فرهیختگان: «دهه مکتب مقاومت» یکی از ابتکارات دانشگاه آزاد است که چند سالی در این دانشگاه برگزار می‌شود. دهه‌ای که از نهم دی‌ماه آغاز شده و تا 19 ادامه دارد. در‌واقع این دهه با حماسه 9 دی آغاز و با سالگرد قیام 19 دی مردم قم نیز پایان می‌یابد. در این ایام دانشگاه آزاد برنامه‌هایی را تدارک دیده که برگزاری نشست‌های علمی- تبیینی از جمله این برنامه‌هاست. این نشست‌ها از شنبه نهم دی‌ماه آغاز شده و تا شانزدهم دی‌ماه ادامه دارد که در این گزارش به مشروح سه نشست پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
نگرش مقام‌معظم‌رهبری در تحولات منطقه‌ای نگرشی هویت‌ساز است
اولین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی تبیینی دهه مکتب مقاومت با عنوان نقش ولایت فقیه در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی با سخنرانی ابراهیم متقی برگزار شد. در این نشست که با حضور پرشور بیش از ۳۰۰ نفر از اساتید درس اندیشه‌ها و وصایای حضرت امام(ره) به‌صورت حضوری و مجازی برگزار شد، حبیب‌الله گل‌محمدی، رئیس مرکز امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی ضمن خوشامدگویی به اساتید، با اشاره به رویدادهای دهه مکتب مقاومت از جمله حماسه نهم دی، شهادت سردار رشید اسلام سپهبد حاج‌قاسم سلیمانی، حمله به مواضع نظامی آمریکا برای اولین‌بار پس از جنگ جهانی دوم توسط ایران و همچنین قیام مردم قم در ۱۹ دی‌ماه 1356 که نقطه عطفی در پیروزی انقلاب بود، چند نکته‌ای هم پیرامون جنگ غزه و طوفان الاقصی گفت و آن را به تأسی از انقلاب اسلامی و تاثیر فرهنگ مقاومت در منطقه دانست و ضمن تشکر از دکتر طهرانچی و دکتر‌جهان‌بین به تشریح برنامه‌های دهه مکتب مقاومت پرداخت.در ادامه جلسه ابراهیم متقی، استادتمام علوم سیاسی و رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران سخنرانی خود را آغاز کرد و گفت: «از اینکه در یکی از مراکز بسیار تاثیرگذار در فرهنگ اسلامی ایرانی و فرهنگ مقاومت و در جمع اساتید پرشمار درس اندیشه‌ها و وصایای حضرت امام هستم، خرسندم.» وی سخنرانی خود را با این سوال آغاز کرد که در فضای منطقه‌ای چه شرایطی وجود دارد؟ ما چه می‌خواهیم و چه باید کنیم؟ و مهم‌تر آنکه نقش رهبری در راستای ثبات و نظم منطقه‌ای و حداکثرسازی امنیت جمهوری اسلامی ایران چه بوده است؟ وی در ادامه گفت: «می‌دانیم که ما در منطقه‌ای آشوب‌زده هستیم؛ منطقه جنوب غرب‌آسیا به این دلایل که ساختار امنیتی به‌خوبی شکل نگرفته است، قدرت‌های بزرگ نقش مداخله‌گر دارند، بازیگران گریز از مرکز به‌وفور وجود دارند و کشورهای منطقه نقش بازیگر نیابتی را دارند، بسیار بحرانی است. کوهن نظریه‌پرداز غربی هم منطقه خاورمیانه را «کمربندی شکننده» توصیف می‌کند به این دلیل که شکل‌بندی‌های منطقه در یک وضعیت هارمونیک قرار ندارد. تفاوت‌های فرهنگی، تضادهای مذهبی و مداخله قدرت‌های بزرگ همواره نقش تعیین‌کننده‌ای بازی کرده است و بسیاری دیگر از نظریه‌پردازان موضوع آشوب‌زدگی را برای خاورمیانه مطرح می‌کنند.» او ادامه داد: «وقتی داخل منطقه‌ای آشوب‌زده هستیم بزرگ‌ترین مساله امنیت است. باید پرسید که در اینجا چه بازیگرانی، چه مهره‌هایی، از چه الگوهایی بهره می‌گیرند؟ بیشترین جنگ‌های منطقه‌ای، بیشترین مداخله آمریکا، بیشترین تضاد قومی و مذهبی در این منطقه است. ۸ درصد منابع اقتصادی دنیا هم در این منطقه وجود دارد. علی‌رغم اقتصادی بودن همواره درگیر جنگ‌ها هستیم. نکاتی که وجود دارد این است که چه بازیگری می‌تواند در این منطقه نقش تعادل‌گرا داشته باشد؟ به‌طور مثال در جنگ غزه رئیس سی‌آی‌ای به قطر مراجعه می‌کند و وقتی می‌رود پشت‌سرش هم مقامات ایرانی می‌روند و مذاکره می‌کنند. اگر ایران مداخله موثر و سازگار با محیط منطقه‌ای انجام ندهد ممکن است این جنگ تبدیل به چالش‌های امنیتی غیر‌قابل پیشگیری شود. پس در این فضای بی‌ثباتی منطقه، ایران چه نقشی را ایفا می‌کند؟ در این فضا ایران نقش متعادل‌کننده ایفا می‌کند. اگر ایران این نقش موازنه‌دهنده را نداشت چه اتفاقی می‌افتاد؟»
او در جای دیگر ضمن گلایه از ناچیز بودن استفاده از نظریات علمی و دانشگاهی، خواستار استفاده از این ظرفیت شد و گفت: «چقدر اندیشه سیاسی و امنیتی و راهبردی در ایران با ضرورت‌های سیاسی به‌روز شده و می‌تواند سیاست‌های ایران را به‌روز کند؟ خوب می‌دانیم علم و قدرت در فضای جهانی آمیخته با هم هستند و باید قدرت چاشنی علمی داشته باشد. در فضای آمریکا و اروپا نظریه‌پردازان‌شان دنبال ادبیات روشنفکرانه نیستند، بلکه دنبال ادبیاتی هستند که بتوانند امنیت کشورشان را تعیین کنند. نکته‌ای که وجود دارد این است که چقدر ما تفکرمان را در چهارچوب مسائل سیاسی برده‌ایم و آن را رشد داده‌ایم؟ بسیار محدود! از آن طرف نظام سیاسی چه مقدار دانشگاهیان را در علوم سیاسی و سیاست‌خارجی و... حمایت کرده است؟ آن هم خیلی ناچیز! در این فضاست که استاد در حاشیه قرار می‌گیرد و به‌سمت فضای انتقادی می‌رود و وقتی حمایت نشود حمایت هم نمی‌تواند کند.»
متقی افزود: «در این فضا که حاشیه‌ای شدن جریان‌های مختلف را داریم و هم‌صدایی و هم‌سخنی قالب‌های گفتمانی مشترکی وجود ندارد، تمام بار راهبردی کشور روی دوش مقام‌معظم‌رهبری(دام عزه) است. یعنی جایی که وحدتی در رده‌های دانشگاهی، ژورنالیستی و پژوهشی و فضای بروکراتیک وجود ندارد، ایشان توانستند امنیت راهبردی کشور را حفظ کنند و از نقطه نظر دیگر متاسفانه اگر ایشان در یک وضعیت کسالت قرار داشته باشند در آن شرایط ما در چه وضعیتی قرار می‌گیریم؟ اگر رویکرد موسع مقام‌معظم‌رهبری نبود، اگر بصیرت راهبردی ایشان نبود، اگر آن اراده لازم درخصوص هدایت فضای بروکراتیک نظامی، آموزشی و ژورنالیستی نبود، ما قطعا درگیر جنگ‌های منطقه‌ای بی‌پایان و پرمخاطره می‌شدیم. برای مثال می‌توانیم به انتشار نامه آقای خرازی اشاره کنیم که در آن فضای برجام این ورود مقام‌معظم‌رهبری بود که وحدت نظر و عمل را به حوزه‌های نظامی اطلاعاتی و دولتی و شورای عالی امنیت ملی که در آن برهه دچار اختلاف‌نظر