فاطمه بریمانی ورندی، خبرنگار گروه اندیشه:از روزهای ابتدایی شعله‌ور شدن آتش منازعات فرهنگی حجاب در ایران حدود یک سال می‌گذرد، یک سال زمان خوبی است برای ارائه راهکار و راه‌حل. کاری به این ندارم که در چه پارادایم و با چه عنوانی می‌خواهیم این پدیده را تحلیل کنیم، شورش، اعتراض خیابانی، جنبش اجتماعی، انقلاب یا هرچه تا به الان صاحب‌نظران نامش را گذاشته‌اند. حالا مساله فراتر از اتفاقات گذشته، معطوف به آینده خواهد بود. مساله بر سر این است که ممکن است باز این زخم کهنه سر باز کند و زمانی که همه غافل بودیم از چرک‌هایش، متوجه مخاطراتش شویم.
از منظر آسیب‌های اجتماعی، هیچ تفاوتی میان طرح ابتدایی لایحه حجاب و عفاف و نسخه نهایی از آن که با تغییراتی همراه بوده وجود ندارد. روح حاکم بر لایحه حول محور مسائل مادی و اساسا توان اقتصادی تنظیم شده است. شما هر چقدر پولدار‌تر باشید، در امر پوشش آزادتر خواهید بود و در‌صورتی‌که در طبقه اقتصادی خاصی متولد شده باشید، اجازه انتخاب و اختیار برای پوشش خواهید داشت اما اگر از طبقه متوسط یا پایین جامعه باشید مجبور به پذیرش حدود پوششی حکومت هستید. متاسفانه این‌طور بررسی موضوع حجاب، غیر از تشدید رفتارهای دوگانه شهروندان، ایجاد و تشدید شکاف‌های اجتماعی، پیامد دیگری نخواهد داشت.
در چنین شرایطی که جامعه بر سر مساله‌ای فرهنگی مانند پوشش دچار نوعی معضل شده است، نمی‌توان با برخورد قضایی و تعیین جریمه عامل بازدارنده‌ای ایجاد کرد. این لایحه در‌صورت اجرایی شدن آورده‌ای به‌جز تعمیق شکاف اجتماعی در بستر جامعه و تولید گروه‌های مخالف متعدد نخواهد داشت. پرونده‌ای ناظر به آخرین تغییرات لایحه حجاب و عفاف، با محوریت قرار دادن روح اقتصادی غالب بر آن، متشکل از نظرات جامعه‌شناسان متعدد تنظیم کرده و بناست در چند شماره منتشر کنیم.
بی حجابی برای منطقه یکی هاست
ابراهیم فیاض،استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران:قانونگذاری که این قانون را وضع کرده با مشاهده و تحقیق میدانی‌ای که از جامعه داشته، فرض را بر این گرفته که بی‌حجاب‌ها بیشتر در شمال شهر تهران یا مرکز شهر دیده می‌شوند و این‌طور نتیجه گرفته پولدارها که متاثر از فرهنگ غرب هستند بی‌حجابند وگرنه در جنوب شهر یا مناطق کمتربرخوردار این بی‌حجابی را نمی‌بینیم. افرادی بی‌حجاب خواهند شد که هزینه اشتراک خریدن برنامه‌ها یا هزینه پرداخت شبکه‌های ماهواره‌ای را هم دارند. با این پیش‌فرض اتفاقا لایحه دقیقی وضع شده است. کسانی که این غربگرایی را ترویج می‌دهند یا از آن حمایت می‌کنند و حتی پوشش‌شان را با آن تطبیق می‌دهند، افراد متمول جامعه هستند. البته این معضلات اخلاقی فرهنگی را صرفا به حجاب نمی‌توان تقلیل داد، بسیاری از مسائل ناهنجاری مانند مصرف مشروبات الکلی و ماهواره هم مختص قشر خاصی هستند.
همه می بازیم
بهاره آروین، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس :به‌طور خلاصه اگر بگویم این جرم‌انگاری در حوزه حجاب شعله‌ور کردن منازعه فرهنگی در سطح جامعه است، یعنی حکومت کاری هم نکند، تنش میان مردم هست که برخی از پوشش دیگران ناخوشنود هستند. حرف من این است که جامعه می‌تواند خودش این تنش را مدیریت کند، به‌گونه‌ای که در نقطه تعادل بهینه قرار گیرد.
خطرات ایده مردم علیه مردم
لیلا فلاحتی، استاد پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی:درواقع اگر بخواهیم واقعی نگاه کنیم، بخش‌های مختلف این طرح را که می‌خواندم بخش‌های عجیب‌وغریبی در آن بود. علاوه‌بر استفاده از این ظرفیت مردم علیه مردم، یک‌سری ظرفیت‌های گزارش‌گیری دارد که این گزارش‌گیری‌ها از طرفی تلاش کرده که گزارش‌های مردمی علیه نقض این قوانین می‌دهند، بخشی از اینها ممکن است به تسویه‌حساب‌های شخصی تقلیل پیدا کند. قانونگذار ما قدرت کنترل همه موضوعات را ندارد. یکی از آسیب‌های این کار ایجاد نفرت میان مردم و جزیره‌ای شدن مردم علیه هم است و در برآیندی گروه‌های مختلف را در مقابل سیستم قرار می‌دهد. چون سیستم با رادیکال‌ترین شکل به این موضوع ورود کرده گرچه دستگیری‌ها را در سطح عمومی کاهش داده، اما به‌نوعی با جریمه‌های سنگین ممکن است سبک جدیدی از مقابله‌های مدنی توسط مردم پدید بیاورد.
۵ پیشنهاد مهم‌تر از لایحه
وحیده علی‌میرزایی،پژوهشگر و کارشناس حوزه زنان و خانواده: تعیین جریمه سنگین برای بی‌حجابی ممکن است باعث شکاف اقتصادی در جامعه شود. طبقه‌های اقتصادی پایین‌تر قادر به پرداخت جریمه‌های سنگین نخواهند بود و این موضوع می‌تواند به تفاوت میان طبقات اقتصادی و افزایش شکاف اقتصادی منجر شود. این شکاف می‌تواند مشکلاتی نظیر تبعیض اجتماعی، فقر و عدم عدالت را به‌همراه داشته باشد. ...ادامه گفتگو