مجتبی اردشیری، خبرنگار:بحث پخش تیزرهای آثار سینمایی در شبکه‌های تلویزیونی، موضوعی است که از قدیم‌الایام به‌عنوان محفلی برای رقابت میان این دو مدیوم مطرح بوده است. در برخی دوره‌ها (که البته چندان زیاد هم نیستند) تلویزیون به محصولات فرهنگی، روی خوش نشان داد و به همین جهت به تریبونی تبدیل شد تا آثار سینمایی بهتر و بیشتر دیده شوند، اما در اکثر اوقات، تلویزیون مقاومتی عجیب برای پخش آثار سینمایی به‌خرج داد. از سختگیری‌های فراوان تا ممیزی‌های مستقلی که این سازمان فراتر از آنچه وزارت ارشاد مصوب کرده، مواردی بودند که سبب شدند تا تلویزیون، همواره سنگ بزرگی پیش پای سینما باشد.
این مسیر به اندازه‌ای سنگلاخ دارد که حتی این سازمان حاضر نیست در قبال دریافت هزینه معمول پخش تبلیغات، نسبت به نمایش تیزر محصولات سینمایی اقدام کند. در برهه‌ای عنوان شد که برای پخش تیزر، کارشناسان تلویزیون باید ابتدا فیلم مورد نظر را تماشا کنند و اگر موردی نداشت آنگاه کار به ارسال تیزر می‌رسد که پس از این مرحله، مواردی چون ممیزی خاص تلویزیون و... پیش آمد که نارضایتی بسیاری را به‌وجود آورد. این شرایط سبب شد تا کنداکتور تلویزیون تقریبا خالی از تبلیغات محصولات سینمایی باشد. مبتنی‌بر همین رویکرد بود که محمد خزاعی در صحبتی جدی با ریاست سازمان صداوسیما، زمینه نمایش تبلیغات سینمایی را هموارتر کند. در ابتدای این توافق شرایط کمی بهتر شد اما خیلی زود در روی همان پاشنه چرخید و باز هم تهیه‌کنندگان آثار سینمایی از عدم‌همکاری تلویزیون در زمینه پخش تبلیغات‌شان صحبت کردند.
بیشتر این شکوائیه‌ها برای زمانی بود که برخی از صاحبان آثار عنوان کردند تلویزیون خواستار ممیزی‌هایی عجیب روی تبلیغات آثار سینمایی هستند که عملا امکان لحاظ کردن آنها وجود ندارد. بیشترین حجم این ممیزی‌ها، شامل حذف چهره و نام بازیگران اصلی یک فیلم بود که قطعا نمی‌توانست خوشایند صاحبان آثار باشد.
در این شرایط ایزوله، کم‌کم سروکله تبلیغات آثار سینمایی در شبکه‌های ماهواره‌ای پیدا شد. اتفاقی که پیش‌تر هم مسبوق به سابقه بود، اما این‌بار یک تفاوت بزرگ دیده می‌شد و آن اینکه برخلاف دفعات قبل که تبلیغات از شبکه‌های مهم فارسی‌زبان پخش می‌شد، این‌بار چند شبکه محدود نسبتا گمنام هستند که نسبت به پخش تیزرهای آثار سینمایی روی پرده همت کرده‌اند. اتفاقی که اگرچه تا به امروز حساسیتی را به‌وجود نیاورده است، اما مشخص نیست که آینده این کار به کجا خواهد رسید.
هزینه تبلیغات ماهواره‌ای چقدر است؟
بسته تبلیغاتی ماهواره‌ای، کامل است و تقریبا تمامی فیلم‌های روی پرده را شامل می‌شود. به‌همین‌منظور به‌سراغ دفاتر پخش چند فیلم رفتیم که برخی از این دفاتر با اظهار تعجب، از پخش ماهواره‌ای تیزرهای اثرشان بی‌خبر بودند و متعجب شدند و برخی دیگر نیز هرگونه تماس با این شبکه‌ها را انکار کردند. به‌سراغ تهیه‌کنندگان این آثار هم که رفتیم، آنها هرگونه همکاری یا سفارش تبلیغات به این شبکه‌ها را تکذیب و عنوان کردند که این مهم در وظایف و اختیارات دفاتر پخش است و آنها به‌عنوان تهیه‌کننده دخالت چندانی در فرآیند تبلیغات آثارشان ندارند.
با سماجت و تلاش بسیار موفق شدیم با یکی از پرسنل یکی از این شبکه‌ها مرتبط شویم. این تکنسین فنی به آن شرط قبول کرد با ما صحبت کند که هیچ نامی از وی و شبکه او در گزارش منتشر نشود.
