رشته دانشگاه دیده می‌شود
وی به ارائه آمارهایی درخصوص تعداد ورودی‌های دانشگاه آزاد در رشته‌های مختلف گفت: «یکی از نتایج عملکرد اشتباه ما در مدارس، خود را در انتخاب رشته ووردی‌های دانشگاه نشان می‌دهد، در این زمینه در رشته زبان و ادبیات انگلیسی ورودی‌های دانشگاه آزاد 9 هزار و 704 نفر است. این درحالی است که ورودی‌های دانشگاه آزاد در رشته زبان و ادبیات فارسی 184 نفر است، یعنی تنها 184 نفر می‌خواهند زبان مادری خود را ادامه دهند. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا این موضوع انتخاب بازار است؟ خیر. این موضوع حاصل انتخاب مبتنی‌بر باور غلط است.»
رئیس دانشگاه آزاد ادامه داد: «ورودی‌های دانشگاه آزاد در رشته تاریخ 11 نفر است. این موضوع بسیار حائز اهمیت است از آن جهت که ما باید توجه کنیم که چگونه باورهای نوجوانان را شکل داده و تنظیم می‌کنیم که نتیجه آن گریز از یادگیری زبان مادری و وطن‌گریزی است.» دکتر طهرانچی با تاکید بر این موضوع که مدارس سما در دانشگاه آزاد اسلامی باید برای این قبیل موضوعات متدلوژی و روانشناسی لازم را داشته باشند، اظهار کرد: «این موضوع باید بسیار جدی مورد توجه مدارس سما قرار گیرد. در جامعه‌ای که جوانان آن به سمت رشته‌های تاریخ و ادبیات فارسی نروند، نمی‌توانند گنجینه‌های ادبی این مرز و بوم شامل حافظ، بوستان و گلستان سعدی و... را خوانده و با آنها انس بگیرند.» وی ادامه داد: «در این زمینه علوم پایه در کشور ما نیز دچار مشکل است، کشور ما که مهد ریاضیات بوده است، به جایی رسیده که ورودی دانشگاه آزاد در ریاضیات تنها 45 نفر است. در رشته فیزیک نیز ورودی دانشگاه آزاد 54 نفر است.» رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه حدود پنج میلیون نفر از باغبانی و کشاورزی در کشور ارتزاق می‌کنند، گفت: «حتی در این زمینه که توجیه اقتصادی وجود دارد باز هم ورودی دانشگاه آزاد در رشته کشاورزی تنها 52 نفر است، یعنی بیشتر جوانان ما می‌خواهند حقوقدان، حسابدار، روانشناس، مدیر، مهندس کامپیوتر یا مهندس عمران شوند. این نتیجه باورهای غلطی است که مدرسه برای نوجوانان ایجاد کرده است.»
ناهم‌نوایی بین فرستنده و گیرنده اشکال اصلی حوزه آموزش
دکتر طهرانچی با تاکید بر اهمیت ایجاد باورهای درست در بین نوجوانان و جوانان تصریح کرد: «باور غلط در تمام زمینه‌ها مشکل‌ساز خواهد شد. این باور اشتباه در انتخاب دوست، مکتب فکری، دین و احکام نیز وجود دارد.» وی در ادامه با بیان اینکه درصورتی‌که ناکارآمدی خود در نظام آموزشوپرورش و صورت‌گرا بودن خود را قبول کنیم، می‌توانیم برای حل مشکل اقدام کنیم، گفت: «لازم است در این زمینه در مدارس با سیاست‌های درست پیش برویم. معلمان و مسئولان مدارس باید عاشقانه و مخلصانه فعالیت‌های خود را انجام دهند؛ چراکه مسئولیت آنها بسیار مهم است و برای ساختن آینده کشور است. کشوری که مهندس و ادیب نداشته باشد، دچار مشکل خواهد شد.»
رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به علت ناکارآمدی سیاست‌های موجود در این زمینه اظهار کرد: «اشکال در فرستنده و ناهم‌نوایی بین فرستنده و گیرنده، اشکالات اصلی کار است. در این زمینه باید توجه کنیم که گیرنده که همان بچه‌ها و نوجوانان هستند دارای هیچ اشکالی نیستند؛ چراکه زلال هستند و ما باید مراقب آنها باشیم.» دکتر طهرانچی با تاکید بر اینکه لازم است در تعلیم و تربیت قوه عاقله و مبانی نظری محکم برای تولید گزاره‌ها داشته باشیم، تصریح کرد: «در حال حاضر محیط به‌شدت در حال تغییر است و تغییرات ظاهری به‌شدت ایجاد می‌شود. در این زمینه وقتی تغییرات ظاهری در محیط ایجاد شود شما باید تغییراتی را در خود لحاظ کنید. برای این موضوع نیاز به قوه عاقله است.»
صرفا با مهارت، تعلیم و تربیت حاصل نمی‌شود
وی با تاکید بر اینکه صرفا با مهارت، تعلیم و تربیت حاصل نمی‌شود، گفت: «معلم خوب، اساس است، اما معلم عالم و عالم به زمانه هم باید داشته باشیم. زمانی معلم‌های ما عالم به زمانه می‌شوند که دارای قوه عاقله باشند.» رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه در دانشگاه آزاد در زمینه تربیت نوجوانان دانشکده‌های علوم تربیتی به‌عنوان نیروگاه، مدارس سما به‌عنوان شبکه توزیع و دانش‌آموز به‌عنوان شبکه مصرف، داریم، گفت: «لازم است بین این سه مقوله ارتباط قوی صورت گیرد تا نظام قوه تولید فکر و اندیشه به نظام شبکه توزیع و شبکه مصرف وصل شود، البته در این بین یک پست‌های میانی هم لازم است.»
باید سما را به‌عنوان یک نظام یکپارچه تعلیم و تربیت دریابیم
دکتر طهرانچی با تاکید بر این موضوع که لازم است در مدارس سما باورهای نظری به باورهای عملی تبدیل شود، گفت: «فرزندان این مرز و بوم تا 21 سال در اختیار ما هستند، این موضوع بسیار مهم است و ما باید در دانشگاه آزاد یک دانشکده تعلیم و تربیت اسلامی داشته باشیم که دغدغه اول و آخر آن، تربیت درست فرزندان این کشور و باورمندی آنها باشد و سردر این دانشکده بنویسیم اگر کسی برای ساختن نسل فردا اعتقادی به تعلیم و تربیت اسلامی ندارد و خودش را وقف آن نمی‌کند، وارد این دانشکده نشود.» وی با بیان اینکه خوشبختانه در مدارس سما دانشگاه آزاد این مسیر توسط نادی در حال طی شدن است، گفت: «ایشان در این راه مصمم و مبسوط‌الید است. هیچ مانعی برای ایشان در پیاده‌سازی این امر وجود ندارد.» رئیس دانشگاه آزاد با تاکید بر اهمیت مدارس سما گفت: «در محاسبات مادی، معنوی و نگاه سازمانی و تفکر اجتماعی باید سما را به‌عنوان یک نظام یکپارچه تعلیم و تربیت دریابیم.» دکتر طهرانچی با بیان اینکه کشور ما در نظام تعلیم و تربیت از مربی‌محور به مدرسه‌محور تبدیل شده است، گفت: «ما در گذشته مدرسه هم داشتیم اما مربی محور مدارس بود. اما در نظام جدید مربی و معلم تنها یک کنشگر سازمانی و کارمند اداری محسوب می‌شوند.»
