عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ: اردیبهشت سال 1398 و در جریان بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه کتاب، توضیحاتی درمورد برگزاری یک جایزه ادبی ویژه داده شد. زمانی که رهبری در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی حضور داشتند؛ میثم نیلی، مدیرعامل مجمع ناشران از جایزه ادبی فلسطین و مشارکت با ناشران و انجمن‌های ادبی کشورهای عربی صحبت کرد و بعد هم از کارهای ایجابی که برای مقابله با جریان تطهیر پهلوی در حوزه کتاب انجام داده بودند در قالب جایزه شهید اندرزگو سخن گفت. رهبر انقلاب در همین رابطه گفتند: «پهلوی‌ها مظهر وابستگی بودند. رضاخان را انگلیسی‌ها آوردند و محمدرضا را آمریکایی‌ها. پهلوی‌ها از رژیم قاجار تا جایی که توانستند چهره‌سازی زشت کردند. هرچند دروغ هم نیست. قاجار هیچ عقبه و محبوبیتی ندارد. اگر می‌خواستیم مفاسد پهلوی را بیان کنیم، باید ۱۰ برابر اینکه تولید‌شده تولید می‌کردیم. ناشران ما باید نویسنده‌ها را پیدا و در این‌باره تولید کنند.» حالا این جایزه امسال به سومین دوره خود رسیده است و شب گذشته مراسم اختتامیه آن برگزار شد؛ جایزه‌ای که حتما می‌تواند در شناخت پهلوی‌ها به نسل جدید کمک کند. بارها از نوشتن کتاب مخصوصا برای نسلی که در فضای مجازی با شبهات فراوان در این حوزه مواجه می‌شوند، صحبت کردیم. اما نکته‌ای که باید در قالب این جایزه دید، استفاده از ظرفیت‌هایی که برای نسل جدید می‌تواند جذابیت داشته باشد. پادکست یکی از این موارد است که در این سال‌ها توانسته مخاطبان زیادی پیدا کند. کاری که در رادیو مضمون انجام گرفت. پادکست «محمدرضا پهلوی، آن‌طور که فکر می‌کرد، آن‌گونه که حکومت می‌کرد» بسیار پرمخاطب شد و خیلی‌ها را با خود همراه کرد. حتما گذاشتن بخش‌های جدید می‌تواند آورده‌های بیشتری برای این جایزه داشته باشد که هدفش شناخت پهلوی است. در گزارش امروز نگاهی داشتیم به بخش کودک و نوجوان این جشنواره و همین‌طور برگزیده‌های بخش‌های مختلف آن.
بخش کودک و نوجوان یکی از بخش‌های این دوره از جشنواره بود که توجه ویژه‌ای به آن شد. نفیسه‌سادات موسوی، داور بخش کودک و نوجوان جایزه شهید اندرزگو در ارزیابی کلی از فضای ادبیات کودک و نوجوان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «وضعیت ادبیات کودک و نوجوان امروز ما وضعیت سهل و ممتنع است. از لحاظ تعداد آثار و گرایش خانواده‌ها به خریدن آثار و قرار دادن کتاب در سبد فرهنگی بچه‌هایشان اوضاع خوبی داریم اما اگر به آثاری که منتشر و خریداری می‌شود دقیق‌تر نگاه کنیم متاسفانه در چندسال اخیر شاهد کمترین تناسب آنها با فرهنگ ایرانی اسلامی‌مان بوده‌ایم. درحال‌حاضر کتاب‌هایی برای نوجوانان خریداری می‌شود که متاسفانه از فضای ایرانی ما دور است و متاسفانه در بسترهایی اتفاق می‌افتد که فرهنگ ایرانی با آن فاصله دارد.»
موسوی ادامه داد: «بنده بخشی از این تقصیر را متوجه مولفان و ناشران می‌دانم؛ چراکه آثار تالیفی ما کم است و کتب تالیفی هم که وجود دارد موانعی پیش روی آنهاست به‌طور مثال موانع اقتصادی، مثلا هزینه تمام‌شده زحمت نویسنده که بخواهد زمان قابل‌قبولی را برای تولید یک کتاب خوب و مناسب برای قشر حساس نوجوان تولید کند، بالاست و برای ناشر صرفه اقتصادی ندارد و ناشر ترجیح می‌دهد به کتاب‌های ترجمه و خارجی روی بیاورد. البته تبلیغ‌های خوبی هم برای آن کتابها می‌شود که این هم ظرفیتی است که کمتر در اختیار مولف‌های ما برای کتب تالیفی قرار می‌‌گیرد.»
