زهرا جعفریان، فرهیختگان آنلاین: بررسی بانک جهانی نشان می‌دهد که آلودگی هوا، چهارمین عامل مرگ‌ومیر زودرس در جهان است. در کشورمان ریزگردها و آلاینده‌های هوا، ۳۸ میلیون نفر از جمعیت کل کشور را در معرض درجاتی از آلودگی هوا قرار می‌دهد. آلودگی هوا در زمستان بیشتر قربانی می‌گیرد.
سوخت اصلی نیروگاه های کشور گاز است و گاز به عنوان سوختی پاک و بدون آلاینده در دنیا شناخته می شود. اما نیروگاه ها در فصل زمستان با کمبود سوخت گاز به دلیل اولویت مصرف خانگی، مجبور به استفاده از گازوئیل به عنوان سوخت دوم می شوند. این سوخت دوم نه تنها به نیروگاه‌ها بلکه به همه صنایع نیز تعلق می‌گیرد، اما به دلیل کمبود سوخت دوم نیروگاه ها و صنایع مدت کوتاهی مجبور به مصرف مازوت هستند. درصد بالای گوگرد موجود در مازوت باعث می شود این فرآورده نقش به سزایی در آلایندگی داشته باشد. هزینه گوگرد زدایی از فرآورده هم که بایستی از مبدا یعنی پالایشگاه ها صورت بگیرد انجام نمی‌شود و بدین ترتیب مازوت به عنوان سوختی مخرب و متهم ردیف اول آلایندگی هوا محسوب می شود. این گاز در غلظت‌های پایین‌تر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به همراه دارد.
مازوت سوزی بارها از سمت مسئولان تکذیب شده و گفته می شود در تهران و کلانشهرها از مازوت استفاده نشده، اما قدمت بالای برخی از نیروگاه های کشور و همچنین ضدونقیض گویی‌های مسئولین درباره استفاده یا عدم استفاده از مازوت، نشان می‌دهد باید خبرهای دیگری باشد.
ناچار به مازوت‌سوزی شده‌ایم
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به تازگی اعلام کرد: « با توجه به شرایط سرد سال و کاهش سوخت پاک ناچار به سمت مازوت سوزی روی آورده شده است.» علی سلاجقه در گذشته مازوت سوزی در شهر اصفهان به ویژه نیروگاه حرارتی شهید منتظری را رد کرده بود. این صحبت درحالی مطرح شد که معاون استانداری اصفهان گفته بود «مازوت سوزی هنوز در نیروگاه شهید منتظری قطع نشده است.»
نماینده مردم اراک در سال 1401 درمورد مازوت سوزی اعلام کرده بود که وزیر نفت استفاده از سوخت مازوت را به جدیت دنبال می‌کند و توجهی به سلامت و محیط زیست ندارد. وی اظهار کرد: وزارت نفت دائم در حال مازوت سوزاندن است و برایشان تابستان و زمستان ندارد.
نکته مهم تر این است که از بین کل صنایع و مجتمع های صنعتی که همزمان با نیروگاه ها در حال سوزاندن سوخت های قابل دسترس پالایشگاه های کشور هستند، ۱۰ درصد نیروگاه های کل کشور مازوت سوز هستند و به اعتقاد کارشناسان محیط زیست، جرم مولکولی و ضریب نهایی بازده گوگرد موجود در مازوت تا ۵ کیلومتر تاثیرگذاراست و با این تحلیل کارشناسی باید گفت که نیروگاه های موجود در کشور که در حال حاضر امکان مصرف مازوت دارند بیش از ۵ کیلومتر تا نزدیکترین شهر فاصله دارند.
رییس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران گفت مطرح کرد:« بر اساس شرایط تحریمی کشور مصرف مازوت در کشور رو به افزایش است و از ۱۶ نیروگاه ۱۴ نیروگاه مازوت مصرف می کنند. این نیروگاه ها که در سال ۱۴۰۱ مازوت سوزی انجام داده اند، اگر امسال از این اقدام خودداری کنند، از آنها تقدیر خواهیم کرد.»
وی تاکید کرد: نیروگاه های ایرانشهر، منتظر قائم، شهید رجایی، رامین، شهید سلیمی، منتظری، سهند، تبریز، زرند، بندرعباس، توس، شهید مفتح، شازند و بیستون از نیروگاه هایی هستند که مازوت سوزی داشته اند.
با وجود این آمار، مدیرعامل نیروگاه تاکید کرده بود که نیروگاه منتظرقائم قابلیت سوزاندن مازوت دارد اما تا کنون سوخت مازوت وارد تجهیزات این نیروگاه نشده است.
راه‌حلی به جز سوزاندن مازوت هست؟
مازوت گوگرد بالایی دارد و در احتراق علاوه‌بر اکسیدهای گوگرد، سولفات‌ها، نیترات‌ها، ذرات معلق و دیگر گازهای سمی را منتشر می‌کند. مازوت تولیدی ایران بیش از سه درصد گوگرد دارد، درحالی‌که استاندارد جهانی آن نیم‌درصد است. مازوت را می‌توان با روش‌های مختلف به سوخت با کیفیت و بهتری مانند کک نفتی، گازوئیل یا بنزین تبدیل کرد، درحالی‌که تولید آن در بسیاری از پالایشگاه‌های جهان ممنوع شده است، حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد از نفت خام ورودی به پالایشگاه‌های ایران به مازوت تبدیل می‌شود.
مازوت ایران پیش‌تر صادر و در کشتی‌ها به‌ویژه کشتی‌های امارات متحده عربی مصرف می‌شد که به دلیل قوانین زیست‌محیطی-دریایی راهی به جز سوزندان در نیروگاه‌های بخار، کارخانه‌های سیمان و بعضی واحدهای صنعتی نمانده است؛ از طرف دیگر گسترش گازرسانی و توسعه صنایع گازسوز سبب افزایش مصرف گاز طبیعی کشور شده و در مواقع سرد سال، کمبود گاز بهانه‌ای برای مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌های کشور شده است.
اگر مازوت سوزی کنید، برخورد می‌شود!
استفاده از سوخت آلوده مانند مازوت، درجه آلایندگی هوا را افزایش می‌دهد و اثرات فوری آن در کودکان، سالمندان و بیماران قلبی بسیار واضح‌تر است؛ بین افراد سالم نیز درجاتی از علائم تنفسی مانند برونشیت حاد را ایجاد می‌کند. غلظت آلایندگی هوا عوارض کوتاه‌مدتی مانند ایجاد سرفه و خلط گلو را نیز به وجود می‌آورد.
استفاده از سوخت‌های آلاینده مانند مازوت در کلانشهرها باعث ایجاد سرفه‌های شدید می‌شود و افرادی که بیماری آسم دارند، شدت بیماری آنها از قبل بیشتر و شدت بیماری افرادی که دچار مشکلات قلبی‌وعروقی هستند نیز بیشتر می‌شود، تمام این موارد، عوارض کوتاه‌مدت آلودگی هوا است.
مازوت سوزی رابطه مستقیمی با سلامت مردم و حقوق عامه دارد، رئیس قوه قضائیه در این مورد تاکید کرد: همین قضیه آلودگی هوا و احیاناً استفاده از مازوت در برخی از نیروگاه‌ها از جمله مصادیق حقوق عامه محسوب می‌شود و به آنها اعلام کرده‌ایم که چنانچه ترک‌فعل‌هایشان در این قضیه احراز شود، برخوردهای مقتضی با آنها به عمل خواهد آمد.