مدل دانشکدگان به دنبال شکست قالب و ساختارهای تحمیلی است
وی با تاکید بر اینکه ما در دانشگاه آزاد در مدل دانشکدگان به دنبال شکست قالب و ساختارهای تحمیلی هستیم، افزود: «ساختار‌شکنی در دانشگاه آزاد برای رهایی از ساختارهای قاعده‌گذار که به ما اجازه تفکر نمی‌دهد، باید اجرا شود.» رئیس دانشگاه آزاد گفت: «طرح تاسیس15 دانشکده تعلیم و تربیت ارائه شده است که از این تعداد 9 دانشکده مصوب و شش دانشکده دیگر به‌زودی مصوب می‌شود. در این دانشکده‌ها تنها تعلیم و تربیت صورت نمی‌گیرد، بلکه ظرایف تعلیم و تربیت بسیار حائز اهمیت است و به آنها توجه جدی می‌شود. در دانشکده‌های تعلیم و تربیت اسلامی باید راجع تک‌تک مسائل نظریه وجود داشته باشد و نظریه‌ها به گزاره تبدیل شده و اجرایی شود، تنها در این صورت است که می‌توانیم باورهای فرزندان این مرز و بوم را درست هدایت کنیم.»
مدرسه زیربنایی‌ترین محور کشور است
محمد شریفانی، مسئول نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی در این مراسم با اشاره به آیه 73 سوره مبارکه انبیاء گفت: «خداوند در این آیه شریفه می‌فرمایند: «وَ جَعَلْنَاهمْ أَئِمَّةً یَهدُون َبِأَمْرِنَا و َأَوْحَیْنَا إِلَیْهمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَ إِقَامَ الصَّلَاةِ وَ إِیتَاءَ الزَّکَاةِ وَ کَانُوا لَنَا عَابِدِینَ» (و آنان را پیشوای مردم ساختیم تا (خلق را) به امر ما هدایت کنند و هر کار نیکو را (از انواع عبادات و خیرات) و خصوص اقامه نماز و ادای زکات را به آنها وحی کردیم و آنها هم به عبادت ما پرداختند.)» وی ادامه داد: «خداوند در این آیه بسته‌های هدایتی، فرهنگی و آسمانی را به پیامبران داده تا به‌عنوان معلمان مردم به آنها آموزش دهند، این بسته‌ها باید مورد توجه معلمان ما در مدارس سما نیز قرار گیرد.» شریفانی با تاکید بر اینکه مدرسه زیربنایی‌ترین محور کشور است، اظهار کرد: «لازم است در مدارس معلمانی حضور داشته باشند که به دنبال هدایت دانش‌آموزان بوده و دغدغه هدایت آنها را داشته باشند. البته اهمیت علم نیز در جایگاه خود محفوظ است.»
معلمان مدارس به دانش‌آموزان حکمت بیاموزند
در ادامه علی سروری‌مجد، قائم‌مقام رئیس دانشگاه آزاد با تبریک ولادت جوادالائمه گفت: «امام رضا(ع) تنها دارای یک فرزند بودند و آن هم امام جواد (ع) است. در روایات آمده است زمانی که امام جواد متولد شدند و ایشان را به نزد امام رضا(ع) آوردند، امام رضا (ع) فرمودند: «این مولودی است که هیچ مولودی با برکت‌تر از او در میان شیعیان متولد نشده است.» علت این جمله چیست؟ مگر سایر ائمه با برکت نیستند؟ توجه به علت گفتن این جمله بسیار حائز اهمیت است. وقتی که به تاریخ این میلاد مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم این میلاد در 47 سالگی امام رضا(ع) رخ داده است. زمانی که می‌گفتند جانشینی برای این حضرت نیست و معلوم نیست سلسله امامت ادامه پیدا کند یا نه و با تولد امام جواد(ع) خط راستین امامت حفظ شد تا به امام زمان(عج) رسید.» وی ادامه داد: «مشابه این روایت درخصوص تولد امام موسی کاظم(ع) نیز وجود دارد. خط امامت با دو مولد یکی امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) حفظ شد و به امام زمان رسید. با آمدن اینها خط و مسیر هدایت روشن‌تر و شفاف‌تر شد.» سروری‌مجد تاکید کرد: «در تربیت باید به دنبال تربیتی با برکت برای