بودند، داد. اگر ایشان از جنگ جلوگیری می‌کند، این سازش از موضع سازش نیست؛ نگاه، نگاه اقتدار است. اقتدار آنجاست که بدون اینکه ابزار قدرت را به‌کار گیری می‌توانی به اهداف راهبردی خودت نائل شوی. مثال دیگر فضای موجود است. اینکه ایران بتواند هم فضای مقاومت را داشته باشد، هم از ابزار قدرت استفاده کند و هم درگیر جنگ غزه نشود، کار مشکلی بوده است که بسیار به‌خوبی توسط ایشان مدیریت شده است. از شنبه که شروع جنگ غزه بود تا سه‌شنبه جامعه ایرانی در ابهام بود تا اینکه ایشان در دانشگاه امام علی(ع) صحبت کردند و نشان دادند ما در این جنگ هم استراتژی داریم و هم تاکتیک.» او اظهار کرد: «اگر منطقه پربحران خاورمیانه را کنار بگذاریم، در خود کشور هم ساختار اجتماعی ایران، پربحران است. ساختار اجتماعی ایران، مهاجرت‌ها، تغییرات نسلی، دگرگونی در حوزه شبکه‌های ارتباطی، تفاوت‌های قومی و اجتماعی از این موارد هستند. خب، اینکه نقش راهبردی را در اختیار چه کسی قرار دهیم؟ سوال بسیار مهمی است. کسی که به‌لحاظ نقش سازمانی و بروکراتیک از هماهنگ‌سازی نهادها برخوردار باشد. در مساله نوشیدن جام زهر در زمان حضرت امام(ره) هم لازم است بگویم که جام زهر یعنی اهداف ما سرجایش است، اما امروز ابزارمان با قابلیت‌هایمان سازگاری ندارد و باید ابزارمان را سازگار کنیم. این نکته در نرمش قهرمانانه برای برجام هم به همین علت شکل گرفت ولی می‌دانستیم چیزی که بالانسینگ و موازنه نداشته باشد، ادامه نخواهد داشت. امروز برجام را به‌عنوان یک هدف نمی‌خواهیم برجام را برای اینکه تنفس ایجاد کند می‌خواهیم، پس در آن دوران تاریخی، نرمش قهرمانانه به‌عنوان یک دیدگاه متعادل‌کننده درپیش گرفته شد و آن این بود که برجام به‌عنوان نرمش قهرمانانه مورد پذیرش قرار گیرد. چه کسی جز رهبر معظم انقلاب می‌توانست در قضیه برجام وارد شود؟ در جنگ هم همین‌طور جز امام چه کسی می‌توانست وارد شود؟ اینجا یک منطق شکل می‌گیرد و همه از یک نکته فقهی که در فقه شیعه و فقه امام و فقه حضرت آقا وجود دارد نشأت می‌گیرد و آن مصلحت امت اسلامی است. نکته بعدی اینکه بحث‌هایی که امام یا رهبر انقلاب در موضوعات راهبردی کشور دارند همین‌جور شأنی است یا الهام می‌شود؟ خیر، درون رویکرد آنها یک نوع اتقان وجود دارد.»
استادتمام علوم سیاسی دانشگاه تهران درخصوص نهم دی و مساله بصیرت هم نکاتی را یادآور شد. او گفت: «مفهوم نهم دی مفهوم بنیادین عبور از بحران‌ها در یک نکته است و آن مساله مربوط به بصیرت است. بصیرت یعنی عقلانیت و شاخص‌های آن براساس منطق عقلانیت راهبردی تعریف می‌شود. در این بصیرت سه شاخص مدل هزینه و فایده، عقلانی و اثربخش بودن و آینده‌نگری قرار دارد، پس این بصیرت همان مفهوم عقل‌گرایی است. حضرت‌آقا در این خصوص می‌فرمایند بصیرت برای همه لازم است اما برای زمامداران واجب است. برای زمامداری باید بصیرت همه‌جانبه حاصل شود پس تصمیم‌گیری براساس امر احساسی و غریزی نیست و یک امر راهبردی است. در یک نقطه شروع می‌شود ولی یک مسیر را شکل می‌دهد.
