سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: نگاه به آینده، لازمه هرگونه فعالیت کیفی و جریان‌‌آفرین است؛ به همین دلیل است که بی‌توجهی به روندهای تغییر، مجموعه‌‌های کاری را به رکود و عقب‌افتادگی دچار میکند. این «نگاه به آینده» از آن دست مواردی است که مقام‌معظم‌رهبری نیز بارها در سخنان خود به آن اشاره کرده‌اند. به‌طور مثال ایشان در سال 97 در دیدار با دانشگاهیان هدف از پژوهش را دو چیز دانستند؛ اول رسیدن به اوج قله علم و مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان علم و فناوری و دوم حل مسائل کنونی و آینده کشور. ایشان در سال 98 هم در دیدار نخبگان برخی از مسائل کشور در زمینه‌های اقتصادی را ناشی از کمبودهای «تحقیق علمی» عنوان کرده و تاکید کردند که همه این مسائل با حرکت نخبگانی جوانی می‌‌تواند راه‌حل بسیار خوبی پیدا کند. بر همین اساس اداره کل تشکل‌های اسلامی دانشگاه آزاد از سال گذشته برگزاری رویداد ملی مشق امید (ارائه دیدگاه‌های تشکلی در حل مسائل) را کلید زد؛ رویدادی که به جریان‌سازی فرهنگ حل مساله در جامعه دانشگاهی کمک میکند.
سال گذشته این رویداد با مشارکت 502 تیم از واحدهای دانشگاه آزاد برگزار شد. با توجه به استقبال فراوان نخبگان تشکیلاتی از این رویداد ملی و فکری، موضوع دومین رویداد ملی مشق امید در سه جلسه شورای سیاستگذاری اداره کل تشکل‌های اسلامی مطرح و درنهایت آیین‌نامه دومین رویداد ملی مشق امید در بهمن ماه سال گذشته ابلاغ شد.
ثبت‌نام در رویداد ملی مشق امید امسال با شعار «مشقی برای پرهیز از ساده‌انگاری در فهم و حل مسائل اجتماعی» از دوم بهمن ماه سال گذشته آغاز و تا پانزدهم اردیبهشت ماه امسال ادامه داشت. برگزاری کارگاه‌های آموزشی و توجیهی هم از پایان ثبت‌نام‌ها آغاز و تا 31 اردیبهشت ماه ادامه داشت. مسائل دانشگاه، مسائل محلی و استانی، مسائل منطقه‌ای و درنهایت مسائل بین‌المللی از محورهای این رویداد است و دانشجویان، اساتید و کارکنان دانشگاه آزاد مجاز به شرکت در آن بودند که البته شرکت‌کنندگان عضو یکی از تشکل‌های اسلامی اساتید یا دانشجویی، کانون‌ها، انجمن‌های علمی، بسیج دانشجویی، بسیج کارکنان یا بسیج اساتید بودند. مرحله استانی و رقابت‌های تیمی این رویداد به صورت استانی در مرکز استان به صورت حضوری برگزاری و بیست و پنجم خرداد امسال به پایان رسید.
ثبت‌نام بیش از 6 هزار و 400 تیم در رویداد مشق امید
شش هزار و 475 تیم در دومین رویداد مشق امید شرکت کردند که از این تعداد، 370 تیم برای استان تهران و پنج هزار و 968 تیم از سایر استان‌ها بودند. شش هزار و 338 تیم مورد تحلیل قرار گرفتند که شامل هزار و 189 تیم استادی، چهار هزار و 675 تیم دانشجویی و 474 تیم کارمندی بودند. اعدادی که نشان‌دهنده 74 درصدی حضور دانشجویان است.
نکته مهم اینکه از شش هزار و 338 تیم، هزار و 107 تیم در مسائل استانی، 973 تیم در مسائل بین‌المللی، 779 تیم در مسائل محلی، دو هزار و 99 تیم در مسائل منطقه‌ای و هزار و 380 تیم در مسائل دانشگاهی شرکت کردند.
راهیابی 64 تیم دانشجویی به مرحله کشوری
درنهایت از چهار هزار و 675 تیم دانشجویی، ۶4 تیم دانشجویی به مرحله کشوری راه پیدا کردند که این تیم‌ها قرار است در مرحله کشوری به رقابت با یکدیگر بپردازند. پذیرش برای مرحله کشوری از دیروز (یکشنبه) آغاز و و داوری‌ها نیز به صورت رسمی از امروز دوشنبه آغاز می‌شود. این تیم‌ها یعنی 64 تیم، از امروز (دوشنبه) با حضور هیات داوران به رقابت خواهند پرداخت. دوشنبه (امروز) و سه‌شنبه داوری‌های تخصصی انجام می‌شود و چهارشنبه نیز نتایج داوری اعلام شده و در جلسه‌ای با حضور مسئولان و دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد از منتخبان کشوری تقدیر می‌شود.