کشور باشیم. در این زمینه باید معلمانی در مدارس باشند که به دانش‌آموزان حکمت بیاموزند. غفلت‌ها و اشتباهات گذشته قابل پذیرش نیست. رسالت ما این است با همفکری و هم‌افزایی و انتقال تجربیات برای دانش‌آموزان کار و تلاش کنیم.» محمدعلی نادی، معاون علوم تربیتی و مهارتی دانشگاه آزاد همچنین در ادامه این مراسم ضمن ارائه گزارشی درخصوص تبیین سیاست‌های کلی مدارس سما گفت: «در نشست دوروزه شورای معاونان امور مدارس دانشگاه آزاد برنامه‌های راهبردی مدارس سما مبتنی‌بر سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد تبیین خواهد شد.» وی ادامه داد: «همچنین در این شورا درخصوص پیوند دانشگاه و دانشکده‌های تعلیم و تربیت اسلامی، تحولات کمی و کیفی در حوزه برنامه‌های فرهنگی، درآمدهای غیرشهریه‌ای با تمرکز بر ارتباط دانشگاه و مدرسه، توسعه کمی و کیفی مدارس، ساختار و پیوند دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی با مدارس و تحول در الگوی تربیتی مدارس مبتنی‌بر الگوهای استخراج‌شده تعالی‌بخش و... بحث و تبادل نظر خواهد شد.»
به‌دنبال ایجاد مدارس تربیت‌محور هستیم
نوید ادهم، سرپرست دبیرخانه هیات موسس دانشگاه آزاد ضمن تبریک تولد امام جواد(ع)، گفت: «برمبنای سند تحول بنیادین شش ساحت تربیتی در نظر گرفته شده که باید به فرهنگ سازمانی تبدیل شود.» وی با بیان اینکه حرکت نزولی مدارس و دانشگاه با یکدیگر ارتباط دارد، اظهار کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی بازوی علمی کشور است و مدارس سما یک مدرسه غیردولتی در کنار هزاران مدرسه غیردولتی دیگر نیست و با همان شاخص‌ها نمی‌توان آن را ارزیابی کرد.» سرپرست دبیرخانه هیات موسس دانشگاه آزاد با بیان اینکه تامین نیروی انسانی از آرمان‌ها و اهداف انقلاب اسلامی است، ادامه داد: «ارزیابی موفقیت بر اساس فلسفه وجودی است. رسالت مدارس، تربیت نیروی انسانی است. این امر یک اتفاق پیچیده، زمان‌بر و تخصصی است.» ادهم اضافه کرد: «مراجع سیاست‌گذاری هر فردی را شایسته معلمی در مدارس می‌دانند؛ اما برخی از معلمان حتی حداقل ویژگی‌ها را ندارند. افت جدی امتحانات پایانی خرداد تاثیر ورود افراد غیرمتخصص است. اصلی‌ترین مولفه مدارس، معلمان هستند که باید دارای شایستگی باشند.» سرپرست دبیرخانه هیات موسس دانشگاه آزاد با بیان اینکه در سند تحول بنیادین آموزشوپرورش به ساخت مجتمع تاکیده شده است، اظهار کرد: «مجتمع یک فضای آموزشی است که دانش‌آموزان از دبستان و پیش از دبستان وارد مجتمع شوند و در پایان دبیرستان با یک مدیریت واحد از آن خارج شوند. ما به دنبال این هستیم که زمان تربیت‌پذیری را طولانی کنیم و دانشگاه آزاد اسلامی این اتفاق را تحقق بخشیده است.» ادهم با بیان اینکه مدارس باید برنامه بلندمدت داشته باشند، عنوان کرد: «هر فعل و انفعالی که انجام می‌شود، باید به مدرسه توجه داشته باشیم. بایستی بخشی از اسناد از جمله سند تحول تعالی دانشگاه آزاد اسلامی، سند تحول بنیادین آموزشوپرورش و سند سیاست‌ها و مدیریتی در استان‌ها برای رسیدن به برنامه بلندمدت در دستور کار قرار بگیرد.» وی ادامه داد: «برنامه‌های بلندمدت مدارس باید حاوی مفاهیم و ارزش‌های سه سند باشد و باید بین این سه سند هم‌سویی، هم‌افزایی و هماهنگی برقرار شود. برنامه‌های مدارس استان‌ها باید مبتنی‌بر مفاد این سه سند و برنامه‌های آمایشی استانی خودشان باشد.»
