میراحمدرضا مشرف، پژوهشگر حوزه بین‌الملل: در شرایطی که جنگ نابرابر میان رژیم‌صهیونیستی و مردم فلسطین در نوار غزه و دیگر نقاط سرزمین‌های اشغالی تداوم دارد؛ کشیده شدن دامنه این نبرد به فضای مجازی نیز توجهات زیادی را به سوی خود معطوف کرده است. در همین راستا نشریه اکونومیست در شماره اخیر خود به این موضوع توجه نشان داده و کوشیده است تا ضمن بررسی موقعیت حامیان هر دو طرف در فضای مجازی، به تفاوت‌های موجود در میزان حمایت از دو طرف در شبکه‌های اجتماعی و نظرسنجیهای عمومی میدانی هم اشاراتی داشته باشد. البته شاید نیاز به یاد‌آوری نباشد که مانند روند غالب تحلیل‌هایی که در شرایط کنونی در غرب منتشر می‌شود، در اینجا نیز تلاش می‌شود که تحلیل از هرگونه برچسب‌زنی تقابل با رژیم‌صهیونیستی فاصله گرفته و شائبه حمایت از فلسطینیان یا تقویت مواضع آنها را به‌وجود نیاورد. به‌نظر می‌رسد که انتخاب تیتر و عباراتی مانند «انحراف اجتماعی» و «دیدگاه‌ها در اینترنت نسبت به اسرائیل به شکل گمراه‌کننده‌ای منفی است»، دقیقا بر چنین مبنایی انجام گرفته است.
حامیان فلسطین و تسخیر صفحه‌کلیدها پس از خیابان‌ها
اکونومیست تحلیل خود را با پرداختن به این موضوع آغاز می‌کند که اگر شما در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) چرخی بزنید، به این نتیجه خواهید رسید که همدردی با اسرائیل پس از حملات ماه گذشته خشک و نابود شده است. در‌واقع حامیان فلسطین نه‌تنها سطح خیابان‌ها، بلکه حتی صفحه کلید‌ها را هم به قبضه خود در‌آورده‌اند. اکنون سوال این است که آیا این دیدگاه‌ها در فضای مجازی منعکس‌کننده افکار عمومی است؟ اکونومیست مدعی است که برای پاسخ به این پرسش از یک شرکت فناوری هوش مصنوعی به نام «دی.ام.آر» کمک گرفته و در بازه زمانی هفت تا 23 اکتبر، بیش از یک میلیون پست را در شبکه‌های اجتماعی اینستاگرام، ایکس (توئیتر) و یوتیوپ مورد بررسی قرار داده است. این امکان از طریق تهیه لیستی با تعداد مشابهی از واژه‌های طرفدار اسرائیل و فلسطین فراهم شد و همه پست‌هایی که هشتگ‌هایی از این واژه‌ها را به زبان انگلیسی داشته یا به چنین پست‌هایی پاسخ داده بودند، مورد توجه قرار گرفتند. سپس «دی.ام.آر» مدلی تحلیلی ساخت که پست‌ها را در سه قالب حمایت از یک طرف، حمایت از طرف مقابل یا هیچ‌کدام طبقه‌بندی کرد. اگر‌چه این برنامه در زمینه محتوای انگلیسی آموزش دیده بود، اما پست‌هایی از زبان‌های دیگر را که هشتگ‌های انگلیسی به کار برده بودند، شامل این پردازش قرار می‌داد.
درنهایت آمارهای استخراج شده از «دی.ام.آر» حکایت از آن داشت که در سطح فضای مجازی به مرور زمان یک دگرگونی شدید علیه اسرائیل رقم خورده است. بر مبنای آمارها در روز 7 اکتبر دوطرف منازعه یعنی اسرائیلی‌ها و فلسطینیان، از سهمی تقریبا مساوی در حمایت‌ها برخوردار بوده‌اند. با این حال در روز 19 اکتبر پست‌های طرفدار فلسطین 3.9 برابر بیشتر از پست‌های حامی اسرائیل دیده شدند.
