زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: در میانه ازسرگیری دوباره حملات صهیونیست‌ها به نوار غزه و موضع‌گیری خنثی مجامع بین‌المللی درباره ادامه جنایات جنگی صهیونیست‌ها به‌نظر می‌رسد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مسائل مهم‌تری برای مطرح کردن و واکنش نشان دادن در رسانه‌ها دارد. شاید این موضوع بدیهی است که آژانس انرژی اتمی باید گزارش‌ها درباره فعالیت اتمی کشورهای عضو ان‌پی‌تی را محرمانه نگه دارد، اما عموما گزارش‌ها یا حدس و گمان‌ها درباره مشاهدات پیرو فعالیت اتمی ایران را در رسانه‌ها منتشر می‌کند؛ امری که باعث می‌شود پیش از هرگونه تایید یا تکذیب درباره صحت گزارش‌های منتشر‌شده، جنگ روانی و افزایش فشار را برای ایران به همراه داشته باشد، موضوعی که منجر به تقویت این گزاره می‌شود که فعالیت‌های آژانس بیش از آنکه برمبنای قانون باشد رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته است.
آژانس همیشه نگران!
در آخرین نمونه و در جریان بررسی بازرسان آژانس در نیروگاه هسته‌ای فردو، گزارش‌هایی از سوی بازرسان آژانس منتشر شد که ادعا می‌کرد در یکی از سانتریفیوژها، اورانیوم با غلظت 83.7 درصد کشف شده است؛ ادعایی که ایران پاسخ و اسناد خود مبنی‌بر غیرواقعی بودن این اظهارات را ارائه کرد، امری که در نهایت منجر به بسته شدن پرونده این ادعای بازرسان آژانس شد اما در آن برهه زمانی فشارهای زیادی را متوجه ایران کرد. با این حال هرچند وقت یک‌بار آژانس ادعاهایی در مورد حجم غنی‌سازی ایران در رسانه‌ها مطرح می‌کند که به‌نظر می‌رسد به منظور افزایش فشارها به ایران صورت میگیرد. رویترز اخیرا گزارشی منتشر کرده و بر آن مبنا اظهار داشته که آژانس ادعا کرده حجم اورانیوم ذخیره‌شده 60 درصد ایران، افزایش قابل‌توجهی داشته و اگر میزان افزایش آن ادامه پیدا کند، ایران می‌تواند، سلاح هسته‌ای تولید کند. رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در مصاحبه خود با فایننشال تایمز، اظهاراتی علیه ایران مطرح کرد و گفت: «جامعه جهانی نباید به خاطر تمرکز بر جنگ اسرائیل و حماس از جنبه‌های خطرآفرین برنامه هسته‌ای ایران غافل شود.» گروسی البته این موضوع را مطرح کرد که لازم است مذاکرات هسته‌ای با ایران از سر گرفته شود.
نگرانی درباره فعالیت اتمی ایران یا سیاسیکاری آژانس؟
رویترز البته در بخشی دیگر از گزارش خود به ماجرای اخراج بازرسان آژانس اشاره می‌کند؛ امری که تلاش می‌شود در ادامه بازنمایی این تصویر که ایران همکاری لازم با آژانس را انجام نمی‌دهد، قرار گیرد. اما واقعیت ماجرا این بود که ایران تقریبا مجوز ادامه فعالیت هشت بازرس آژانس را به خاطر انجام رفتار و موضع‌گیری‌های سیاسی علیه ایران لغو کرد؛ موضوعی که با واکنش آژانس بین‌المللی همراه شد و آن را ضربه جدی به کار آژانس دانست. با این حال و با وجود لغو مجوز هشت بازرس آژانس و به گفته رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، 127 بازرس تائید‌شده آژانس در ایران، مشغول به فعالیت هستند. براین اساس نمی‌توان پذیرفت که لغو مجوز بازرسانی که اقداماتی خلاف پروتکل‌ها انجام داده بودند، منجر به ایجاد اخلال جدی در کار آژانس در ایران شده است. این موضوع منجر به انتشار بیانیه‌ای از جانب سه کشور اروپایی علیه ایران نیز شد؛ امری که با واکنش سخنگوی وزارت خارجه ایران همراه شد و در این‌باره گفت: «اقدام اخیر ایران بر اساس حقوق حاکمیتی مصرح در ماده ۹ موافقتنامه جامع پادمان بین ایران و آژانس (INFCIRC 214) صورت گرفته است و جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد که کشورهای غربی از سیاست سوءاستفاده از سازمان‌های بین‌المللی از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودداری کرده و اجازه دهند که این سازمان‌ها فعالیت‌های حرفه‌ای و بی‌طرفانه خود را به دور از فشارهای سیاسی انجام دهند.» با این حال گروسی در صحبت‌های خود در نشست شورای حکام باردیگر به موضوع لغو مجوز بازرسان آژانس و عدم تمایل ایران به همکاری با آژانس اشاره می‌کند. نگاهی به این اظهارات و ادعا این گزاره را تقویت می‌کند که رسانه‌ای شدن گزارش‌ها و اظهارنگرانی‌های آژانس درباره فعالیت اتمی ایران که باردیگر از جانب مدیر کل آژانس مورد تاکید قرار گرفته، بیش از آنکه با هدف انجام وظایف قانونی در چهارچوب پروتکل‌ها و قوانین صورت بگیرد، نوعی سیاسیکاری آژانس برای تشدید فشارها علیه ایران است.
