محمود زارعی، خبرنگار: تا دو سال پیش حذف امضاهای طلایی و تسریع در روند صدور مجوز‌های کسب‌وکار برای خیلی‌ها غیرقابل‌تصور بود. اما در دو سال گذشته با اهتمام جدی بالاخره یکی از موانع اصلی در مسیر کسب‌وکارها برداشته شد. صدور بیش از 800 هزار مجوز آنلاین در حوزه‌های مختلف ازجمله اقدامات سازنده و مثبت این روزهای کشور است.
در‌حالی‌که صدور مجوز کسب‌وکار از طریق درگاه ملی مجوزها یکی از مراحل مهم در تسهیل فرآیند کسب‌وکار در ایران محسوب می‌شود و به‌طور چشمگیری فرآیند صدور مجوزها را ساده‌تر کرده، اما مسیر تسهیل کسب‌وکار در کشور تنها متوقف به این مرحله نیست و می‌بایست گام‌های جدی و مهم دیگری برای تسهیل محیط کسب‌وکار برداشته شود. نکته مهم و حائز اهمیت در این خصوص آن است که گام بعدی و نگاه اصیل به کسب‌وکارها در کنار تسهیل فرآیند شروع یک کسب‌وکار، تسهیل ادامه فعالیت یک کسب‌وکار است. این مهم است که وقتی یک کسب‌وکار آغاز می‌شود بتواند فعالیت مستمر داشته باشد و پایدار شود. پایدار‌سازی کسب‌وکارها گام بعدی است که باید به آن توجه و اهتمام شود.
براساس برخی برآوردها 80 درصد کسب‌وکارهای کوچک در پنج سال نخست فعالیت خود دچار شکست شده و از ادامه مسیر باز می‌مانند. مدیریت ضعیف، مشکل سرمایه در گردش، ضعف در بازاریابی و تحقیق بازار، مشکلات محیط اقتصادی و... ازجمله عوامل شکست کسب‌وکارهای نوپا عنوان می‌شوند.
بنابراین پس از تسهیل در صدور مجوز همچنان برای بهبود محیط کسب‌وکار و استمرار حیات مشاغل کوچک و متوسط می‌بایست گام‌های جدی برداشته شود و توقف در این مرحله -یعنی بسنده کردن به تسهیل صدور مجوز- موجب افزایش تجربه شکست خوردن شده و ممکن است زمینه‌ساز بازدارندگی شناختی در مسیر کسب‌وکار شود. در همین راستا پیاده‌سازی و اجرای تغییرات ذیل اجتناب‌ناپذیر است.
تحول در حوزه قانون‌گذاری: یکی از الزامات جدی در مسیر بهبود محیط کسب‌وکار تحول در حوزه قانون‌گذاری است. قوانین و دستورالعمل‌های آنی و لحظه‌ای، درنظرنگرفتن دوره خواب برای قوانین اقتصادی (دوره‌ای برای تطبیق فعالان اقتصادی با قوانین جدید) و پیچیدگی قوانین و رسوب آنها از جمله مواردی است که برای حل آنها باید فرآیند قانون‌گذاری اقتصادی در کشور دچار تحول اساسی شود.
تحقیق و توسعه: تحقیق و توسعه (R&D) یک فرآیند سیستماتیک و استراتژیک است که به‌منظور ایجاد دانش جدید، تکنولوژی‌ها، محصولات، خدمات، یا فرآیندهای نوآورانه و بهبود آنها انجام می‌شود. این فرآیند عمدتا توسط شرکت‌ها، دولت‌ها، دانشگاه‌ها و سازمان‌های تحقیقاتی انجام می‌شود و می‌تواند به رشد اقتصادی، توسعه فناوری، و افزایش توانایی رقابتی کشور کمک کند.
تحقیق و توسعه، تحقیقات بازار و شناخت مشتری از جمله اقداماتی است که بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط توان مالی و سرمایه انسانی لازم را برای آن ندارند. ایجاد فرآیند تحقیق و توسعه جمعی به‌ویژه در حوزه بازارهای صادراتی یکی از مکانیسم‌هایی است که باید وزارت صمت در آن پویا عمل کند.
