نیلوفر مژدهی، خبرنگار: از فصل گذشته تاکنون وعده‌های بسیاری در مورد ورود کمک‌داور ویدئویی به ایران شنیدیم، اما در‌حالی‌که این سیستم در ورزشگاه آزادی وجود دارد همچنان نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم و این بدترین حالت ممکن است. AFC نه برای کمک به فوتبال ما و نجات از تحریم، بلکه فقط برای اعتبار بخشیدن به مسابقات خود بود که این دستگاه را عاریه‌ای و فقط برای چند بازی نمایندگان ایران در لیگ قهرمانان آسیا، به ایران آورد. لیگ برتر در ورزشگاه آزادی در یک‌قدمی VARبرگزار می‌شود اما امکان دسترسی به آن برای ما وجود ندارد و این دردناک است که نسبت به چنین تحقیری بی‌تفاوت باشیم.
وعده‌های پوچ
واقعیت این است که به‌دلیل تحریم‌ها و البته موانع مالی امکان ورود این سیستم ویدئویی به فوتبال ما وجود ندارد. تمام وعده‌ها تاکنون جز سخنرانی‌های پوچ و بی‌معنی چیز دیگری نبوده است. وقتی به یاد صحبت‌های وزیر ورزش در شهریورماه سال‌جاری، در مورد ورود VAR به ایران می‌افتیم ناخودآگاه از ادامه روند مثبت در این مورد ناامید می‌شویم. کیومرث هاشمی که در آن زمان سرپرست وزارت ورزش و جوانان بود با ژستی پیروزمندانه از تامین اعتبار برای ورود VAR و تامین منابع با کمک دولت گفت. کاری نداریم که فدراسیون فوتبال نیز درست مثل باشگاه‌ها درآمدزایی ندارد و برای تهیه VAR باید دستش در جیب دولت باشد، اما از وزیر تعجب می‌کنیم که چطور اینقدر بدون‌اطلاع از تایید این سیستم صحبت می‌کند. آیا مشکل ما در شهریورماه برای ورود VAR، بودجه و اعتبار مالی بود یا نیروی غیر‌متخصص و تحریم؟ درست چند ماه پس از آن سخنرانی، ممبینی دبیرکل فدراسیون فوتبال خیلی شفاف، از پیگیری‌های خوب و رفع موانع می‌گوید. شعاری تکراری که نزدیک به یک‌سال است، می‌شنویم اما هرگز در مورد رفع موانع هیچ توضیح شفافی داده نمی‌شود. واقعیت اما این است که با تایید ممبینی، شرایط استفاده فقط استقرار وسیله نیست. باید فیفا تمام تاییدیه‌های مربوط به کمک‌داور ویدئویی را صادر کند. از این رو با توجه به اینکه فقط یک‌سری از پروتکل‌های فیفا را داریم، استفاده از کمک‌داور ویدئویی برای ما ممنوع است.
دربی
فصل پیش بسیاری از مربیان لزوم نیاز فوتبال ایران به کمک‌داور ویدئویی را تاکید و هر بار به آن اصرار داشتند. فصل گذشته غیبت این سیستم ویدئویی به‌شدت احساس شد و همه بر این نکته تاکید داشتند که برای بازگشت آرامش به فوتبال کشورمان و کمتر شدن اشتباهات داوری باید VAR وارد فوتبال ایران شود. اینکه چه پروسه‌ای تاکنون طی شد یا نشد به هر حال کمک‌داور ویدئویی به ایران وارد نشد یا حداقل در لیگ کشورمان نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم. از طرفی در آستانه دربی و در شرایطی که لیگ به‌شدت حساس است و جای خالی کمک‌داور ویدئویی را احساس می‌کند، باز هم خبر آمد که قطعا کمک‌داور ویدئویی به دربی نخواهد رسید. این صحبت‌های پیروزمندانه مسئولان کاملا ثابت می‌کند یا تلاشی برای تجهیز فوتبال ایران به این مهم صورت نگرفته یا اگر صورت گرفته آنقدر جدی نبوده که بتواند مشکل را به هر طریق ممکن برطرف کند. طی ۱۱ هفته‌ای که از لیگ برتر سپری شده کاملا مشخص شد که غیبت این سیستم ویدئویی در فوتبال ایران چه صدماتی را بر پیکره فوتبال وارد کرد. دربی به‌خودی‌خود آبستن تنش‌ها و حوادث بسیار است و بدون شک هر تصمیم اشتباهی از سوی داور می‌تواند جنجال‌آفرین باشد. امیدوار بودیم استفاده از VAR در دربی میسر شود، اما این امکان وجود ندارد و ما همچنان به شکل سنتی به استقبال مسابقات لیگ برتر کشورمان می‌رویم.