نفیسه‌سادات موسوی در معرفی کتاب چاپیدشاه، به قلم سپیده انوشه که به‌عنوان نامزد این جایزه انتخاب شده است، گفت: «جلد کتاب اولین نکته‌ای است که توجه افراد را برای خریدن یا نخریدن جلب می‌کند. تصویرسازی استفاده‌شده روی جلد کتاب برای نوجوانان به‌خودی‌خود جذاب است و فارغ از محتوایی که درحال نمایش است، تصاویر مختلفی را روی طرح جلد شاهدیم که حس طنز بودن را به مخاطب منتقل می‌کند و توجه او را به خود جلب می‌کند. نکته بعدی عنوان کتاب است که بازی واژگانی و آشنایی‌زدایی است و حس خوبی را به کشف بیشتر کودک و نوجوان می‌دهد. ما روی طرح جلد، علاوه‌بر اسم نویسنده و تصویرگر، اسم پژوهشگر اثر را نیز شاهد هستیم؛ با وجود اینکه سپیده انوشه، نویسنده و پژوهشگر تاریخ است اما از یک پژوهشگر دیگری بهره برده که این امتیاز بالایی برای این کتاب محسوب می‌شود.»
این کارشناس حوزه کودک و نوجوان افزود: «شیوه کتاب چاپید شاه مستندروایی است. پرداختن به تاریخ برای قشر بزرگسال هم کار چندان آسانی نیست؛ چراکه مساله تاریخ یک تیغ دولبه است؛ افراد یا به تاریخ علاقه‌مند هستند یا نمی‌توانند این کتابها را بخوانند و پس می‌زنند و روی خوش نشان نمی‌دهند. اینکه برای نوجوان بخواهیم تاریخ را به شیوه مستند‌نگاری بخواهیم بنویسیم، حتما کار دوچندان سختی است. من مدعی هستم اگر نوجوانان به‌درستی در معرض این کتاب قرار بگیرند و کتاب را به‌درستی به آنها معرفی کنیم و در اختیارشان قرار داده شود، خودشان مشتاق آن شده و به سمتش می‌روند.»
موسوی گفت: «این کتاب برای نوجوانان جذاب و مفید است؛ چراکه اتفاقاتی آورده شده که مستند است و شبهاتی که درباره پهلوی‌ها وجود دارد و گفته می‌شود و نوجوانان نیز ناخواسته بدون اینکه بخوانند و بدانند در معرض آن قرار می‌گیرند. خوبی‌هایی به پهلوی‌ها نسبت داده می‌شود که نوجوانان اطلاع دقیقی از مساله ندارند و فقط آن را تکرار می‌کنند. این کتاب روی وقایع و اتفاقات مهم دوران پهلوی اول و دوم دست گذاشته و شبهاتی را که نُقل زبان نوجوانان و جوانان است، مطرح می‌کند و پاسخ می‌دهد. ما کتاب‌های پژوهشی بسیاری داریم اما وجه تمایز این کتاب نسبت به سایر آثار که برای نوجوان علاقه‌مندکننده است، این بوده که اقتضائات یک نوجوان را درنظر گرفته است. شاید نوجوان نسل امروز حوصله چندانی برای تاریخ و مستند خواندن نداشته باشد، از این رو این کتاب محتوا را برایش لقمه‌لقمه کرده و به‌صورت مصداقی به آن پرداخته شده است. این کتاب از محتواهای بصری و مدیای موردعلاقه نوجوانان درکنار متن بهره گرفته است. در کتاب اطلاع‌نگاشت‌ها و تصویرسازی‌های بسیاری را شاهد هستیم که به نوجوان کمک می‌کند درکنار هر چند صفحه‌ای که مطالعه می‌کند اطلاعات هوشمندانه‌ای و مطابق با سلیقه‌‌اش را به‌دست بیاورد. نویسنده این کتاب علاوه‌بر تاریخ‌پژوهش بودن یک نویسنده قدری هستند.»
موسوی با گریزی به بیانات اخیر مقام‌معظم‌رهبری درخصوص جنگ روایت‌ها و جهاد تبیین گفت: «این کتاب یکی از نمونه‌های بارز جهاد تبیین به‌نظر می‌رسد و در زمینه پهلوی یک جنگ روایت‌هاست. در جنگ روایت‌ها این مهم است که چه چیزی، به چه شیوه‌ای و توسط چه کسی روایت می‌شود. وقتی یک تاریخ‌پژوه روایت کند تفاوت بارزی نسبت به روایت یک معلم دینی برای نوجوان دارد و قابل‌تامل‌تر است. شیوه پرداختن به این روایت‌ها، اختصار و کوتاه بودن، ترکیب شدن تصویرسازی‌ها و اطلاع‌نگاشت‌ها و همچنین قلم طنز نویسنده با وجود اینکه درحال نگارش تاریخ است و این اثر را به شکل داستانی درآورده، موجب شده که این کتاب را به داستانک نمک‌دار درباره اتفاقات واقعی و تاریخ تبدیل کند. این کتاب با زبان و بیان موردقبول یک نوجوان نگاشته شده است. «چاپیدشاه» بدون جهت‌گیری، روایت‌گر اتفاقات است و در دل این روایت‌های واقعی بسیاری از شبهات بدون نیاز به تاکید و تصریح پاسخ داده شده است. مخاطب نوجوان با هویت انقلاب از شکل‌گیری تا اتفاق افتادن آشنا می‌شود و با مردمی بودن و زنده بودن و پویا بودن انقلاب را در این کتاب شاهد خواهد بود.»
برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.