زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه : با اعلام نتایج نهایی کنکور، عملا پرونده آزمون سراسری 1402 بسته شد. کنکوری که امسال برای اولین بار در چهار دهه گذشته، در طول یک سال دو بار برگزار شد و داوطلبان این شانس را داشتند که بتوانند با ملاک قرار دادن هر کدام از آزمون‌هایی که وضعیتی بهتری در آن داشتند، نسبت به انتخاب رشته اقدام کنند. تفاوت کنکور امسال البته تنها به برگزاری دو بار در سال خلاصه نمی‌شد و نباید حذف دروس عمومی و همچنین تاثیر 40 درصدی قطعی سوابق تحصیلی برای داوطلبان را از قلم انداخت. از طرف دیگر طراحان شیوه جدید آزمون سراسری از همان ابتدا روی امکان تحقق عدالت آموزشی از طریق تغییرات اعمال‌شده در کنکور به‌ویژه اعمال قطعی سوابق تحصیلی تاکید ویژه‌ای داشتند. مساله‌ای که طبیعتا درصورت تحقق کامل می‌تواند بستر یکسانی را برای رسیدن به صندلی دانشگاه‌های مهم کشور و رشته‌های خاص فراهم کند. یعنی دیگر تفاوتی میان دانش‌آموزی که در مدرسه‌ای دورافتاده در استان محروم تحصیل کرده با دانش‌آموزی که در یکی از مدارس غیرانتفاعی منطقه برخوردار پایتخت تحصیل می‌کند، وجود نخواهد داشت.

هر‌ساله با اعلام نتایج کنکور، یکی از موضوعات اساسی میزان سهم استان‌های محروم از کسب رتبه‌های زیر 3 هزار بود. رتبه‌هایی که رسیدن به آن به مثابه داشتن کلید برای ورود به رشته‌های خاص در دانشگاه‌های مطرح کشور محسوب می‌شد؛ رشته‌هایی که برای تحصیل در آن داوطلب باید یا در مدارس غیرانتفاعی درس می‌خواند یا هزینه چندصدمیلیون تومانی برای شرکت در موسسات کنکوری را می‌پرداخت. همان رتبه‌هایی که رسیدن به آنها تنها از عهده دانش‌آموزانی که در زمره دهک 10 قرار می‌گرفتند، بر می‌آمد!‌ امسال اما براساس پایشی که از سوی وزارت آموزش‌و‌پرورش صورت گرفته، شرایط کمی به نفع استان‌های محروم و طبیعتا دهک‌های محروم تغییر کرده و نشان می‌دهد اعمال قطعی سوابق تحصیلی در قبولی کنکور، توانسته کورسوی امید را در میان دانش‌آموزانی که فاصله چند صد کیلومتری از پایتخت دارند، زنده کند.
اعمال سوابق تحصیلی در کنکور 1402 باعث شده تا سهم 17 استان و شهر کشور از کسب رتبه‌های برتر تعدیل شود. منظور از تعدیل البته صرفا کاهش نیست؛ بلکه سهم مناطقی مانند شهر تهران که پیش‌تر در رسیدن به رتبه‌های زیر 3 هزار، سهم قابل‌توجهی بود؛ کاهش پیدا و در مقابل سهم دانش‌آموزان سیستان‌وبلوچستانی افزایش پیدا کرده است. یزد، شهر تهران، خراسان رضوی، سمنان، قزوین، مازندران، گلستان، فارس، البرز، ایلام، کرمانشاه، لرستان، بوشهر، شهرستان‌های تهران، هرمزگان، خوزستان و سیستان‌وبلوچستان همان استان‌ها و مراکز استانی هستند که شرایط برای آنها دستخوش تغییرات جدی شده است. در این میان شاید اصلی‌ترین تغییر را بتوان متوجه شهر تهران کرد؛ نقطه‌ای از کشور که به دلیل دسترسی به مدارس غیردولتی و شرکت در موسسات کنکوری، عمدتا یکی از مناطق صدرنشین در کسب رتبه‌های زیر 3 هزار بود، اما حالا شرایط برای دانش‌آموزانش تغییر کرده است. این شهر در حالی سال گذشته رتبه اول را در رتبه‌های زیر 3 هزار نسبت به جمعیت دانش‌آموزی‌اش داشت که امسال آن را به یزد واگذار کرده است.
