تلاش همه‌جانبه جبهه غربی علیه ایران از یک سو و اظهارنظرهای غیرمصلحانه برخی چهره‌های داخلی از سوی دیگر باعث شده تا در پس اتفاقات سال گذشته شاهد فعال شدن گسل‌های اجتماعی در جامعه به‌ویژه در زمینه فرهنگی باشیم. اگر چه سوءرفتارهای هنجاری در زمینه پوشش امری نیست که بشود آن را نادیده گرفت یا عدم برخورد با آن را تجویز کرد اما نکته مهم در این باره این است که در به‌کارگیری ابزارهای سلبی و ایجابی طوری عمل شود که وضعیت ایجادشده به سمت بهبود حرکت کند نه اینکه وخامت بیشتری یابد. نمونه برخورد‌های اشتباه در مواجهه با این امر طرح اظهارات نسنجیده و به دور از فضای استدلالی از جانب چهره‌هایی است که با لحنی انتقام‌جویانه روی پیوندهای اجتماعی شمشیر می‌گشایند. اظهارات تعجب‌برانگیزی که اخیرا از جانب امام‌جمعه رشت مطرح شده و در فضای رسانه‌ای نیز بازتاب یافته در چهارچوب همین رویکرد تقابلی و غیرمصلحانه قابل ارزیابی است. رسول فلاحتی زمانی که در مراسم اختتامیه تئاتر کودک ایثار برای سخنرانی پشت تریبون قرار گفت در اقدامی تعجب‌برانگیز از بانوانی که با پوشش نامناسب در مراسم حضور یافته بودند اعلام بیزاری کرد و قبل از اینکه از خانواده شهدای حاضر در مراسم تقدیر کرده باشد جلسه را ترک کرد. فلاحتی در چندثانیه‌ای که پشت تریبون قرار گرفته بود با این استدلال که حضور او به‌عنوان نماینده ولی‌فقیه در جلسه‌ای که دختران در آن کشف حجاب کرده‌اند باعث می‌شود توسط رسانه‌ها مورد انتقاد قرار گیرد، می‌گوید: «من اگر می‌دانستم این جلسه این‌جوری است اینجا نمی‌آمدم.» او درحالی چنین استدلال را مطرح می‌کند که توجه ندارد موضع‌گیری تندش در جایگاه نماینده ولی‌فقیه وقتی کاملا برخلاف مشی پدرانه ولی‌فقیه است به‌مراتب تبعات رسانه‌ای بیشتری در پی خواهد داشت. فلاحتی درحالی با دستاویز قرار دادن ناهنجاری بدحجابی از بانوان کشور اعلام بیزاری می‌کند که رهبر انقلاب بارها و به‌ویژه در دیدار سال گذشته با بانوان تاکید کرده‌اند نباید چنین افرادی را از حوزه دین و انقلاب خارج دانست یا خارج کرد. او همچنین با دسته‌بندی کردن جامعه، صرفا دختران باحجاب حاضر در مراسم را دختران خود دانسته و از بانوانی که پوشش‌شان را مناسب نمی‌داند می‌خواهد تا مثل آنها زندگی کنند. چنین دسته‌بندی و مرز‌گذاری توسط امام‌جمعه رشت درحالی صورت می‌گیرد که از او توقع می‌رود در جایگاهی پدرانه و با رویکردی محبت‌آمیز با مردم سخن بگوید. یعنی همان مشی‌ای که امثال شهید سلیمانی خود را به آن پایبند دانسته و دختر بدحجاب جامعه را نیز دختر خود قلمداد می‌کردند. ثمره نگاه شهید سلیمانی این است که امروز جبهه مقاومت توانسته در دل جوامع متکثر برخی کشورهای منطقه جای خود را باز کند و از مردمی با مذاهب و ادیان مختلف نیز علاقه‌مندانی بسازد که در مقابل آرمان‌های ضداستکباری جبهه مقاومت سر فرود آورده و خود را به آن پایبند می‌دانند. چنین نگاه مملو از وحدتی باعث شد تا کشور سوریه از دل شدید‌ترین بحران‌ها در دهه گذشته پیروزمندانه بیرون بیاید و حال این توقع وجود دارد تا این تجربه موفق سر لوحه مسئولان قرار گرفته و آنها نیز با تکیه به وحدت ملی در راستای حل چالش‌های اساسی کشور گام بردارند نه اینکه خود به مانعی در مسیر حل مشکلات تبدیل شده و با ایجاد دوقطبی‌های پرهزینه و بی‌ثمر به جان همبستگی مردم بیفتند.
