سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: شاید بسیاری از مردم تصور کنند که پوشیدن لباس سفید و ویزیت بیماران برای دستیاران پزشکی یعنی رسیدن به انتهای آمال، اما وقتی پای درددل آنها می‌نشینیم تنها شنیدن چند جمله برای پی بردن به مشکلات آنها کافی است. «فشار کاری طاقت‌فرسا، حقوق‌های زیرخط فقر، افسردگی و اضطراب ناشی از عوامل متعدد شغلی، ساعت‌های کاری زیاد، نبود استراحت کافی و...» بخشی از جملاتی است که آنها به زبان می‌آورند. این روزها دستیاران پزشکی در نقطه‌ای ایستاده‌اند که میان رفتن و ماندن سردرگم هستند. دیگر کمتر کسی است که نداند نظام سلامت کشور این روزها با مشکل «عدم استقبال از تخصص‌های پزشکی» روبه‌رو است. البته این مشکل مختص رشته‌های دستیاری است که به رشته‌های «پردردسر یا کم‌طرفدار» معروفند و رشته‌های به‌اصطلاح «لوکس» چنین مشکلی را ندارند. معضلی که به اذعان برخی از مسئولان وزارت بهداشت، حتی افزایش ظرفیت پذیرش هم علاج درمان آن نخواهد بود؛ زیرا در صورت افزایش ظرفیت، داوطلبان باز هم به سمت رشته‌هایی می‌روند که رشته‌های لوکس محسوب می‌شوند و عملا صندلی رشته‌های دیگر خالی می‌ماند. همان رشته‌هایی که در آن حقوق و مزایا بسیار کم و درمقابل تعهدات بسیار زیاد است!
ظرفیت‌های دستیاری امسال چقدر تغییر کرد؟
با این حال در یک سال گذشته وزارت بهداشت ظرفیت پذیرش در رشته‌های دستیاری را افزایش داده است. مجموع دانشجویانی که در چهل‌ونهمین دوره آزمون دستیاری در 27 رشته جذب شدند به 4 هزار و 313 نفر رسیده بود که این میزان برای آزمون امسال به 4 هزار و 605 نفر افزایش یافت. رشد 292 نفری یا به عبارت دقیق‌تر رشد 7 درصدی در ظرفیت پذیرش آزمون دستیاری ایجاد شده است. در این میان البته بیشترین رشد مربوط به رشته پزشکی اطفال بوده که ظرفیت آن از 498 به 548 رسیده که نشان می‌دهد قرار است امسال 50 نفر بیشتر نسبت به سال گذشته در این رشته پذیرش شوند و رشد 10 درصدی دارد. کمترین افزایش هم به رشته اورولوژی مربوط می‌شود که تعداد پذیرش آن از 81 نفر در آزمون چهل‌ونهم به 82 نفر رسیده است. در میان رشته‌های آزمون دستیاری، پزشکی اجتماعی نه‌تنها رشدی نداشته، بلکه ظرفیت آن از 36 به 33 نفر کاهش یافته. یعنی عملا شاهد کاهش 8.33 درصدی ظرفیت پذیرش دانشجو در این رشته برای آزمون امسال هستیم.
اوضاع پذیرش دستیاری خوب هست؟ نیست؟
با تمام این اوصاف در یک سال اخیر هشدارهایی را نسبت به خالی ماندن ظرفیت‌های دستیاری پزشکی از گوشه‌وکنار شنیده‌ایم. از خالی ماندن حدود 800 صندلی دستیاری پزشکی که سال گذشته دبیر شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اعلام کرد تا هشدار رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور در همایش ملی روز پزشک در همدان که گفته بود: «تخصص جراحی قلب در سال جاری ۱۸ نفر ظرفیت داشته اما هیچ‌کس متقاضی نشده و در کل کشور تنها دو فارغ‌التحصیل جراحی اطفال داریم!»
یاسر صالحی‌نجف‌آبادی، دبیر شورای هماهنگی نظام پزشکی‌های استان اصفهان نیز سال گذشته از خالی ماندن ظرفیت پذیرش در رشته‌های تخصص آمارهایی ارائه داده و گفته بود ظرفیت پذیرش دستیار جراحی عمومی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در مهرماه ۱۴۰۰، ده نفر بود که تنها هفت نفر برای این رشته ثبت‌نام کرده بودند و کمتر از یک سال بعد، چهار نفر از آنها انصراف داده و فقط سه نفر دانشجوی دستیاری رشته جراحی عمومی در این دانشگاه مشغول هستند. او گفته بود در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، طی چهار، پنج سال اخیر، حتی یک نفر برای رشته بیهوشی داوطلب نشده است! این در حالی است که ظرفیت پذیرش رزیدنت در رشته بیهوشی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ۲۵ نفر بود که سال ۹۹ دو نفر، پذیرش شدند. سال ۱۴۰۰، چهار نفر ثبت‌نام و پذیرش شدند که هر چهار نفر استخدامی وزارت بهداشت بوده و در واقع پزشک عمومی آزاد نیستند. این‌طور که به نظر می‌رسد رشته بیهوشی از آن رشته‌هایی است که با ادامه این روند کشور را با چالش‌های اساسی روبه‌رو می‌کند.
علیرضا جلالی، رئیس انجمن بیهوشی قلب ایران هم در رابطه با کمبود متخصصان بیهوشی در برخی از شهرها و استان‌های کشور و بی‌اشتیاقی دستیاران پزشکی به رشته بیهوشی هشدار داده و گفته بود در پنج سال گذشته ۵۰ درصد از تمایل پزشکان برای ورود به حوزه تخصصی بیهوشی کاهش پیدا کرده است. از سوی دیگر در یک سال اخیر انتقادهای مطرح شده نسبت به صندلی‌های خالی رشته دستیاری در برخی از رشته‌ها کار را به جایی رساند که شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستقیما به این موضوع ورود کرد تا کشیک‌های ۴۸ ساعته برای دستیاران «ممنوع» شود. همچنین با دستور معاون آموزشی این وزارتخانه، تعداد شیفت‌های دستیاران در رشته‌های تخصصی محدود شده و در بهترین حالت، حداکثر شیفت دستیاران در رشته‌های تخصصی ۱۲ شب در ماه تعیین شد. هرچند این اقدامات، تا حدی قابل توجه بود اما سوال اینجاست که آیا کوتاه کردن طول دوره دستیاری می‌تواند داوطلبان را مجاب کند تا به سمت رشته‌های دستیاری تمایل پیدا کنند؟ یا حل این مشکل را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد؟ سوالی که غلامرضا حسن‌زاده، دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت تا حدی پاسخ آن را داده است. او به «فرهیختگان» می‌گوید باید تسهیلاتی برای دوره رزیدنتی و دستیاری در نظر گرفته شود و البته جاذبه رشته‌های موردنیاز نیز افزایش داده شود.
فرهاد ادهمی‌مقدم، مدیرکل آموزش و امور دانشجویان علوم پزشکی دانشگاه آزاد و علیرضا خوشدل، رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» ابعاد دیگر چالش پذیرش دستیاری را مورد بررسی قرار دادند که می‌توانید به صورت کامل بخوانید.
گفت‌وگو با مدیرکل آموزش و امور دانشجویان علوم پزشکی دانشگاه آزاد را در اینجا بخوانید.
گفت‌وگو با دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت را در اینجا بخوانید.
گفت‌وگو با رئیس دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد را در اینجا بخوانید.