مجتبی غفوری پور، مدیرکل دفتر تحلیل و نظارت بر امور پزشکی‌ و پیراپزشکی هیات موسس: اجرای سیاست‌های کلی نظام سلامت که در راستای ارتقای سلامت کشور به‌عنوان یک سند راهبردی و بالادستی توسط مقام‌معظم‌رهبری ابلاغ شده مستلزم همراهی و مسئولیت‌پذیری بخش‌های مختلف مرتبط با موضوع سلامت است. به همین منظور تبیین هرچه بیشتر موضوعات مرتبط می‌تواند در جهت زمینه‌سازی و هدایت آنها به ریل‌گذاری در دستگاه‌های مجری حوزه بهداشت و درمان کشور با هدف رسیدن به یک نظام سلامت ایده‌آل، عدالت‌محور و پاسخگو به جامعه موثر واقع شود. قطعا نظام آموزش عالی کشور و دانشگاه‌ها نیز به همین منظور می‌بایست به‌عنوان یک تکلیف ملی و مسئولیت اجتماعی وارد عمل شده و سهمی در اعتلا و پیشبرد اهداف داشته باشند. دانشگاه آزاد نیز به‌عنوان تنها نهاد غیردولتی مجری آموزش علوم پزشکی در کشور با تربیت 40 درصد دانش‌آموختگان این حوزه و همچنین استفاده از ظرفیت‌های خود می‌تواند در تحقق بخشی از این اهداف نقش‌آفرینی کند. لذا در این مطالعه به‌صورت مجزا هر یک از بندهای سیاست‌های ابلاغی مورد بررسی قرار گرفته و بخش‌هایی از این سند که دانشگاه آزاد می‌تواند با سیاستگذاری و برنامه‌ریزی وارد عرصه شود احصاء و اقدامات مرتبط پیشنهاد شده است.
به‌منظور نقش‌آفرینی در تحقق بند یک سیاست‌های کلی نظام سلامت، که در پنج بخش آموزش، پژوهش، بهداشت، درمان و توانبخشی هدف‌گذاری شده است، حوزه پزشکی دانشگاه آزاد می‌تواند در گام نخست اقدام به بازتعریف از خدمات سلامت داشته و برنامه‌هایی با قابلیت اجرایی شدن را ارائه کند؛ به‌نحوی که اجرای این برنامه‌ها توسط دانشگاه الزام‌آور بوده (درج در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد) و سیاستگذاری در این خصوص با هدف رسیدن به نتایج مدنظر در مدت زمان مشخص برنامه‌ریزی شده و در ادامه بتواند در جامعه نیز نهادینه شود که البته این مهم مستلزم شناخت درست و صحیح نظرات علما به‌ویژه مقام‌معظم‌رهبری درمورد ارزش‌ها و اصول انسانی سلامت است. مثلا در بحث آموزش بند اول سیاست‌های ابلاغی با توجه به گستردگی و شبکه دانشگاه آزاد در سراسر کشور ودر راستای انجام مسئولیت‌های اجتماعی حوزه پزشکی دانشگاه آزاد در جهت آگاه‌سازی و ارتقای سلامت کلیه پرسنل اعم از کارکنان، اساتید و دانشجویان و همچنین خانواده‌های آنها برنامه‌ریزی مناسبی انجام داده و علاوه‌ بر بیمارستان‌ها و مراکز آموزشی درمانی تابعه خود در سراسر کشور از کلیه ظرفیت‌های موجود در کلینیک‌ها، بیمارستان‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی نیز استفاده کند و سالیانه به‌صورت دوره‌ای یک ارزیابی کلی از ارتقای سطح سواد سلامت این گروه‌ها صورت پذیرد.