آیا کمکی به مساله حجاب شد؟
زمانی که فردی نسبت به یک مساله اقناع نشده باشد، طبعا در مواجهه با رویکردهای غیراستدلالی و توهین‌آمیز، نه‌تنها تغییر رفتار نمی‌دهد، بلکه شاید از خود واکنش شدیدتری نیز نشان دهد. اگرچه اصل حجاب به‌عنوان یک حکم شرعی را نمی‌توان موردخدشه قرار داد اما همواره این پرسش درمقابل کسانی که با ادبیات تند و غیرمستدل سراغ اجرای این حکم رفته‌اند، وجود دارد که تاکنون چندنفر با چنین برخوردی تغییر رفتار داده‌اند؟ و آنها باید به چنین پرسش‌هایی پاسخ دهند که رفتارشان تاکنون به‌نفع اجرای احکام الهی تمام شده یا اجرای آن را سخت‌تر کرده است. این ابهام اکنون در ذهن بسیاری از افرادی که صحبت‌های فلاحتی را شنیده‌اند، به‌وجود آمده است که چگونه یک نفر می‌تواند خود را نسبت به حکم الهی دغدغه‌مند معرفی کند اما از دخترانی که در مراسم گرامیداشت شهدا حضور یافته‌اند، بیزاری بجوید؟ مگر می‌شود فردی در جایگاه نماینده ولی‌فقیه سخن بگوید و رویکرد پدرانه شهیدسلیمانی با دختران جامعه را به‌خاطر نیاورد یا از آن بالاتر صحبت‌های چندماه اخیر رهبر انقلاب را نشنیده بگیرد. ایشان درمورد حالات بانوانی که بعضا با پوشش نامناسب در شب‌های احیا حضور پیدا می‌کنند، بیان می‌کند: «زن‌ها با ریخت‌های مختلف، قواره‌های مختلف اشک می‌ریزند؛ من حسرت می‌خورم به آن‌جور اشک ریختن! می‌گویم ای کاش من هم می‌توانستم این‌جور مثل این دختر، مثل این زن جوان اشک بریزم؛ این را چطور می‌شود متهم کرد؟»
نگاهی که رهبر انقلاب به مساله حجاب دارند
برای اینکه متوجه شویم رهبر انقلاب نسبت به بانوانی که در عرف به بدحجاب شناخته می‌شوند چگونه می‌نگرند نیازی نیست به بیانات مکرر ایشان که طی سالیان مختلف و با رویکردی پدرانه بیان می‌شدند، رجوع کنیم. کافی است تنها چند عبارتی را که ایشان در بحبوحه جنجال‌های سال گذشته بیان کردند، مرور کنیم. ایشان یازدهم مهر سال گذشته در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح بسیاری از کسانی را که حجاب کاملی هم ندارند در زمره هواداران جمهوری اسلامی ارزیابی کردند و بیان داشتند: «خب؛ عرض کردیم که این زورگویان اینها هستند، فرمان دست اینهایی است که پشت‌صحنه هستند. بنابراین، دعوا بر سر مساله باحجاب و بدحجاب نیست؛ دعوا بر سر از دنیا رفتن یک دختر جوان نیست؛ دعوا اینها نیست. خیلی از این کسانی که حجاب کاملی هم ندارند، جزء هواداران جدی نظام جمهوری اسلامی هستند؛ شما می‌بینید در مراسم مذهبی، در مراسم انقلابی، اینها شرکت می‌کنند؛ بحث سر اینها نیست. بحث سر اصل استقلال و ایستادگی و تقویت و اقتدار ایران اسلامی است؛ بحث سر این است.» رهبر انقلاب همچنین در دیدار با اقشار مختلف بانوان که دی سال گذشته برگزار شد