تیم‌های شرکت‌کننده از سه تا پنج نفر تشکیل شده‌اند و همه تیم‌های حاضر در رویداد مشاوره و استاد دارند؛ در واقع چهار هزار و ۷۰۰ استاد و مشاور هم در این رویداد خدمات ارائه می‌دهند و به‌عنوان استاد مشاوره مشق امید با تیم‌ها همکاری می‌کنند. تیم‌های دانشجویی مسائل را بعد از کشف و تشخیص به استادان مشاوره مشق امید خود ارائه می‌دهند و درنهایت پروپوزالی خاص برای مسائل نوشته می‌شود تا یک کار علمی دقیق شکل بگیرد. بعضی از پروپوزال‌ها در استان‌ها و واحد‌ها هفت تا هشت بار تحلیل می‌شوند و تیم‌های داوری به ارزیابی کاربری‌ها، پروپوزال‌ها و طراحی تیم‌های شرکت‌کننده می‌پردازند تا درنهایت منتخبان استانی در مرحله کشوری مشخص شوند.
آن‌طور که سید‌حمید مهدیون، مدیرکل تشکل اسلامی دانشگاه آزاد به «فرهیختگان» گفته است در هیات‌های داوری (در هر تایم پنج هیات داوری تشکیل می‌شود) داوری‌های تخصصی انجام می‌شود؛ یعنی مساله‌ها در حوزه‌های مختلف شناسایی شده‌اند. او توضیح داد: «به‌طور مثال در حوزه اقتصادی، کشاورزی، پزشکی، سیاسی، محیط‌زیست و... در هیات‌های داوری یک سرگروه داوری و یک استاد تخصصی داریم که حتما این استاد تخصصی از همان رشته‌ای است که مساله در آن رشته قرار دارد. یک استاد حل مساله داریم که بین اساتیدی است که دوره‌های حل مساله را گذرانده‌اند و استاد حل مساله محسوب می‌شود. یک استاد صاحب مساله نیز داریم که این استاد از سازمان، بخش یا ارگانی است که مساله به آنجا مربوط می‌شود.»
تیم‌های داوری متشکل از حداقل 4 استاد
او با ذکر مثالی ادامه داد: «مثلا اگر موضوع کشاورزی است هماهنگ کردیم که از وزارت جهاد کشاورزی یک نفر به‌عنوان استاد صاحب مساله در هیات داوری ما حضور پیدا کند. اگر موضوع درخصوص فرهنگی دانشگاه است یکی از معاونت‌های فرهنگی دانشگاه و اگر فرهنگی در سطح شهر است یک نفر از وزارت فرهنگ و ارشاد حضور دارد. یعنی تیم‌های داوری حداقل چهار استاد از جمله سرگروه داوری، استاد تخصصی از همان رشته، استاد صاحب مساله و یک استاد حل مساله است.» مدیرکل تشکل اسلامی دانشگاه آزاد تاکید کرد: «از امروز (دوشنبه) هیات‌های داوری به صورت رسمی کار خود را آغاز می‌کنند و امروز و فردا داوری‌ها را خواهیم داشت. از آنجایی که این دوستان نخبگان دانشگاهی هستند از چهارشنبه صبح هماهنگی انجام دادیم و یک بازدید از صنعت هوا و فضای کشور خواهند داشت و چهارشنبه بعد از ظهر نیز مراسم اختتامیه و تجلیل از برترین‌های کشوری برگزار می‌شود.»
می‌خواهیم نخبگان تشکیلاتی واقع‌بین‌تر شوند
بی شک برگزاری رویداد ملی مشق امید در فضای تشکل‌های دانشجویی تاثیرگذار خواهد بود. مهدیون نیز به این موضوع اشاره کرد و توضیح داد: «نخبگان تشکیلاتی ما در تشکل‌ها حضور دارند، یعنی افرادی که دغدغه‌مند بوده و نسبت به فضای سیاسی، اجتماعی-فرهنگی و منطقه حساسیت داشته و اهل‌درد و دغدغه‌مند هستند. اجتماع، جامعه و کشور برای این افراد مهم است. از سوی دیگر یکی از نیازهای فعلی قطعا مهارت کشف مساله و مهارت حل‌مساله است. ما با کارهای کارشناسی مختلفی که انجام شده دومین رویداد ملی را با شعار مشقی برای پرهیز از ساده‌انگاری در فهم و حل مسائل اجتماعی برگزار می‌کنیم.» او ادامه داد: «ما می‌خواهیم نخبگان تشکیلاتی‌مان واقع‌بین‌تر شوند و پیچیدگی‌های حل مساله را بدانند و ابعاد مساله را بهتر تشخیص دهند و متوجه شوند که ممکن است مساله مستقل یا وابسته باشد. ممکن است برای حل یک مساله لازم باشد ده‌ها مساله حل شود. در این رویداد به‌دنبال آن هستیم که در نسل جوان و نخبگان تشکیلاتی خودمان امیدآفرینی کنیم و بدانیم هر مشکلی وجود دارد ما می‌توانیم به آن مشکل نگاه «مساله» داشته باشیم. هر مساله راه‌حل دارد و این نگاه راه‌حلی و حل مساله امیدآفرین است، یعنی هر مساله و مشکلی وجود داشته باشد توان ما از آن بالاتر است و می‌توانیم آن را حل کنیم.»
