مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: روز گذشته رئیس کل گمرک ایران آمار و ارقام اولیه تجارت خارجی کشور را اعلام کرد. به گفته محمد رضوانی‌فر، در 6ماهه نخست امسال‌ میزان وزنی تجارت خارجی کشور 85 میلیون و 300 هزار تن به ارزش 54 میلیارد و 587 میلیون دلار بوده که به‌لحاظ وزنی رشد نزدیک به 24 درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز رشد 5.2 درصدی داشته است. آمارها گمرک حکایت از آن دارد حجم صادرات ایران در نیمه نخست امسال ۲۴ میلیارد و ۱۴۴ میلیون دلار بوده که به رغم رشد 29 درصدی در وزن، به‌لحاظ ارزش کاهش 2.6 درصدی داشته است. اما ۳۰ میلیارد و ۴۴۳ میلیون دلار کالا نیز وارد کشور شده که به‌لحاظ وزنی رشد 6.8 درصدی و به‌لحاظ ارزش نیز رشد 11.7 درصدی داشته است. گزارش گمرک نشان می‌دهد تراز تجاری کشور در 6ماهه نخست امسال به منفی 6.3 میلیارد دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (منفی 2.6 میلیارددلار) گرچه وضعیت بدتری دارد اما همچنان کمتر از ناترازی 7 میلیارد دلاری نیمه نخست سال 1399 و ناترازی نزدیک به 9 میلیارد دلاری نیمه نخست سال 1398 است. آنچنانکه در نمودارها هم قابل مشاهده است، صادرات ایران به‌لحاظ وزنی در سال‌جاری یک رکورد از خود به‌جا گذاشته است و بالاترین مقدار از سال 1395 تاکنون و قبل از آن است. اما در‌خصوص تراز تجاری منفی 6.3 میلیارد دلاری و کاهش ارزآوری صادرات ایران شواهد نشان می‌دهد دلیل اصلی این موضوع، کاهش قیمت‌ها در بازار جهانی فلزات و اقلام نفت‌پایه بوده که در پساکرونا و بعد از شروع جنگ روسیه- اوکراین جهش قیمت را تجربه کرده بودند. برخلاف کاهش قیمت در بازار فلزات و اقلام نفت پایه، آمارها حکایت از آن دارد طی این مدت قیمت اقلام صنعتی افزایش داشته است. این موضوع از این منظر حائز اهمیت است که بخش عمده واردات ایران را اقلام واسطه‌ای و سرمایه‌ای و بخش عمده صادرات کشور را اقلام منبع‌محور تشکیل می‌دهد. 

طبق گزارش گمرک ایران، در شش‌ماهه نخست سال جاری 67 میلیون و 700 هزار تن انواع کالای غیرنفتی از ایران صادرات شده که ارزش آن 24 میلیارد و 144 میلیون دلار بوده است. به عبارتی هر تن کالای غیرنفتی ایران امسال به ارزش 357 دلار صادر شده است. این مقدار (357 دلار) کمترین ارزش هر تن اقلام صادراتی از 1400 تاکنون بوده است. مقایسه این رقم با ارزش هر تن کالای غیرنفتی کشور در مدت مشابه سال 1401 نشان می‌دهد کالاهای صادراتی ایران امسال 24 درصد ارزان‌تر از شش‌ماهه نخست سال 1401 شده است. همان‌طور که گفته شد دلیل این موضوع افت قیمت‌های جهانی برخی از فلزات و مشتقات نفتی و اقلام پتروشیمی است که در پساکرونا و بعد از شدت‌گیری جنگ روسیه-اوکراین در سال 1401 جهش پیدا کرده بودند. 

اما در بخش واردات نیز آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد حجم واردات کشور در نیمه نخست امسال 17 میلیون و 600 هزار تن به ارزش 30 میلیارد و 443 میلیون دلار بوده که به‌لحاظ وزنی رشد 6.8 درصدی و به‌لحاظ ارزش رشد 11.7 درصدی دارد. طبق این آمارها، هر تن کالای وارداتی ایران 1730 دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد پنج درصدی داشته است. به عبارتی ارزش هر تن کالای وارداتی ایران (1730 دلار) در مقابل ارزش هر تن صادرات ایران (357 دلار) حدود 4.8 برابر گران‌تر است. دلیل این موضوع یعنی تفاوت شدید قیمت اقلام صادرات و وارداتی ایران به ترکیب کالاها برمی‌گردد. اقلام وارداتی کشور عمدتا کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای هستند که نسبت به اقلام منبع‌محور و نفت‌پایه و معدن‌پایه صادراتی ایران، درجه پیچیدگی و ارزش افزوده بالا و به همان نسبت وزن کمتری دارند. همچنین مدیریت و کاهش واردات اقلام مصرفی در سبد واردات کشور نیز ازجمله دلایلی است که طی سال‌های اخیر باعث شده وزن اقلام وارداتی کاهش و ارزش آنها بالاتر رود، اتفاقی که موجب افزایش وزنه قیمتی اقلام وارداتی می‌شود. 

برای خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.