تامین مالی و سرمایه در گردش: یکی از موارد اساسی در توسعه کسب‌وکار، تامین مالی به موقع و مناسب است. عزم دولت برای ساماندهی بانک‌ها و هدایت تسهیلات به سمت تولید قطعا قدم مثبتی در این راستا است. این اقدام می‌تواند باعث افزایش توان تولیدی کشور و ایجاد اشتغال شود. برای افزایش شفافیت و کارآمدی در اعطای تسهیلات مالی بانک مرکزی، سازمان امور مالیاتی و سازمان بازرسی باید به‌صورت بر خط بر روند تسهیلات نظارت داشته باشند. علاوه‌بر آن استفاده از روش‌های نوین تامین مالی، مانند فرآیند تامین مالی زنجیره‌ای یا ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری تولید و... می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.
توانمندسازی سرمایه انسانی: یکی از مهم‌ترین اقدامات آموزش و توانمندی‌سازی کارآفرینان و سرمایه‌های انسانی برای فعالیت اقتصادی است. شناخت بازار، بازاریابی، مدیریت اقتصادی، مدیریت مالی و... از جمله توانمندی‌هایی است که فعالان و متقاضیان ورود به حوزه تولید باید آنها را کسب کنند.
توسعه زیرساخت‌های اقتصادی: یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین زمینه‌های تسهیل محیط کسب‌وکار، توسعه زیرساخت‌های اقتصادی در کشور است. هم‌اکنون بسیاری از صنایع کشور در بازه‌های زمانی خاص با محدودیت دسترسی برق و گاز مواجه هستند که می‌تواند حیات کسب‌وکارها را مختل کند. تحول در سیستم توزیع، دسترسی به بازارهای جهانی، توسعه زیرساخت حمل‌ونقل، آب و فاضلاب و... ازجمله اقدامات مهم برای توسعه زیرساخت‌های اقتصادی است.
توسعه زنجیره تامین: توسعه زنجیره تامین به مجموعه فرآیندها، فعالیت‌ها، و سازمان‌دهی‌هایی اشاره دارد که بهبود و بهینه‌سازی عملکرد و کارایی زنجیره تامین کالا و خدمات در یک سازمان یا صنعت خاص را دنبال می‌کنند. زنجیره تامین شامل تمام مراحل از تامین مواد اولیه تا تولید و توزیع و تا مصرف‌کننده نهایی می‌شود و در بعد کلان منظور از زنجیره تامین فرآیند تولید و فروش یک محصول در یک صنعت خاص است که ممکن است چندین تولیدکننده و توزیع‌کننده در آن سهیم باشند.
زنجیره تامین تشکیل‌شده از مراحل و واحدهای مختلفی است که همگام‌سازی و مدیریت صحیح آنها می‌تواند به تحقق اهداف اقتصادی و عملکرد بهینه کمک کند. رویکرد سنتی تولید و توزیع و فروش محصول اگر‌چه همچنان به روند خود ادامه خواهد داد، اما برای تحول در اقتصاد کشور توسعه زنجیره تامین و ایجاد مجموعه شرکت‌های زنجیره تامین ضروری و الزامی است.
در میان عوامل بالا اولویت‌دارترین مساله تامین مالی و اصلاح ساختار و فرآیند تخصیص اعتبار به حوزه تولید است و بدون تامین مالی موثر و کارآمد رونق تولید و تسهیل محیط کسب‌وکار چندان موفق نخواهد بود. البته سخت‌ترین مرحله نیز همین اقدام است. مجبور کردن بانک‌ها به خروج از بنگاه‌داری و هدایت تسهیلات به سمت تولید، نظارت بر تخصیص اعتبار، شفافیت تسهیلات و نظارت بر مصرف تسهیلات در محل مربوط اقدامی است که قطعا بانک‌ها به راحتی در برابر آن سر خم نخواهند کرد. اما این اقدامی است که خواه یا نا‌خواه باید انجام شود. پیشرفت اقتصادی ایران بدون شکستن قلمرو بانک‌ها، اصلاح روند قانون‌گذاری، توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و تعمیق تحقیق و توسعه ممکن نخواهد بود.