دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد در دهمین جشنواره فرهیختگان دانشگاه آزاد که امروز در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد برگزار شد، با بیان اینکه پژوهش، موضوعی بسیار مهم و اساسی برای هر کشوری است، گفت: «پژوهش باتاخیر در نظام دانشگاهی کشور ما وارد شد. درحقیقت دانشگاه با مفهوم صرفا آموزشی وارد ایران شد.»
وی ادامه داد: «از آنجا که در غرب تولید علم، محور اصلی حرکت دانشگاه بود، دانشگاه را با دوره عالی شناختند. اما در ایران دوره لیسانس را به‌عنوان دوره دانشگاهی شناختند و این روند تا انقلاب اسلامی ادامه داشت، پس از انقلاب اسلامی با خودباوری که در میان جوانان و نخبگان کشور به‌واسطه جنگ تحمیلی به وجود آمد، دانشگاه آموزشی ترویجی بنیان گذاشته شد. در این مقطع رشد ما با دانشگاه بود و حوزه پژوهش به‌واسطه شکل‌گیری دوره‌های تحصیلات تکمیلی به‌وجود آمد.» دکتر طهرانچی با بیان اینکه دانشگاه در سه حوزه فعال است، اظهار کرد: «دانشگاهی که در غرب به دنیا آمده و به کشور ایران وارد شده است، در سه حوزه فرهنگ، علم و فناوری فعال است.»
رئیس دانشگاه آزاد در توضیح مساله مربوط به تغییر نام وزارتخانه علوم، گفت: «در سال 1383 نام وزارتخانه‌ای که نهاد علم را دنبال می‌کرد، وزارت فرهنگ و آموزش عالی بود که متاسفانه در این سال به‌علت تغییر اساسنامه یک انحراف جدید پیش آمد و عنوان «فرهنگ» از نام این نهاد خارج کردند و نام آن را صرفا وزارت علوم نهادند. یکی دیگر از اشتباهات در این تغییر نام این بود که عنوان «تحقیقات» را مستقل مفروض دانستند، درحالی‌که باید نام وزارتخانه به وزارت فرهنگ، علوم و فناوری تبدیل می‌شد.»
وی با بیان اینکه دانشگاهی که سه حوزه فرهنگ، علوم و فناوری را دنبال می‌کند، با سه رویکرد، آموزش، پژوهش و کاربست مواجه است، گفت: «در این مورد دانشگاه در حوزه فرهنگ، دارای آموزش فرهنگ، پژوهش فرهنگ و کاربست فرهنگ است، همچنین دانشگاه در حوزه علوم، دارای آموزش علوم، پژوهش در علوم و کاربست در علوم بوده و دانشگاه در حوزه فناوری دارای آموزش فناوری، پژوهش در فناوری و کاربست فناوری خواهد بود. بنابراین با این نگاه، رفتار دانشگاه یک رفتار ذوابعاد، سه‌وجهی و درهم تنیده است.» دکتر طهرانچی در ادامه با بیان اینکه در ارتباط با جامعه، برون‌داد دانشگاه، عرصه اجتماعی، اقتصادی و نوآوری دارد، گفت: «این موضوع منجر به رفتارسازی اجتماعی، آموزش فرهنگ و پژوهش فرهنگ می‌شود.»
وی با طرح این سوال که چرا کشور با چالش‌های فرهنگی جدی مواجهه است، افزود: «زیرا دانشگاه‌ها به‌خوبی رسالت پژوهش در فرهنگ را تعقیب نمی‌کنند. این موضوع بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه فرهنگ هم به پژوهش نیاز دارد و لازم است بدانیم چگونه با چالش‌ها و آسیب‌های اجتماعی برخورد کنیم که در ساختار فرهنگی بروز می‌کند. همچنین لازم است نحوه برخورد با تحولات فرهنگی و شناختن هنجارها و ناهنجاری‌ها در نظر داشته باشیم.»