رویداد مشق امید، امیدآفرین است
او با تاکید بر اینکه رویداد مشق امید در گام اول امیدآفرین است، اضافه کرد: «در گام دوم ما می‌خواهیم نخبگان تشکیلاتی‌مان در عین مطالبه‌گری، واقع‌بین و واقع‌نگر باشند و ابعاد مختلف مساله را ببینند و با نگاه عمیق‌تری به مسائل نگاه کنند. ممکن است یک‌مساله درظاهر فقط بعد اقتصادی داشته باشد ولی وقتی در بطن آن بیشتر دقت می‌کنیم متوجه می‌شویم بعد سیاسی، فرهنگی یا امنیتی دارد، بنابراین باید به تمام ابعاد توجه کرد.» مهدیون بیان کرد: «یکی از کارهای که انجام دادیم در این رویداد این بود که بعد از اینکه هر تیم از هر واحد دانشگاهی مساله را مطرح کردند، تمام تیم‌های دانشجویی بدون استثنا الزام داشتند که باید یک استاد مشاوره تخصصی داشته باشند. الان 4700 تیم دانشجویی در این رویداد شرکت و 4700 استاد مشاور با ما همکاری می‌کنند، یعنی از ابتدا که تیم مساله را مطرح و پروپوزال را ارائه داده و در مراحل داوری استانی شرکت کرده است تا فردا که مرحله کشوری برگزار می‌شود این اساتید تیم‌ها را همراهی کرده‌اند. درواقع نگاه عالمانه در این رویداد وجود داشته است. اگر مساله‌ای که مطرح‌شده به‌طورمثال یک مساله عمرانی بوده یک استاد عمران و مشاور از اول تیم را همراهی کرده است.»
4700 مشاور تخصصی تیم‌ها را همراهی کردند
مدیرکل تشکل اسلامی دانشگاه آزاد تاکید کرد: «بنابراین چهارهزار و 700 استاد و مشاور تخصصی تیم‌های ما را همراهی کردند. این باعث شده مسائل و کاربرگ‌هایی که مصرف می‌شود از غنای علمی برخوردار و قابل‌دفاع باشند.» او در ادامه درخصوص ویژگی‌های این دوره نسبت به دوره قبل تصریح کرد: «اولین ویژگی برجسته در نگاه اول این است که در این دوره استقبال زیاد بوده است. در سال گذشته مجموعا در حوزه استادی و دانشجویی حدود 500 نفر شرکت کرده بودند. امسال درمجموع در حوزه استادی و دانشجویی و کارکنان 6400 تیم شرکت کردند و میزان شرکت نسبت به دوره اول افزایش چشمگیری داشت. هم جلساتی که گذاشته شد و هم کارگاه‌ها بسیار موثر بودند، بنابراین از نظر کمی افزایش چشمگیری داشتند. دوم اینکه دوره‌های خوبی برگزار شد. همه استان‌ها کارگاه‌های حل مساله را برگزار کردند. شرکت در این کارگاه‌ها اول برای همه دانشجویان و اساتید آزاد بود اما در گام بعدی بعد از شرکت و ثبت‌نام تیم‌ها، کارگاه‌های حل مساله ویژه تیم‌ها برگزار شد.» او در ادامه اظهار کرد: «این کارگاه‌ها کمک کرده‌اند نگاه علمی‌تر در چگونگی کشف مساله و اولویت‌بندی حل مساله حاکم شود. کارگاه‌های حل مساله در حوزه‌های تخصصی باعث شد تیم‌های ما در تشخیص مسائل و اولویت‌ها عالمانه‌تر و قوی‌تر کار کنند و بعد از آن اساتید مشاور نیز کمک زیادی در طرح مساله، طرح توجیهی و پرپوزال داشتند که باعث شد نسبت به گذشته قوی‌تر عمل شود.»
