سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: هفته گذشته یکی از رسانه‌های کشور برای چندمین بار در ماه‌های اخیر با انتشار اطلاعات نادرستی تلاش کرد تا یک اتفاق جدید و مثبت در فضای آموزش عالی کشور را با برچسب‌های مختلفی تخطئه کند. روزنامه‌ای که چندی پیش با ادعای اخراج تنی چند از اساتید دانشگاه آزاد اسلامی به استاد فقید این دانشگاه هم رحم نکرده بود و در جهت منافع سیاسی از نام او هم بهره برده بود، در گزارش جدیدی تلاش کرده با زیر سوال بردن پروژه دستیاران آموزشی دانشگاه آزاد، با کلیدواژه خانه‌نشینی اجباری مثلا از حقوق چندهزار استاد حق‌التدریسی این دانشگاه حمایت کند.
اصل ماجرا به اوایل سال جاری برمی‌گردد. دیدار نوروزی رئیس دانشگاه آزاد که در آن برای نخستین تغییر شکل و شمایل بدنه استادی دانشگاه مطرح شد. دکتر طهرانچی در ابتدای سال جاری خداحافظی با مفهوم حق‌التدریس در دانشگاه آزاد را به‌عنوان یکی از برنامه‌های مهم امسال معرفی کرد و گفت: «باید همه ارکان دانشگاه تلاش کنند که هیات‌علمی، یا هیات‌علمی پیوسته باشد یا هیات‌علمی وابسته و دانشجویان دکتری به‌عنوان دستیاران تدریس فعالیت کنند؛ بدین‌ترتیب یک ارتباط نظام‌مند در دانشگاه به وجود می‌آید. استاد وقتی نقش ویژه‌ای دارد که در فعل خود مستقر باشد ولواینکه در هیات‌علمی وابسته، کار اصلی استاد جای دیگری است اما بخشی از زندگی او به‌عنوان هیات‌علمی وابسته دانشگاه خواهد بود. این منطق امسال دانشگاه آزاد است که تا خردادماه همه مقدمات آن باید حاصل شود تا دیگر کسی به‌عنوان حق‌التدریس با دانشگاه همکاری نکند.» اتفاقی که تقریبا مطابق برنامه هم پیش رفت تا پوست‌اندازی و جوان‌گرایی در بدنه هیات‌علمی دانشگاه با جدیت دنبال شود. ثبت‌نام دستیاران آموزشی به‌عنوان یک پروژه ویژه خردادماه آغاز شد و کمی بعد در تابستان هم فراخوان جذب هیات‌علمی وابسته منتشر شد تا از این پس مفهوم حق‌التدریس با همه چالش‌هایش به تاریخ سپرده شود. با این تصمیم، افراد توانمندی که مشغول به تدریس بودند به شکل رسمی‌تر و نظام‌یافته به کار خود ادامه می‌دهند تا حقوق و البته تکالیف آنها هم نسبت به دانشگاه متقن رعایت شود. همین روند چندماهه که البته اعلام و توضیح آن از ابتدای سال جاری شفاف آغاز شده بود، شائبه‌های مربوط به زمان اجرا و بی‌اطلاعی افراد را مردود می‌کند.
