زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: اگر این روزها چرخی در فضای مجازی زده باشید، احتمالا دیده‌اید که انتشار تصویر قبل از مهاجرت ایرانی‌ها و تصاویر بعد از مهاجرت تبدیل به یک چالش پربازدید شده است. خروجی و برداشتی که مخاطب از دیدن این تصاویر دارد، همان کلیشه همیشگی خواهد بود که مهاجرت اتفاق خوب و مثبتی است؛ موضوعی که فارغ از خوب یا بد بودن دشواری‌های زیادی دارد اما مساله مهم‌تر علل متفاوت مهاجرت است. موضوعات اقتصادی، دلایل فرهنگی و اجتماعی ازجمله موضوعاتی هستند که می‌توانند افراد را به مهاجرت ترغیب کنند. البته مساله انتخاب کشور برای مهاجرت نیز موضوع دیگری است. اما مساله‌ای که نگرانی‌ها را در این رابطه تشدید می‌کند، این است که علاوه بر اینکه مهاجرت در حال تبدیل شدن به موضوعی است که عموما دانشجویان و نخبگان به طور جدی به آن فکر می‌کنند و برای آن برنامه‌ریزی دارند، به‌نظر می‌رسد میزان این تمایل سال به سال در حال افزایش پیدا کردن است. برمبنای نظر‌سنجی‌ای که رصدخانه مهاجرت ایران در سال 1401 منتشر کرده میل به مهاجرت در میان دانشجویان و فارغالتحصیلان 67 درصد ارزیابی شده است؛ میزانی که قابل‌توجه و نگران‌کننده است. از طرفی نیز سن تصمیم‌گیری برای مهاجرت در حال کاهشی شدن است و می‌توان گفت دانش‌آموزان زیادی حتی قبل از زمانی که در کنکور شرکت کنند به مهاجرت فکر می‌کنند. حال سوال اینجاست چه عواملی باعث افزایش میل به مهاجرت در کشور شده است؟ آیا اساسا سیستم تعلیم‌و‌تربیت ما دارد به این سمت می‌رود که دانش‌آموزان و دانشجویان کشور را برای «مهاجرت» و «رفتن» تربیت کند؟
کارآفرینان و دانشجویان بیشترین تمایل به مهاجرت را دارند
پیش از بررسی این موضوع که اساسا چرا تمایل به مهاجرت در میان اقشار مختلف جامعه افزایش پیدا کرده است، نگاهی به آمار درباره میزان مهاجرت انداختیم. برمبنای آماری که رصدخانه مهاجرت ایران در سال 1401 منتشر کرده است، از میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلانی که در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند، 44.3 درصد از پرسش‌شوندگان در پاسخ به سوال میزان تمایل‌شان به مهاجرت، پاسخ «خیلی‌زیاد» داده‌اند. 22.8 درصد نیز میزان تمایل‌شان «زیاد» بوده است. علاوه بر این 42 درصد از کارآفرینان و مدیران ارشد، «خیلی زیاد» و 28 درصد نیز میزان تمایل‌شان به مهاجرت «زیاد» بوده است. بر این اساس به طور کلی میزان تمایل به مهاجرت در همه گروه‌های مورد مطالعه (مدیران میانی، کارآفرینان و مدیران ارشد، کارکنان، دانشجویان و فارغالتحصیلان) به‌جز پرستاران و پزشکان، نزدیک به 60 درصد بوده است. این میزان برای دانشجویان و فارغالتحصیلان و دانشجویان خارجی در ایران، در تراز 66 درصد قرار دارد. علاوه بر این نگاهی به این آمار نشان می‌دهد تمایل برای مهاجرت در میان دانشجویان در حال افزایشی شدن است. برای مثال در سال 1400 میزان تمایل دانشجویان به مهاجرت، 40 درصد «خیلی زیاد»، 26 درصد «زیاد» و 20 درصد «متوسط» بوده است. این میزان در سال 1401، 44.3 درصد «خیلی زیاد»، 22.8 درصد «زیاد» و 13.1 درصد «متوسط» بوده است. نکته قابل توجه این است که میزان تمایل مهاجرت در میان کارآفرینان حتی از دانشجویان و فارغالتحصیلان هم بیشتر است.
نظام آموزشی ما افراد را به سمت مهاجرت هل می‌دهد؟
سوال اصلی اما این است که چه عواملی باعث شده است تمایل برای مهاجرت در میان جوانان و دانشجویان افزایش داشته باشد. یکی از نهادهایی که می‌توان در آن به دنبال پاسخ برای افزایش میزان مهاجرت گشت، نظام آموزش‌و‌پرورش است. تقریبا بیشتر سال‌های زندگی کودکان و نوجوانان در مدرسه‌ها می‌گذرد، بعد از 13 سال اما دانش‌آموزانی که حالا دانشجویان دانشگاه هستند به فکر مهاجرت و اپلای کردن هستند؛ امری که چند نکته را مورد توجه قرار می‌دهد؛ یا نظام آموزشی دانش‌آموزان را به سمت مهاجرت هل می‌دهد یا آنقدر کارآمد نیست که جوان‌ها را برای ساخت آینده خود در کشور تشویق کند. برای بررسی بیشتر این موضوع با نجمه قنبری، مدیر مدرسه و کارشناس آموزشی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
ادامه مطلب را اینجا بخوانید.