دانشگاه آزاد به‌عنوان تنها مجری غیردولتی آموزش پزشکی در کشور می‌تواند پیشرو در تغییر نگرش به موضوع سلامت در کشور باشد؛ به‌نحوی که سلامت در ابعاد جسمی روانی اجتماعی و معنوی اسلامی دیده شده و براین اساس اولویت با پیشگیری لحاظ شود. لذا می‌بایست در تمام مصوبات بخشنامه‌ها و مقررات دانشگاه آزاد این نوع نگاه لحاظ شده و برای هر طرح و پروژه کلان توسعه‌ای یک پیوست سلامت در نظر گرفته شود. در اجرای بند سوم سیاست‌های کلی نظام سلامت و درخصوص ورود و حل مشکلات سلامت روان در سطح کشور، دانشگاه آزاد می‌تواند با تکیه بر ظرفیت اعضای هیات‌علمی و فارغ‌التحصیلان رشته‌های روانشناسی کارکنان، دانشجویان و خانواده آنها را به‌عنوان جامعه هدف قرارداده و با رصد سالانه و چندساله میزان شیوع شاخص‌هایی چون خشونت، خودکشی، افسردگی و سایر اختلالات روانی را اندازه‌گیری کرده و در جهت اصلاح آنها برنامه‌ریزی داشته باشد. درخصوص بند چهارم، رشد و توسعه اقتصاد و تولید دانش‌بنیان در نظام سلامت که از وظایف اصلی دانشگاه است، دانشگاه آزاد می‌بایست با هدف تقویت در زیرساخت‌های تولید در نظام سلامت، در واحدهایی که دارای ظرفیت و شرایط مناسب هستند به‌منظور تولید وکاهش وابستگی، سرمایه‌گذاری کرده و نگاه بلندمدت داشته باشد. به‌منظور اجرای دقیق بند پنجم سیاست‌های ابلاغی نظام سلامت کشور پیرامون ساماندهی و اصلاح موضوعات مهمی چون چگونگی تجویز و مصرف داروها، تهیه ملزومات و تجهیزات پزشکی که هم‌اکنون از مشکلات جامعه پزشکی کشور است، دانشگاه آزاد می‌تواند به‌عنوان پیشرو در اصلاح این امور با ارائه یک برنامه‌ریزی مناسب صرفا براساس سطح‌بندی و راهنمای بالینی در جهت اصلاح این روند اقدام کرده و با حمایت از استعدادها و ظرفیت‌های داخلی خود در بحث تولید دارو و واکسن و تجهیزات پزشکی با هدف حمایت از تولید داخلی گام بردارد. پیرامون بند ششم سیاست‌های ابلاغی و موضوع آب‌وهوای پاک و خاک سالم یا آلوده در محدوده‌های جغرافیایی دانشگاه آزاد می‌تواند در راستای انجام مسئولیت‌های اجتماعی خود چند واحد توانمند، با سابقه تحقیقاتی و پژوهشی را به‌صورت منطقه‌ای در این زمینه فعال کرده و درصورت رسیدن به نتایج مثبت این مهم را در سایر مناطق تسری بخشد. همچنین درخصوص لزوم گسترش ورزش همگانی که در این بند با توجه به شیوع چاقی، کم‌تحرکی و افزایش وزن در جامعه و به دنبال آن افزایش بیماری‌های مختلف و با عنایت به حضور پررنگ دانشگاه آزاد در ورزش همگانی و قهرمانی کشور امکان زمینه‌سازی و ترغیب جامعه دانشگاهی اعم از اساتید، کارکنان و دانشجویان به انجام فعالیت‌های ورزشی و رصد و پایش دوره‌ای آن به‌منظور مشاهده نتایج و و لزوم برنامه‌ریزی در جهت تقویت این مهم، برای سیاستگذاران دانشگاه آزاد وجود دارد.
درخصوص بند هشت سیاست‌های ابلاغی مرتبط با موضوعات کیفیت و ایمنی ارائه خدمات و اثربخشی، کارایی و بهره‌وری در نظام سلامت مسئولان و مدیران بیمارستان‌ها و مراکز ارائه خدمات درمانی تابعه دانشگاه آزاد می‌توانند با به‌کارگیری و اجرای یک برنامه دوره‌ای به‌صورت دوره‌ای و منظم شاخص‌های مهم مرتبط با این موضوعات مثلا میزان مرگ‌ومیر یا میزان عفونت‌ها و مشکلات پس از جراحی‌ها و بسیاری از عوامل دیگر را رصد کرده و با ارزیابی نتایج به‌دست‌آمده، نسبت به افزایش کیفیت خدمات‌دهی و اثربخشی و از آن مهم‌تر ارتقای سیستم پاسخگویی در حوزه پزشکی گام بردارند.
در رابطه با بند نهم سیاست‌های ابلاغی و در رابطه با وضع پوشش بیمه پایه و تکمیلی با توجه به اینکه در حال حاضر یکی از مشکلات مهم جامعه در حوزه درمان سهم مستقیم مردم در تامین هزینه‌های سلامت بوده و از اهداف اصلی این بند کاهش این سهم است لذا دانشگاه آزاد می‌بایست یک ارزیابی کلی از بدنه نیروی انسانی مرتبط با دانشگاه اعم از پرسنل و خانواده آنها و همچنین دانشجویان به عمل آورده و ضمن ارزیابی جامع موضوع، با توجه به داشته‌ها و ظرفیت‌های خود نسبت به مداخله به‌منظور حمایت و پوشش کامل بیمه‌ای حداقل برای پرسنل زیرمجموعه خود اهتمام ویژه داشته باشد. همچنین دانشگاه ضمن بررسی فرآیندهای خدمات سلامت در مراکز آموزشی درمانی زیرمجموعه خود در جهت کاهش اقدامات زائد و غیرضروری گام برداشته و شاخص‌های مربوطه را به سمت بهره‌وری اصلاح کند. در بند دهم سیاست‌های ابلاغی موضوع شفافیت در درآمدها و هزینه‌ها و فعالیت‌های بخش‌های نظام سلامت مطرح است که دانشگاه با ایجاد سازوکارهایی می‌تواند همسو با این سیاست عمل کند. درخصوص بند یازدهم سیاست‌های ابلاغی که موضوع مشارکت مردم در حوزه سلامت و خدمات سلامت مطرح شده است نیاز به یک ساختار مناسب به‌منظور توانمند‌سازی مردم از جمله افزایش سطح سواد سلامت آنها وجود دارد. لذا دانشگاه آزاد با استفاده از ظرفیت‌های آموزشی خود و در جهت همگرایی با این سیاست می‌تواند با استفاده از امتیاز گستردگی و پراکندگی خود از هر فرد خانواده تا کل جامعه دانشگاهی را پوشش دهد؛ به‌نحوی که قابل پیگیری و رصد باشد و این اقدام مستلزم یک برنامه‌ریزی جامع و تشکیل شبکه سلامت دانشگاهی است.