راه‌حل‌های موقتی
مسئولان فوتبال ایران خود به‌خوبی می‌دانند که جای خالی این سیستم، چه لطماتی به فوتبال ایران وارد کرده است. اصلا یکی از دلایلی که افشاریان استفاده از کمک‌داور پشت‌دروازه را بار دیگر پیشنهاد داد، همین بود. او که احتمالا به‌دلیل عملکرد ضعیف داورانش طی ۱۱ هفته از رقابت‌های لیگ برتر شرمنده است با این اقدام تلاش داشت تا تمرکز داور و اطمینان خاطر او را بالاتر برده و به‌جای سه نفر از پنج نفر به‌عنوان ناظران اتفاقات فوتبال در یک مسابقه استفاده کند. این اقدام او اما همچنان در حد پیشنهاد باقی مانده و حداقل در دربی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. از طرفی شاید باید به مخالفان این طرح حق داد؛ چرا‌که در ادوار قبل استفاده از داوران پشت‌دروازه مورد قبول واقع نشد و عملا این نفرات هیچ تاثیر مثبتی در جریان بازی نداشته و عملا هیچ‌کاره بودند. یکی دیگر از مشکلاتی که طی چند وقت اخیر در‌خصوص جامعه داوری به‌وجود آمده، بازنشستگی داوران در مرز ۴۵سالگی است. این قانون در سال‌ها قبل از سوی فیفا تایید و مورد استفاده قرار گرفت. در سال‌های اخیر اما فیفا این قانون را منسوخ اعلام کرد و داوران می‌توانند تا هر زمان که بخواهند، در‌صورت تایید در تست‌های پیش از فصل به قضاوت ادامه دهند. با توجه به اینکه فیفا دیگر از این قانون استفاده نمی‌کند خیلی از داوران داخلی نیز نسبت به آن معترض شده و معتقدند ۴۵سالگی برای بازنشستگی آنها خیلی زود است، اما چرا در کشور ما بر چنین اقدامی اصرار می‌کنند؟ طبیعی این بود که سن بالا، سرعت فوتبال و عدم‌امکان داوران سن بالا به تطابق با سرعت موجود در فوتبال باعث این مهم باشد، اما واقعیت این است که تعدد داوران جوان تنها دلیل بازنشستگی داوران در مرز ۴۵سالگی هستند. در‌واقع کمیته داوران می‌خواهد به این شکل داوران جوانی را که برای قضاوت پشت خط ماندند را وارد چرخه قضاوت کند، در‌حالی‌که ملاک برای قضاوت در یک مسابقه فوتبال در وهله اول باید شایستگی باشد.
سرعت فوتبال
زمانی که فیفا سن ۴۵سالگی را برای بازنشستگی داوران فوتبال در‌نظر گرفت خیلی زود متوجه این اشتباه شد و به این واقعیت رسید که برای تطابق داوران با مسابقات فوتبال به چیزی فراتر از بازنشستگی آنها در ۴۵سالگی نیاز دارد. فیفا این قانون را رد کرد و برای اینکه داوران از سرعت فوتبال جا نمانند سیستم کمک‌داور ویدئویی را وارد فوتبال کرد. به حواشی و اخبار زردی که پیرامون اشتباه داوری در بازی هفته گذشته آلومینیوم رخ داد، کاری نداریم اما یک واقعیت در آن صحنه کاملا ملموس بود و آن اینکه داور از سرعت فوتبال جا ماند. طی سال‌های اخیر، تفکرات حرفه‌ای و سبک نویی که وارد دنیای مربیگری شد به فوتبال سرعت بخشید و همین موضوع باعث شد تا داوران از بازیکنان جا بمانند. تصمیم داوری یک عکس‌العمل در قبال عملی است که بازیکن یا مربی انجام می‌دهد. در‌نتیجه وقتی سرعت بالا باشد، تا داور بخواهد خود را به این عمل رسانده و واکنش نشان دهد، جا می‌ماند. درست مثل داورانی که نمی‌دانند روی خط آفساید جاگیری کنند یا روی خط دروازه. در‌واقع آنها از سرعت فوتبال جا می‌مانند.
فیفا این موضوع را به‌خوبی حس کرد و دلیل ورود سیستم کمک‌داور ویدئویی به چرخه قضاوت همین موضوع بود. اگر حالا اعتراض‌ها به داوری بیش از گذشته شده و اشتباهات به کرات افزایش یافته است به‌دلیل همین افزایش سرعت فوتبال است. شاید ما به‌لحاظ حرفه‌ای و فنی عقب‌تر از لیگ‌های معتبر دنیا باشیم، اما فوتبال ما نیز از این سرعت تاثیر پذیرفته و شاهد جا ماندن داوران در اغلب صحنه‌های داوری هستیم. استفاده موفق از کمک‌داور ویدئویی چنان تاثیر مثبتی در فوتبال جهان داشت که حالا اختیارات این سیستم را افزایش دادند و قرار است قدرت آن را در تصمیم‌گیری‌ها بیشتر کنند. تنها نگرانی کارشناسان این امر آن است که بررسی صحنه‌های بیشتر توسطVAR باعث توقف بازی شده و در‌نتیجه سرعت بازی را بگیرد. این مهم می‌تواند از جذابیت‌های فوتبال بکاهد. افزایش اختیارات کمک‌داور ویدئویی باید به شکلی باشد که به اصلی‌ترین هدف فوتبال که سرعت و جذابیت است، لطمه نزند. اخیرا یوفا برای اینکه داوران از سرعت فوتبال جا نمانند راهکارهای دیگری را نیز در دستور‌کار خود داد. از آن جمله می‌توان به آخرین تکنولوژی روز دنیا در توپ یورو 2024 اشاره کرد. این تکنولوژی که به آن «توپ متصل» گفته می‌شود قرار است تمام حرکات توپ را به ویدئوچک گزارش دهد تا تصمیمات VAR صحیح‌تر گرفته شود. مشخص است که حضورVAR در فوتبال ایران یک پدیده معمولی یا پروژه‌ای مالی به‌حساب نمی‌آید، بلکه یک ضرورت در‌جهت سرعت بخشیدن به فوتبال است. اگر نتوانیم تا شروع لیگ آینده این مهم را به سرانجام برسانیم با توجه به تلاشی که در استفاده از این تکنولوژی‌ها صورت می‌گیرد، نه‌تنها از کشورهای صاحب سبک، که از کشورهای همسایه و رقبای آسیایی خود نیز جا مانده و جایگاه خود را حتی در فوتبال آسیا نیز از دست خواهیم داد.