نیز رویکرد پدرانه خود را تکرار کردند و با شرح چندمشاهده عینی اتهام‌زنی به افرادی را که حجاب کاملی ندارند، نهی می‌کنند. ایشان در این رابطه بیان می‌کنند: «آن کسانی که حجاب را به‌طور کامل رعایت نمی‌کنند، اینها را نباید متهم کرد به بی‌دینی و ضدانقلابی؛ نه. من قبلا هم گفته‌ام؛ یک وقتی در سفری از سفرهای استانی که می‌رفتم، در جمع علما گفتم این را، علمای آنجا جمع بودند؛ گفتم چرا گاهی بعضی از شما این خانمی را که حالا فرض کنید یک مقداری موهایش بیرون است یا به‌تعبیر رایج بدحجاب است ــ که حالا باید گفت ضعیف‌الحجاب؛ حجابش ضعیف است ــ متهم می‌کنید؟ بنده وارد این شهر شدم، جمعیت آمدند استقبال؛ شاید اقلا یک‌سوم جمعیت این‌جور خانم‌ها هستند، دارند اشک می‌ریزند؛ این را نمی‌شود گفت ضدانقلاب است؛ این چطور ضدانقلابی است که این‌جور با شوق و باحرارت و با‌انگیزه می‌آید و مثلا فرض کنید در فلان مراسم دینی یا فلان مراسم انقلابی شرکت می‌کند؟ اینها بچه‌های خودمانند، دخترهای خودمانند. من چندبار تا حالا در خطبه نماز عیدفطر این را تکرار کرده‌ام که در مراسم ماه رمضان، در شب‌های احیاء ــ عکس‌هایش را برای من می‌آورند، حالا من که آنجاها را نمی‌توانم [بروم] اما تصویرش را برای من می‌آورند ــ زن‌ها با ریخت‌های مختلف، قواره‌های مختلف اشک می‌ریزند؛ من حسرت می‌خورم به آن‌جور اشک ریختن! می‌گویم ای‌کاش من هم می‌توانستم این‌جور مثل این دختر، مثل این زن جوان اشک بریزم؛ این را چطور می‌شود متهم کرد؟ بله، کار درستی نیست، بدحجابی یا ضعف حجاب درست نیست اما این موجب نمی‌شود که ما این [افراد] را از حوزه دین و انقلاب و مانند اینها خارج بکنیم و خارج بدانیم؛ چرا؟ البته همه ماها یک نقص‌هایی داریم، باید نقص‌ها را برطرف کنیم؛ هرچه بتوانیم برطرف کنیم، بهتر است.» ایشان همچنین دلیل شکست فعالیت‌های سال گذشته علیه حجاب را ایستادگی خود بانوان عنوان می‌کنند و می‌گویند: «در این قضایای اخیر، خب دیدید دیگر، علیه حجاب خیلی کار شد؛ چه کسی ایستادگی کرد درمقابل این تلاش‌ها و فراخوان‌ها؟ خود زن‌ها؛ زن‌ها ایستادگی کردند. آنها امیدشان به همین زن‌هایی بود که شما به آنها می‌گویید بدحجاب؛ امیدشان به اینها بود. اینها امیدشان این بود که همین‌هایی که حجاب نیمه‌کاره دارند به‌کلی کشف حجاب کنند، [ولی] نکردند؛ یعنی زدند تو دهن آن تبلیغ‌کننده و فراخوان‌فرستنده.»
با وجود تاکیدات مکرر رهبر انقلاب مبنی‌بر عدم اتهام‌زنی به زنان جامعه اما شاهد هستیم که باز هم برخی مسئولان این فرمایشات پدرانه را نادیده گرفته و طوری برخورد می‌کنند که انگار نه‌تنها از اتفاقات رخ داده در سال گذشته بی‌اطلاعند، بلکه انگار بیانات صریح رهبر انقلاب را نیز نشنیده یا فراموش کرده‌اند.