او به ما گفت: «پس از آنکه متوجه شدیم توافق میان سازمان سینمایی و صداوسیما نتوانسته رضایت خانواده سینما را به‌همراه بیاورد، تصمیم گرفتیم تا پس از جشنواره فجر، نسبت به تبلیغات آثار روی پرده اقدام کنیم. به همین دلیل بدون اجازه از صاحبان آثار، تیزر فیلم‌هایی که به‌صورت رسمی در صفحات مجازی آثار منتشر شد را برداشتیم و آن را در شبکه خود منتشر کردیم.»
وی ادامه داد: «در ابتدا سیاست روی این محور بود که تیزر برخی آثار مهم و پرفروش را منتشر کنیم تا علاوه‌بر اعتباری که از این مسیر به شبکه خود می‌دادیم، توجه فیلم‌های کم‌فروش‌تر را هم به بحث تبلیغات معطوف کنیم. درواقع ما تیزر فیلم‌های پرفروش را به‌صورت رایگان پخش می‌کردیم تا از این طریق، صاحبان آثار کم‌مخاطب‌تر ترغیب شوند تا برای کار خود سفارش دهند و از این طریق کسب درآمد داشته باشیم.»
این تکنسین فنی ادامه می‌دهد: «در ابتدا موفقیت چندانی به‌دست نیاوردیم و مجبور شدیم تا دفعات تبلیغات رایگان و همچنین تعداد آثاری که تبلیغ کردیم را افزایش دهیم. برای اکران نوروز، قرار بر این شد تا تیم بازاریابی، با صاحبان آثار کم‌فروش‌تر تماس گرفته و پیشنهاد تبلیغات را در ازای دریافت رقم نسبتا متعادل بدهد. راهکاری که اگرچه هنوز نتوانسته به شکلی مطلوب جواب دهد اما سبب شد تا ما از آن حالت پخش صرفا رایگان فاصله بگیریم.»
وی درباره رقم انتشار تیزرها نیز گفت: «برای پخش تیزر یک‌ماهه آثار که شامل 240 نوبت طی 30 روز می‌شد، مبلغ 10 هزار دلار و برای پخش دوماهه تیزر شامل 540 نوبت پخش، مبلغ 18500 دلار را عنوان کردیم که این مبلغ در همان مرحله پیشنهاد از طرف صاحبان آثار رد می‌شد؛ چراکه برخی از آنان اعتقاد داشتند که دوران تبلیغات محیطی و تلویزیونی آثار تمام‌شده و بیشترین بازدهی از طریق شبکه‌های مجازی صورت می‌گیرد.»
این کارشناس فنی در خاتمه گفت: «این مبلغ، بسیار کمتر از تعرفه عادی پخش تیزرهای ماهواره‌ای آن‌هم با این گستره زمانی طولانی و تکرار دفعات است. اگر صاحبان آثار بخواهند در یک شبکه ماهواره‌ای 540 نوبت پخش یک دقیقه‌ای داشته باشند باید بین 60 تا 80 هزار دلار کنار بگذارند. چنین تعرفه‌ای باعث شده که شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان خالی از تبلیغات سینمایی شوند، درحالی‌که ما با رقم بسیار پایین‌تر از میزان نرمال این تعرفه‌ها نیز تاکنون نتوانستیم به آن چیزی که مدنظر‌مان بوده، برسیم.»
خروج ارز این‌بار برای محصولات فرهنگی
با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شویم که برای پخش ارزان یک تیزر تبلیغاتی (با رقم 10 هزار دلار در یک ماه) که شامل روزی 8بار نمایش یک دقیقه‌ای در طول یک ماه است، با دلار 54 هزار تومانی، باید 540 میلیون تومان هزینه کرد. این مقدار برای پخش 2ماهه که شامل روزی 9بار پخش تیزر یک دقیقه‌ای است، به 999 میلیون تومان می‌رسد که قطعا با این تعداد نوبت پخش، رقم چندان زیادی به‌حساب نمی آید.
یکی از مواردی که البته محل بحث است اینکه آیا چنین هزینه‌‌کردی آن‌هم برای آثار سینمایی که بازگشت سرمایه ندارند، چقدر می‌تواند واقعی باشد. بسیاری از آثار روی پرده، از طریق فروش در سالن سینما نمی‌توانند هزینه تولید خود را بازگردانند. فیلمی که با 10 میلیارد تولید شده و باید 30 میلیارد بفروشد تا همان 10 میلیارد ابتدایی خود را به‌دست بیاورد، نمی‌تواند با گیشه 5 میلیارد تومانی، یک میلیارد برای تبلیغات ماهواره‌ای هزینه کند. پس اولین سوالی که پیش می‌آید اینکه این جنس آثار سینمایی، هزینه‌هایی اینچنینی را از کجا تامین می‌کنند.