نسبت قبولی‌های شهر تهران که سال گذشته عددی برابر با 2.45 بود در آزمون سراسری امسال به حدود 1.80 رسید. براساس آمار سال گذشته چنانچه قرار بود صرفا با توجه به معدل کتبی نتایج کنکور سال گذشته اعلام شود، سهم تهرانی‌ها از رتبه‌های زیر 3 هزار 2.12 بود. این عدد امسال با توجه به نمرات آزمون نهایی به 1.60 کاهش یافته است. اگر هم بخواهیم نتایج امسال را صرفا براساس تاثیر سوابق تحصیلی مدنظر قرار دهیم نسبت قبولی‌ها به 1.70 برابر جمعیت می‌رسید.
سیستان‌و‌بلوچستان هم یکی دیگر از همان استان‌هایی است که تغییرات در آن معنادار بوده است. با وجود اینکه نسبت شاخص معدل کتبی در این استان در سال گذشته 0.88 بوده؛ اما قبولی آنها در آزمون سراسری تنها 0.16 بود؛ این نسبت‌ها امسال در آزمون نهایی به 0.45 و در کنکور هم به 0.23 رسیده است؛ البته باید این مساله را هم مدنظر قرار داد که هنوز فاصله بسیار زیادی تا رسیدن به نسبت نرمال در این استان وجود دارد، اما طبیعتا این قدم اندک را هم برای چنین استانی باید دستاورد قابل توجهی دانست.
نزدیک شدن عدالت آموزشی از طریق کنکور 1402 تنها به این استان‌ها ختم نشد. کرمانشاه را باید جزء استانی‌هایی برشمرد که تغییرات ملموسی داشته چراکه نسبت قبولی دانش‌آموزان آن در کنکور از 0.45 به حدود 0.60 رسیده است؛ در حالی که اگر معیار قبولی این استان را معدل کتبی لحاظ کنیم، این نسبت از 0.69 به 0.70 رسیده است. یعنی عملا اعمال سابقه تحصیلی باعث شد تا میزان قبولی این استان در رتبه‌های زیر 3 هزار نفر تغییر نسبتا خوبی را تجربه کند. این اتفاق برای ایلامی‌ها هم صادق است و دانش‌آموزان این استان در قبولی کنکور از نسبت قبولی 0.47 به حدود 0.60 رسیدند؛ در حالی که قبولی آنها در آزمون نهایی، تفاوتی چندانی نداشته و روی همان 0.68 ثابت مانده است. آذربایجان غربی هم رشد حدودا رشد 0.04 برابری در قبولی رتبه‌های زیر 3 هزار را داشته است. چراکه یعنی نسبت قبولی آنها در آزمون سراسری از 0.49 به 0.52 رسیده است. اما اگر بخواهیم نسبت قبولی آنها را در کسب معدل کتبی بسنجیم، این میزان از 0.45 به حدود 0.48 رسیده است. لرستان هم که براساس آمار منتشر‌شده از سوی وزارت رفاه نرخ فقر آن در سال 1400 به 39.61 می‌رسید و جزء مناطق محروم کشور به شمار می‌رود، نسبت قبولی دانش‌آموزانش در کنکور سال قبل 0.56بود که این میزان بعد از اعلام نتایج کنکور امسال به 0.65 نزدیک شد. نسبت قبولی در چهار‌محال‌و‌بختیاری هم صرفا در آزمون نهایی از 0.63 به 0.85 رسیده؛ در حالی که این نسبت با معیار معدل کتبی از 0.76 به 0.80 رسید.
استان کرمان هم که نسبت قبولی در آن صرفا در کنکور سال گذشته 0.69 بود حالا به 0.80 رسیده است. نسبتی که اگر آن را در معدل کتبی حساب کنیم از 0.82 به 0.77 رسیده است. این مهم نشان می‌دهد باوجود کاهش نسبت معدل کتبی دانش‌آموزان این استان، سهم‌شان در رتبه‌های برتر کنکور افزایش پیدا کرده است.

برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.