حق‌التدریس، آن‌گونه که از مدل اجرایش هم روشن بود به‌عنوان یک شغل دائمی تلقی نمی‌شود. درواقع براساس نیاز در یک برهه زمانی مشخص برخی رشته‌های دانشگاه نیازمند مدرس بیشتری بودند که به شکل موقت با کمک مدرسان این دوره پشت سر گذاشته است. رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در این باره توضیح می‌دهد: «متاسفانه در طول زمان کمبود اعضای هیات‌علمی در برخی از واحدها روش استفاده نادرستی از دانش‌آموختگان یا دانشجویان برای تدریس به‌عنوان مدرس حق‌التدریس ایجاد کرده بود. مدرسان حق‌التدریس در جایگاه واقعی خود قرار نداشتند. دانشگاه برای تصحیح این ارتباط بیمار نیاز به جراحی داشته است. دستیاری و در کنار آن هیات‌علمی وابسته به تصحیح این ارتباط کمک می‌کنند و طبیعتا این جراحی هم درد و هم عوارضی دارد. بنابراین در شرایط فعلی پس از تحولات مختلفی که از تعداد دانشجو گرفته تا شکل و شمایل نظام دانشی دانشگاه، تغییر امری طبیعی است. مثل مدل جدید هیات‌علمی که تحت عنوان «وابسته» شناخته می‌شود و امکان همکاری با دانشگاه را مثل گذشته فراهم می‌کند، فارغ از اینکه سابقه هیات‌علمی دارد یا خیر. به بیان دیگر افرادی که در قالب هیات‌علمی وابسته با دانشگاه همکاری کنند ممکن است مدرک دکتری داشته باشند اما مرتبه دانشگاهی نداشته باشند. از سوی دیگر ممکن است مدرک دکتری و مرتبه دانشگاهی نیز داشته باشند. یعنی به‌طور مثال استادیار در یک واحد دانشگاهی یا بازنشسته یا دانشیار در حوزه خود باشند که جامعه هدف آنها نیز دانشجویان مقاطع کارشناسی‌ارشد و بالاتر است. ممکن است یک فرد مدرک دکتری نداشته باشد و دانشجوی دکتری نیز نباشد ولی در یک حوزه خبره و نخبه است. چنین فردی می‌تواند در طرح هیات‌علمی وابسته شرکت کند. در چنین شرایطی هیات جذب دانشگاه ورود کرده و بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد و اگر نخبگی فرد تایید شد آنها با اینکه مدرک دکتری ندارند می‌توانند به‌عنوان هیات‌علمی وابسته در دانشگاه وارد فضای همکاری شوند.»
عباس اشرفی، رئیس مرکز جذب و امور هیات‌علمی دانشگاه آزاد درخصوص فرآیند جذب اعضای هیات‌علمی وابسته می‌گوید: «اعضای هیات‌علمی وابسته از افرای برجسته، متخصص و خبرگان حوزه‌های تخصصی هستند که براساس فراخوان اعلام‌شده و طی فرآیند بررسی صلاحیت‌های علمی و عمومی در هیات‌های اجرایی جذب، در واحدهای دانشگاهی تابعه هر استان فعالیت می‌کنند.»
به گفته او اعضای هیات‌علمی وابسته با هدف ارتقای سطح علمی، پژوهشی و فناوری، توسعه دیپلماسی علمی و فناوری و بسترسازی همکاری‌های بین‌المللی با دانشگاه‌های داخلی و خارجی و استفاده از ظرفیت‌های آموزشی و پژوهشی موسسات آموزش عالی در دانشگاه فعالیت خواهند کرد. همچنین ایجاد وحدت رویه و به‌روزرسانی فرآیند با هدف بهبود کیفیت آموزش و استفاده از متخصصان صاحب‌نظر و پژوهشگران متعهد و مقید، تعهدات دوطرفه در انجام وظایف و امور مربوطه، ایجاد نظم و انضباط مالی در محاسبات و پرداخت‌ها از دیگر اهداف دانشگاه برای به‌کار‌گیری اعضای هیات‌علمی وابسته است.
رئیس مرکز جذب و امور هیات‌علمی دانشگاه آزاد می‌گوید درحال حاضر قریب به ۳هزار نفر روند بررسی پرونده متقاضیان هیات علمی وابسته انجام شده و فرآیند عضویت سایر متقاضیان ثبت‌نام‌شده تا سقف ظرفیت اعلام‌شده ادامه دارد. سابقه تدریس و فعالیت به‌عنوان مدرس حق‌التدریس از شاخص‌های موثر در بررسی فرآیند جذب این گونه اعضای هیات‌علمی بوده که مدنظر هیات اجرایی جذب قرار دارد. مدت قرارداد اعضای هیات‌علمی وابسته سه‌ساله است که به‌صورت ترمی با انجام موظف تدریس و پژوهش در واحدهای دانشگاهی فعالیت کرده و طی حکم صادره، حقوق و مزایای خود را دریافت خواهند کرد.
برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.