ابراهیم متقی در پایان و در جمع‌بندی مطالب خود گفت: «بصیرت محوریت اصلی تفکر رهبری و انعکاس آن برای جامعه و نخبگان تصمیم‌گیر است. بصیرت به‌معنای دنباله‌روی و شعار دادن نیست. به‌معنای حرف‌های تند بی‌محتوای غیرعملی نیست. در درونش یک زیباشناسی و اتقان دارد. اینکه از چه ادبیاتی بهره بگیرید. می‌خواهید تصمیم‌گیری کنید که مثلا در جنگ شرکت نمی‌کنید. آیا ادبیات باید ادبیات ترس و لرز باشد؟ اگر معادله قدرت را نادیده بگیرید دچار چالش‌های بسیار در موارد امنیتی خواهید شد. باید نهادهای مختلف با هم هارمونی و هماهنگی داشته باشند. به همان دلیل که تصمیم‌گیری در خانواده در برخی مواقع بسیار سخت است در کشور هم علی‌الخصوص در تحولات منطقه‌ای آن هم در یک منطقه آشوب‌زده که همان کمربند شکننده است، تصمیم‌گیری کار ساده‌ای نیست، پس تصمیم‌گیری احتیاج به چه چیزی دارد؟ نیاز به دورنما دارد. مورد بعدی ابزار است. چقدر ابزار قدرت مدرن را می‌توانیم تولید کنیم؟ امروز به درجه‌ای رسیده‌ایم که به روسیه جنگ‌افزار صادر می‌کنیم. پس هیچ چیز جای اقتدار را نمی‌گیرد. نکته‌ای که درخصوص امام و حضرت‌آقا در رابطه با بحث‌های منطقه‌ای داریم، این است که نگرش این بزرگواران یک نگرش هویت‌ساز و امنیت‌ساز برای کشور است و نظرشان در روابط بین‌الملل این است که باید با خوداتکایی و خودیاری و خودکفایی بتوانیم به قابلیت بازدارنده دست پیدا کنیم. دیگر اینکه در نظام بین‌الملل قدرت‌های بزرگ نقش بزرگ‌تری دارند و به‌خاطر این بود که ولایت فقیه مساله‌ای که با روحیه ایرانی همخوانی داشت، یعنی مقاومت را درپیش گرفت. دیگر اینکه معادله قدرت وقتی با راهبرد همراه شود برای ما صلح و امنیت را به‌ارمغان می‌آورد و این رویکردی بود که امام و مقام‌معظم‌رهبری انجام دادند تا در این منطقه پرآشوب این ثبات و امنیت را داشته باشیم. نکته آخر اینکه اداره فضای پرتلاطم امروز جز با منطق صبوری، توکل به خدا و یک نوع درک همه‌جانبه اقتصادی، راهبردی و منطقه‌ای امکان‌پذیر نیست.
در پایان جلسه گل‌محمدی ضمن تشکر از حضور بی‌سابقه بیش از 300 نفر از اساتید در جلسه، گزارشی کوتاه از برنامه‌های پیش روی مرکز امام(ره) در برگزاری کرسی‌های ترویجی و نشست‌های علمی، شنبه‌های تبیینی، نقد کتاب و جشنواره‌های کتاب سال انقلاب و تولیدات چندرسانه‌ای و همچنین رونمایی کتاب جدید درس وصایا در ایام دهه مقاومت اشاره کرد و گفت: «اساتید و دانشجویان درس وصایا می‌توانند آثار ارزشمند خود را به‌منظور چاپ در اختیار این مرکز قرار دهند.»
ادامه مطلب را اینجا بخوانید.