اظهارنظرهایی که در چهارچوب اختیارات گروسی نیست
نکته قابل‌توجهی که در اظهارات اخیر گروسی مورد توجه قرار دارد و بیش از این نیز مسبوق به سابقه بوده است، مطرح کردن ادعای عدم همکاری کافی ایران با آژانس انرژی اتمی است. اظهاراتی که بیش از آنکه نزدیک به واقعیت باشند به بهانه‌جویی شباهت بیشتری دارند؛ چراکه ایران رسما عضو ان‌پی‌تی است و رفت‌وآمدهای بازرسان آژانس با ایران همواره ادامه داشته است. در همین چهارچوب همکاری نیز برخی پرونده‌ها میان ایران و آژانس حل‌وفصل شد. از جمله آن رفع ابهام آژانس درمورد وجود ذرات اورانیوم غنی‌شده 83 درصد در تاسیسات فردو بود. امری که نشان می‌دهد علی‌رغم ادعاهایی که آژانس مطرح می‌کند ایران همکاری لازم با آژانس در چهارچوب پروتکل‌ها انجام می‌دهد. به نظر می‌رسد منظور اصلی درمورد عدم همکاری ایران درباره توافق برجام است. امری که گروسی نیز در گفت‌وگوی اخیر خود آن را تکرار کرد و از کشورهای اروپایی خواست تا مذاکرات هسته‌ای را با ایران از سر بگیرند. موضوعی که تلاش دارد بار عدم اجرای توافق برجام را به گردن ایران بیندازد. درحالی‌که ایران حتی بعد از خروج آمریکا از برجام نیز به توافقات خود در چهارچوب برجام عمل کرد و عمده بدعهدی از جانب طرف غربی صورت گرفته بود و ایران در زمینه اجرای تعهدات خود تا جایی که لازم بود حسن نیت نشان داد. از طرفی ایران در چهارچوب توافق با 1+5 یک‌سری تعهدات فراپادمانی را ذیل برجام پذیرفت و قرار بر این شد تا آژانس ناظر اجرای این تعهدات باشد اما در شرایط فعلی که طرف غربی قصد ندارد به توافقات خود پایبند باشد ایران بخشی از تعهدات فرابرجامی که داده بود را لغو کرده است. امری که می‌توان گفت محل بحث مذاکره‌کنندگان برجامی قرار دارد و اساسا آژانس در این میان تنها به عنوان عضو ناظر حضور دارد و توافقات ایران با آژانس ذیل ان‌پی‌تی تعریف می‌شود. براین اساس می‌توان گفت مطرح شدن ادعاهایی که به قصد متعهد کردن ایران به توافق برجام مطرح می‌شود، امری نیست که در چهارچوب اختیارات آژانس باشد و آژانس تنها زمانی می‌تواند ایران را به محکوم به عدم همکاری کند که از قواعد ان‌پی‌تی تخطی کرده باشد.
سکوت آژانس در مقابل تهدید حمله اتمی صهیونیست‌ها، نگرانی درباه احتمال دستیابی ایران به سلاح اتمی
مطرح شدن اظهارات و ادعاهای آژانس انرژی اتمی درست در شرایطی صورت گرفته که حملات اسرائیل علیه غزه دوباره از سر گرفته شده است. در شرایطی که رئیس کل آژانس از احتمال دستیابی ایران به سلاح اتمی اظهار نگرانی می‌کرد. رژیم‌صهیونیستی مشخصا مردم فلسطین را به انجام حملات اتمی تهدید کرد. یکی از اعضای حزب لیکود در میانه درگیری‌ها اظهار داشت: «قبل از آنکه دیر شود باید از سلاح هسته‌ای استفاده کرد.» تقریبا یک ماهی از مطرح شدن این اظهارات درباره احتمال حمله اتمی به نوار غزه می‌گذرد اما تاکنون هیچ اظهارنظر یا حتی ابراز نگرانی درباره مطرح شدن این تهدیدات از جانب آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح نشد. امری که شاید آژانس در پاسخ به آن از این توجیه استفاده کند که اسرائیل عضو ان‌پی‌تی نیست و شاید توجیه‌پذیر باشد اما با توجه به اینکه صهیونیست‌ها عملا دست به جنایت جنگی علیه مردم نوار غزه زدند و بعد نیز تهدید به انجام یک جنایت جنگی دیگر کردند، این انتظار می‌رفت که آژانس بین‌المللی حداقل موضع‌گیری نسبت به مطرح شدن این تهدیدات داشته باشد. نکته جالب‌توجه ماجرا اینجاست که صهیونیست‌ها که هم اقدام به تولید سلاح هسته‌ای کردند و عضو ان‌پی‌تی نیز نیستند، گزارش‌های ضدایرانی به آژانس ارائه دادند که محل استناد توسط این نهاد قرار می‌گرفت. نمونه این پرونده‌سازی‌ها مساله تورقوزآباد است که توسط بنیامین نتایاهو مطرح شده است. مواردی که منجر شد ایران یکی از مطالبات اصلی خود در مذاکرات اخیر را بسته شدن این پرونده‌های ادعایی بداند. با این حال به نظر می‌رسد امری که بیش از این اتفاقات و حملات و تهدیدات صهیونیست‌ها منجر به نگرانی آژانس بین‌المللی و افزایش فشارها علیه ایران شده افزایش ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده و لغو مجوز فعالیت چند بازرس آژانس است، موضوعی که بیش از آنکه این گزاره را تقویت کند که آژانس در چهارچوب پروتکل‌های خود نسبت به فعالیت هسته‌ای ایران عمل می‌کند و در دام سیاسیکاری و سیاسی‌بازی علیه ایران با محوریت کشورهای اروپایی و رژیم‌صهیونیستی افتاده است.