بحث رشد و حمایت از طب سنتی ایران که در بند 12 سیاست‌های ابلاغی به آن پرداخته شده از موضوعات مختص وظایف دانشگاه است. لذا دانشگاه آزاد می‌تواند با یک نگاه جامع و ملی به موضوع ورود کرده و نسبت به احیای طب سنتی و همچنین طب حکمت بنیان ضمن تعامل سازنده با طب نوین در واحدهای دانشگاهی خود که ظرفیت فعالیت در این موضوع را دارند اقدام کند.
پیرامون بند 13 که سیاست‌های ابلاغی نظام سلامت و بحث آموزش علوم پزشکی است و مهم‌ترین موضوع مرتبط با دانشگاه آزاد اسلامی است، آموزش پزشکی در دانشگاه آزاد علی‌رغم نقاط قوت فراوان همانند سایر دانشگاه‌های کشور دارای نقاط ضعفی است که با سیاست‌های درنظرگرفته‌شده برای نظام سلامت کشور فاصله دارد. برای مثال آموزش علوم پزشکی در کشور بر پایه سلامت‌محوری نبوده و بیشتر درمان‌محور است، درصورتی‌که براساس سیاست‌های کلان درنظرگرفته‌شده برای این بخش ریل‌گذاری حوزه آموزش علوم پزشکی کشور به سمت سلامت‌محوری و پیشگیری و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها بوده است. لذا حوزه آموزش علوم پزشکی در دانشگاه آزاد می‌تواند به این سمت گام برداشته و برنامه‌ریزی‌های آموزشی را در این جهت هدف‌گذاری کند. همچنین جذب و تربیت دانشجویان این حوزه متناسب با نیاز هر منطقه براساس آمایش سرزمینی صورت پذیرد. در بند چهاردهم و آخرین بند از سیاست‌های ابلاغی مقام‌معظم‌رهبری در حوزه سلامت موضوع آموزش و پژوهش در علوم پزشکی مطرح است که هدف عالی آن رسیدن به مرجعیت علمی بوده و محقق شدن این امر مهم مستلزم یک تحول راهبردی در زمینه توسعه و تقویت پژوهش‌های هدفمند و مبتنی‌بر نیاز‌های جامعه است به‌نحوی که بتواند در برابر چالش‌های حوزه سلامت پاسخگو بوده و مشکلات را پیگیری کند. لذا حوزه پزشکی دانشگاه آزاد می‌تواند با استفاده از مطالعات و تحقیقاتی که در شورای انقلاب فرهنگی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت صورت پذیرفته، در کنار بررسی‌ها و تجارب ارزشمند خود با انجام یک نیاز‌سنجی واقعی به یک طرح جامع آمایش سرزمینی بر پایه نیاز آموزشی در حوزه سلامت کشور و حتی منطقه دست پیدا کرده و براساس آن رشته‌ها را دایر و دانشجو جذب کند و در پی تصویب کد رشته‌های مورد نیاز جامعه و کشور باشد و جهت‌گیری آموزش خود را براساس مفاد حکم بند 13 این سیاست‌ها تنظیم کند و در بحث پژوهش نیز با همین روش می‌توان نیاز‌سنجی انجام داده و تحولی در واحدهای دانشگاهی ایجاد کرد، به‌نحوی که مسائل کلان این حوزه در کل کشور بررسی و راه‌حل‌های آن ارائه شود. به‌طور مثال در زمینه نظام سلامت و تولیدات این بخش نیازهای موجود که کشور را هنوز به خارج وابسته کرده احصاء و امکان‌سنجی خودکفایی‌ها بررسی شود. قطعا بسیاری از این اتفاقات با تلاش‌پژوهی محقق خواهد شد و درصورتی‌که دانشگاه آزاد هدف‌گذاری خود را در جهت رسیدن به مرجعیت علمی معطوف کند به‌طور حتم در یک بازه زمانی مشخص به نتایج قابل قبولی دست پیدا کرده و حداقل در چند موضوع کلیدی در محورهای آموزشی، پژوهشی و تولیدات دانش‌بنیان مرجعیت خواهد داشت.