مسیر ترمیم شکاف‌ها را مسدود نکنیم
فارغ از مسائل اجتماعی و ظرفیتی که برای تبدیل شدن به دوقطبی مخرب دارند، کشور با انبوهی از چالش‌های اقتصادی نیز مواجه است که هر‌یک به‌تنهایی ظرفیت تبدیل شدن به یک بحران امنیتی و اجتماعی را دارند. اگرچه مسائل اقتصادی از قبیل تورم، اشتغال و مسکن، پرچم مسائلی هستند که حل آنها در‌جهت کسب رضایت عمومی امری ضروری است، اما مسائل دیگری از قبیل نظام آموزشی غلط نیز وجود دارد که باعث می‌شود با تزریق حس بی‌عدالتی در جامعه، امکان بروز و تشدید شکاف‌های اجتماعی فراهم شده و بحران‌آفرینی کند. بیانات رهبر انقلاب در چند ماه اخیر به‌ویژه در روز عید فطر و در دیدار با کارگران و معلمان نشان از این دارد که مهم‌ترین پاسخ به نیاز‌های کنونی زمانی محقق می‌شود که مسئولان قوای مختلف دست‌به‌دست یکدیگر داده و به‌دور از حواشی برای حل مسائل جامعه اولویت‌سنجی کنند. رهبر انقلاب در دیدار با کارگران و معلمان تاکنون برخی از این اولویت‌ها را مطرح کرده‌اند که از‌جمله آن می‌توان به مساله عدالت آموزشی و معیشت کارگران اشاره کرد. اگر قرار باشد برخی مسئولان با بیان اظهارات مخرب و غیر‌سازنده نظیر آنچه امام‌جمعه رشت مطرح کرده، توجه مسئولان را از مسائل اصلی به‌سمت حواشی جلب کنند نه‌تنها از فرصت ترمیم شکاف‌های اجتماعی بهره کافی برده نمی‌شود، بلکه تنش ایجادشده درد دیگری را نیز بر آلام مردم افزوده و خروجی جز نزاع ناامیدی درپی نخواهد داشت. حداقل توقعی که از چهره‌های دارای تریبون وجود دارد این است که اولا با اظهارات احساسی تنور آتش دشمن را داغ نگه ندارند و ثانیا با اصلاح مواضع غلط در پی جبران آسیب‌هایی برآیند که مواضع و رفتارشان بر پیکر زخم‌خورده جامعه وارد آورده است.
اظهارات غلط امام‌جمعه رشت نباید دستمایه منافع جناحی قرار گیرد
اگرچه مواضع رسول فلاحتی، امام‌جمعه رشت درمورد بانوان حاضر در مراسم اختتامیه تئاتر ایثار قابل دفاع نبوده و شایسته نقد است، اما این امر نباید باعث شود تا رویکرد صحیح مسئولان مورد مقایسه قرار گرفته و با برچسب تناقض هدف انتقادهای مخرب قرار گیرد. برخی با قرار دادن تصویر اظهارات نسنجیده امام‌جمعه رشت در‌کنار تصویر احترام رئیس‌جمهور به بانوان سوری که حجاب بر سر نداشتند چنین بازنمایی می‌کنند که دستگاه حکمرانی مواجهه‌ای دوگانه با مساله حجاب دارد. حال آنکه رئیس‌جمهور کشورمان در اقدامی صحیح مقامات سوری را به‌عنوان مقامات یک کشور عضو جبهه مقاومت مورد تکریم قرار می‌دهند و اتفاقا این رویکرد که در امتداد رویکرد همبستگی شهید سلیمانی است باعث می‌شود مسئولان دولت‌های منطقه فارغ از سلایق و عقایدی که دارند جبهه مقاومت را مورد حمایت قرار داده و در راستای تقویت آن در مقابل استکبار تلاش کنند. واضح است که اقدامات نسنجیده یک مقام مسئول در داخل کشور را نمی‌شود به تمام دستگاه حکمرانی نسبت داد و زمانی که برخی با نگاهی مخرب این اظهارات را دستمایه تخریب اقدامات صحیح مسئولان قرار داده و منافع ملی را به قربانگاه می‌برند، نمی‌شود عملکردشان را خیرخواهانه و غیر‌جناحی توصیف کرد.