مقایسه نظرسنجیهای میدانی و فضای مجازی
اکونومیست بر این باور است که اوضاع حمایت از اسرائیل در فضای مجازی بسیار وخیم‌تر از نظرسنجیهای عمومی است. در همین راستا نظر‌سنجی عمومی انجام‌شده در آمریکا توسط موسسه «یوگو» نشان می‌دهد در روز 2 اکتبر، به ازای هر حامی فلسطین، سه طرفداری از رژیم‌صهیونیستی وجود داشته است؛ آن هم در زمانی که تعداد پست‌های طرفدار فلسطین در رسانه‌های اجتماعی آمریکا دو برابر پست‌های طرفدار اسرائیل بوده‌اند. نظر‌سنجی عمومی این موسسه در «بریتانیا» نیز حکایت از آن دارد که در همان روز 2 اکتبر، نسبت حمایت از دوطرف در شرایط برابری قرار داشته است. با این حال در نبرد رسانه‌های اجتماعی بریتانیا، این نسبت شش به یک و با سلطه مطلق فلسطین دنبال شده است.
در توجیه دلایل وجود چنین شکاف حمایتی میان نظرسنجیهای عمومی و فضای مجازی، اکونومیست به مواردی اشاره می‌کند که شکاف سنی یکی از آنها محسوب می‌شود. از دیدگاه اکونومیست کاربران شبکه‌های اجتماعی جوانان را منحرف می‌کنند؛ چراکه چنین افرادی در دیدگاه‌های خود به‌طور غیر‌معمولی حامی فلسطین هستند. علاوه‌بر این نباید فراموش کرد که نمونه‌های «دی.ام.آر» شامل فیس‌بوک نمی‌شود و بر همین مبنا ممکن است کاربران مسن‌تر طرفدار رژیم‌صهیونیستی مشمول این آمار نشده باشند. از سوی دیگر در نظرسنجیهای عمومی که از مردم دانمارک، فرانسه، اسپانیا و سوئد انجام گرفته، اسرائیل همدردی کلی بیشتری را جلب کرده است؛ اگر‌چه نظرات پرسش‌شوندگان جوان با نسبت رسانه‌های اجتماعی مطابقت داشت. با این وجود در بریتانیا و آمریکا، دیدگاه‌های رسانه‌های اجتماعی حتی بیشتر از نظرسنجیهای انجام گرفته از جوانان، به حمایت از فلسطین متمایل بوده است. به‌نظر می‌رسد که حامیان اسرائیل نسبت به نبردهای آنلاین شور و اشتیاق کمتری نشان می‌دهند.
نکاتی در رابطه با تحلیل‌های آماری اکونومیست
تحلیل آماری ارائهشده از سوی اکونومیست با همه لحن جانبدارانه‌ای که نسبت به رژیم‌صهیونیستی دارد؛ به چند نکته بسیار مهم اشاره می‌کند:
الف) این بررسی فقط بر مبنای هشتگ‌های انگلیسی در فضای مجازی و نظرسنجیهای عمومی در سطح اروپا و آمریکا انجام گرفته است. بنابراین اگر هشتگ‌های غیر انگلیسی و نظرسنجیهای فراتر از اروپا و آمریکا را وارد این بررسی کنیم، بدون تردید این سطوح حمایتی چربش بسیار سنگین‌تری به‌سمت فلسطین پیدا خواهند کرد.
ب) میان نمودارهای ارائهشده از سوی اکونومیست و توضیحات متنی آن تناقضاتی مشاهده می‌شود. مثلا در رابطه با نظر‌سنجی افکار عمومی از سوی موسسه یوگو، کاملا مشهود است که در شرایط خط سیر ثابت بی‌طرف‌ها، از 7 اکتبر به بعد شاهد سیر صعودی شدید نمودار طرفداران فلسطین و درمقابل نزول چشمگیر حامیان رژیم‌صهیونیستی بوده‌ایم. بدین ترتیب صحبت از وجود تناقض شدید و آشکار میان نظرسنجیهای عمومی و فضای مجازی می‌تواند محل تردید باشد.
ج) درنهایت آخرین و به‌طور قطع مهم‌ترین نکته برداشت‌شده از این تحلیل را می‌توان به اعتراف وجود شکاف نسلی در غرب برای حمایت از رژیم‌صهیونیستی مرتبط دانست. همان‌طور که در این تحلیل و با استناد به آمار و نظر‌سنجی‌ها، بارها تاکید شده است نسل جوان جوامع اروپایی و آمریکا دیگر به مانند نسل‌های گذشته، حمایت بی‌چون و چرا از اسرائیل را باور نداشته و نمی‌پذیرند. برای این نسل تابوها و برچسب‌هایی به نام اسرائیل‌ستیزی یا یهود‌ستیزی معنا و مفهوم ندارد؛ چراکه نگاه اغلب آنها به وضعیت حال است، نه احساسات و احیانا دین‌هایی که پدران‌شان در قبال یهودیان و اسرائیل بر دوش می‌کشند.