دکتر طهرانچی تاکید کرد: «لازم است در حوزه پژوهش، سه مقوله «پژوهش در فرهنگ»، «پژوهش در علم» و «پژوهش در فناوری» را در دانشگاه‌ها مورد توجه قرار دهیم.» رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه نگاه دانشگاه به پژوهش، صرفا یک نگاه اکتشافی پژوهش در حوزه علم است، گفت: «پژوهش در علوم، روش‌مند است که خروجی این امر منجر به تولید مقاله می‌شود، همچنین پژوهش در فناوری روش‌مند است که خروجی آن به سند اختراع منجر می‌شود، اما در کشور ما هنوز سند اختراع به‌صورت روش‌مند حاصل نمی‌شود.» وی ادامه داد: «بزرگ‌ترین اختراع غرب، پس از انقلاب صنعتی، روش اختراع بود که هنوز در کشور ایران به آن دست پیدا نکرده‌ایم.» دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: «ما در لایه طراحی و هنر که به فرهنگ نزدیک شده، پژوهش را معنا نکرده‌ایم، برای همین با برون‌دادهای آن بیگانه هستیم.» وی با تاکید بر اهمیت نگاه جامع به پژوهش در کشور اظهار کرد: «این عدم نگاه جامع به پژوهش ما را دچار نقص رفتاری کرده و لازم است تدابیری در این زمینه اندیشیده شود؛ چراکه ما نمی‌توانیم با نسخه ناقص رفتار کامل بگیریم. ما برای حل این مساله در دانشگاه آزاد ساختار آموزش و پژوهش را به‌هم زده‌ایم و ساختار معاونت‌های موضوعی ایجاد کرده‌ایم.»
رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه ساختار، رفتار را دیکته می‌کند، گفت: «خداوند در این زمینه مثالی دارد که در قرآن کریم در سوره عنکبوت می‌فرمایند: داستان کسانی که به جای خدا سرپرستانی گرفته‌اند، مانند داستان عنکبوت است که خانه‌ای [بی‌دیوار، بی‌سقف و بی‌حفاظ] برای خود بنا کرده باشد، و بی‌تردید سست‌ترین خانه‌ها خانه عنکبوت است. تدبر در این آیه نشان می‌دهد که وقتی جزء کامل باشد، اما ساختار درست نباشد، مساله حل نخواهد شد. رفتار تابعی از ساختار است. ساختار حتما رفتار را دیکته می‌کند.»
دکتر طهرانچی با تاکید بر اینکه دانشگاه آزاد در سیر برنامه تحول خود، توجه به ساختار، جزء و کل را در اولویت قرار داده است، گفت: «نتیجه توجه به ساختار، جزء و کل، یک رفتار منطقی خواهد بود.» وی خاطرنشان کرد: «ما در دانشگاه آزاد به سرمایه انسانی خود در هیات‌علمی، کارمندان و دانشجویان افتخار می‌کنیم؛ چراکه سرمایه بی‌نظیری است. اگر این سرمایه در یک ساختار و کل منظم، با هدف و هوشمند قرار بگیرد، دانشگاه را از هر گونه کمکی بی‌نیاز می‌کند.» رئیس دانشگاه آزاد ادامه داد: «اساسا ساختاری که متکی بر منابع دولتی و تشویق‌های دولتی باشد، ساختاری نخواهد بود که از آن رفتار قوام یافته، امیدوارکننده و رو به جلو انتظار داشته باشیم.»
دکتر طهرانچی با بیان اینکه دانشگاه آزاد به‌دنبال کنشگری فعال و جذب منابع از اقتصاد کشور است، گفت: «این دانشگاه هیچ وقت به‌دنبال کمک مالی نبوده است. نیازی نیز ندارد، همان‌طور که از گذشته تا به امروز حرکت کرده، این حرکت را در آینده هم ادامه خواهد داد.» وی با بیان اینکه ساختار دانشگاه آزاد ساختار متکی به بودجه نفت یا مالیات نیست، گفت: «ساختاری که به این موارد متکی نباشد، امیدبخش و سازنده است. ما به‌دنبال این هستیم که مسئولان دولتی این ساختار را به‌درستی ببینند و جایگاه آن را بشناسند، نخبگان دانشگاه آزاد و ایده‌های آنان را به‌رسمیت بشناسند. البته خوشبختانه این نگاه در رده‌های بالادستی دولتی وجود دارد.» دکتر طهرانچی با بیان اینکه خوشبختانه اقبال اجتماعی به دانشگاه آزاد افزایش پیدا کرده است، گفت: «تعداد دانشجویان این دانشگاه از 830 هزار به یک‌میلیون و 315 هزار دانشجو رسیده که این امر نشان از یک حرکت نظام‌مند، روش‌مند و تلاشگرانه تمام مجموعه دانشگاه دارد که ما تمام این تلاش‌ها را ارج می‌نهیم.»