سرپرست دبیرخانه هیات موسس دانشگاه آزاد با بیان اینکه به‌موازات آمایش اقتصادی، به آمایش فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیاز داریم، اظهار کرد: «بین این مولفه‌ها تفاوت‌های معناداری وجود دارد که باید در برنامه‌ریزی‌ها تلقی شود. درواقع، محور اصلی فلسفه وجودی است.» ادهم ادامه داد: «تربیت چندساحتی یکی از پیام‌های سند تحول بنیادین آموزشوپرورش است که ضروری است تمام معاونان امور مدارس سما به عنوان یک الگو تصویری اجمالی از سند را داشته باشند. مدرسه نقطه کانونی است و همه فعل و انفعالات مدرسه تربیت‌محور باید متجلی شود. درواقع، به‌دنبال این هستیم که مدرسه تربیت‌محور ایجاد کنیم.» وی با بیان اینکه نظام آموزشوپرورش کشور به یک نهاد فرهنگی‌اجتماعی تبدیل شده است، اظهار کرد: «مدرسه باید به یک مدرسه تربیت‌محور تبدیل شود و تربیت در ساحت‌های شش‌گانه رخ می‌دهد.» سرپرست دبیرخانه هیات موسس دانشگاه آزاد با اشاره به واژگان سند تحول بنیادین آموزشوپرورش، ادامه داد: «در مفاهیم سند تحول بنیادین واژه‌های نوظهور مانند حیات طیبه داریم که از افتخارات سند تحول بنیادین است؛ اما واژگانی نیز وجود دارد که از قبل بودند، هنوز هم هستند؛ اما معنای آنها تغییر پیدا کرده است. برای مثال، معنای کلمه معلم قبل از سند و بعد از سند تحول بنیادین آموزشوپرورش با یکدیگر تغییر کرده است.» ادهم با بیان اینکه مدارس سما تفاوت معنایی، کارکردی و اهدافی دارد، ادامه داد: «رویکرد حاکم بر این مدرسه باید رویکرد فرهنگی‌تربیتی باشد. این رویکرد باید زمینه تربیت‌پذیری دانش‌آموزان را متناسب با فرهنگ اسلامی فراهم کند؛ شوق یادگیری را باید در دانش‌آموزان ایجاد کنیم. همچنین تربیت در مقابل تعلیم قرار ندارد و این موضوع مورد تایید سند نیست. همه فعل و انفعالات در مدارس باید شامل شش ساحت سند باشد. این شش ساحت شامل ساحت تربیتی اعتقادی، عبادی و اخلاقی، تربیت اقتصاد و حرفه‌ای، تربیت علمی و فناوری، تربیت اجتماعی و سیاسی، تربیت زیستی و بدنی و زیبایی‌شناختی و هنری می‌شود. باید بین این ساحت‌ها در مدارس تعامل و توافق برقرار شود.» وی افزود: «باور من این است که تربیت باید در بستر فرهنگ جامعه شکل بگیرد. درواقع، بدون اقتضائات فرهنگی کار تربیتی نمی‌توانیم انجام دهیم.»