تیم‌های داوری تخصصی در تمام استان‌ها تشکیل شد
مدیرکل تشکل اسلامی دانشگاه آزاد با بیان اینکه تیم‌های داوری تخصصی در تمام استان‌ها تشکیل شد، گفت: «امسال نیز بسیاری از استان‌ها ابتکار به خرج داده‌اند و جلسات خوبی را با صاحبان مساله برگزار کرده‌اند، یعنی مثلا موضوع ترافیک مطرح شده و اساتید ما برای تیمی که مساله ترافیک را مطرح کرده بود با شورای ترافیک شهرستان جلسه‌ای گذاشتند یا مثلا موضوعی مطرح شده بود که به استانداری ارتباط داشت و در بین استانداری و تیم حل مساله جلسه‌ای برگزار کردند.» مهدیون در ادامه تصریح کرد: «اعضای شرکت‌کننده در تیم‌ها احساس کردند که کار مفیدی انجام می‌شود و نسبت به حل مساله و اولویت‌بندی آن رشد پیدا کرده‌اند و هم ارتباطات خوبی ایجاد شده، یعنی احساس کرده‌اند که فکر می‌کنند و موثر هستند. این باعث شده هم روحیه و انگیزه خوبی حاکم شود و هم سطح مسائل نسبت به گذشته ارتقای خوبی پیدا کند.»
هیچ ایده‌ای پس از رویداد رها نمی‌شود
سال گذشته یعنی بعد از برگزاری رویداد ملی مشق امید، دکتر طهرانچی صراحتا تاکید کرد که هیچ طرحی نباید رها شود و باید مجددا ایده‌های ارسال‌شده غربالگری شوند. مدیرکل تشکل اسلامی دانشگاه آزاد در صحبت‌های خود به این موضوع نیز اشاره کرد و درخصوص پیگیری طرح‌های دوره پیش صحبت به میان آورد و گفت: «موضوعی را مطرح کرده‌ایم و پیگیری آن هستیم که دکتر طهرانچی روی آن تاکید داشتند؛ مساله پسارویداد. باید از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه تشکر کنم که همکاری خوبی برای برگزاری کارگاه و دوره‌های منتوری برای اعضای شرکت‌کننده داشتند. بسیاری از مسائلی که به مرحله کشوری راه پیدا کرده‌اند جلساتی با سطوح عالی سازمان برگزار کرده و بسیاری از این مسائل در دست بررسی است، به‌طور مثال سال گذشته پیشنهادی درخصوص راه‌آهن کردستان داشتیم که یک تیم این موضوع را مطرح کرده بودند. با هماهنگی‌هایی که انجام شد چند جلسه برگزار و استدلال دوستان به گوش مسئولان رسید و راه‌آهن کردستان افتتاح شد.» او تاکید کرد: «این دوستان یک اولویت برای راه‌آهن کردستان قائل بودند و به‌نظر این تیم مساله راه‌آهن کردستان از اولویت ویژه‌ای برای مردم آن منطقه برخوردار بوده و فرصتی پیدا شده که مسئولان حرف دوستان را بشنوند. بنابراین تاکید بر این است که حتما مساله‌ها رها نشوند و بسنده به رویداد نکنیم و پسارویداد نیز بسیار حائز اهمیت است.»
نگاه علمی‌تری در دوره دوم حاکم شد
مدیرکل تشکل اسلامی دانشگاه آزاد درخصوص تفاوت این رویداد با رویداد قبل نیز توضیح داد: «در این رویداد تلاش بر این بوده است که نگاه علمی‌تری نسبت به گذشته حاکم باشد. در گذشته قبل از مراحل استانی ما کارگاه‌های آموزشی نداشتیم یا تعداد کمی بود اما امسال در همه استان‌ها کارگاه برگزار شد، یعنی روش عالمانه کشف مساله، روش برخورد با مساله و روش اولویت‌بندی مساله‌ها، به‌طور مثال سال گذشته اولین مساله‌ای که به ذهن‌شان می‌رسد روی آن کار می‌کردند اما امسال با کارگاه‌هایی که برگزار شد در برخی استان‌ها بیش از هشت کارگاه تخصصی برگزار کردیم. یک کارگاه کشوری 32 ساعته نیز توسط اداره کل تشکل‌های اسلامی برگزار شد. درنهایت این مسائل را اولویت‌بندی و با شاخص‌های علمی و روی یک مساله کار کردند، یعنی نگاه تخصصی‌تری در کشف مساله و ابعاد آن حاکم شد.» هدف اصلی همین بود که مشقی برای پرهیز از ساده‌انگاری در حل و فهم مساله حاکم شود، یعنی هم فهم مساله مهم و گام بعدی آن حل مساله است و این اتفاق امسال تا حد زیادی افتاده است.