البته احتمالی دیگر هم در این باره مطرح است؛ اینکه شبکه‌های ماهواره‌ای با پخش تیزرها فقط به‌دنبال بازارگرمی هستند و احتمالا در آینده نزدیک مجبور خواهند شد، عطای این کار را به لقایش ببخشند. کما اینکه اگر چنین فکربکری قرار بود در حوزه شبکه‌های ماهواره‌ای وجود داشته باشد، این طرح از مدت‌ها پیش کلید می‌خورد، اما صاحبان شبکه‌های معتبر می‌دانستند که با اجرایی کردن این طرح نمی‌توانند توفیق چندانی به‌دست بیاورند و درنتیجه اصلا به آن ورود نکردند.
اما این انتظار وجود دارد که این تب موضعی، برای ماه‌های آتی از بین برود مگر آنکه این شبکه‌ها بخواهند نسبت به پخش تیزرهای رایگان آثار اقدام کرده و چشمداشتی به کسب درآمد از این موضوع نداشته باشند.
تداوم مقاومت عجیب تلویزیون
بسیار عجیب است که رسانه ملی، همچنان دربرابر این انتظار سینماگران سکوت اختیار کرده و حتی با وجود توافق با سازمان سینمایی، نسبت به ساده‌گیری زمینه انتشار تیزرهای محصولات سینمایی، اقدام چندانی نمی‌کند.
در همین زمینه با سعید خانی، پخش‌کننده سینمایی به گفتوگو نشستیم. خانی به «فرهیختگان» گفت: «مدیران تلویزیون درک درستی از محصول فرهنگی ندارند و درنتیجه نمی‌توانند ارتباط خوبی با سینما برقرار کنند. همه ما در یک کشور زندگی می‌کنیم و این طبیعی است که حق داشته باشیم سینما به تلویزیون کمک کند. متاسفانه چنین نگاهی در سازمان وجود ندارد و اینچنین می‌شود که فیلمی مانند دسته دختران که یک فیلم ارزشی و در راستای سیاست‌های تلویزیون است نیز تیزر ندارد.»
خانی ادامه می‌دهد: «زمان آقای ضرغامی، نگاه خوبی وجود داشت و به آثار سینمایی به‌عنوان یک محصول فرهنگی نگاه می‌شد اما امروز دیگر آن نگاه کلان وجود ندارد. بنابراین در ابتدا باید این نگاه برداشته شود تا در مرحله بعد، کار به دیالوگ و برقراری گفتوگو بکشد.»
ساسان سالور که این روزها «سه کام حبس» را در مقام تهیه‌کننده روی پرده دارد نیز به «فرهیختگان» گفت: «اختلافی که تلویزیون با سینما دارد موضوع تازه و جدیدی نیست که امروز اتفاق افتاده باشد. همواره به این ترتیب بوده که تلویزیون از فیلم‌های حمایتی ارشاد و سایر ارگان‌ها پشتیبانی کرده و به مابقی فیلم‌ها وقعی ننهاده است. بنابراین فیلم‌های اجتماعی نظیر فیلم ما که درباره یک معضل اجتماعی بزرگ به نام اعتیاد صحبت می‌کند هیچ جایی در تبلیغات تلویزیونی ندارد.»
سالور ادامه می‌دهد: «بسیاری از حرف‌ها و قول‌ها، در اندازه شعار است. بالاخره تلویزیون هم مخاطب خود را دارد و خیلی‌ها ماهواره ندارند و فقط تلویزیون تماشا می‌کنند و باید نگاه عادلانه‌ای در این رسانه به تیزر فیلم‌ها شود.
وقتی رئیس سازمان سینمایی با پیمان جبلی به توافق رسید، امیدواری بسیاری شکل گرفت که این معضل دیرینه برطرف شده است. البته در همان زمان، برخی از سینماگران عنوان کردند که تا اجرایی شدن این توافق صبر کرده و سپس اعلام نظر می‌کنند. شاید آنها حق داشتند که نسبت به این تلطیف فضا نگران باشند. چنین قول و قراری پیش‌تر هم وجود داشته و نتیجه‌ای هم از آن بیرون نیامده است. بنابراین دیگر نمی‌دانیم که از چه طریقی باید نسبت به پخش تیزرهای سینمایی در تلویزیون امیدوار باشیم. وقتی قول و قرار عالی‌ترین مقامات سینما و تلویزیون به شکست منتهی شد، آن‌وقت باید برای بهبود شرایط دست به دامن چه فرد یا نهادی شد؟
وقتی این اتفاق هم برای سینما و هم برای تلویزیون برکات بسیاری به‌همراه دارد، آن‌وقت چرا باید سدی دربرابر این توفیق قرار داد مخصوصا در شرایطی که هم سینما و هم تلویزیون طی روزگار کنونی، وضعیت چندان خوشایندی ندارند و بسیار بیشتر از هر زمان دیگری به این نیاز دارند که یاور همدیگر باشند و با کمک یکدیگر، رتبه و مقام هم را بالا بکشند. واقعا دیگر نمی‌دانیم برای رفع این مشکل، باید به کدام امامزاده دخیل ببندیم.»