نگارنده سطور پیش از این در باب اهمیت توجه به ریشه‌های ملی، میهنی و جایگاه سترگ آذربایجان در تاریخ فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ایران و منطقه در سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، کتب و مقالات خود مطالبی ایراد کرده است که بیش از همه مقاله‌ای به قلم نگارنده با عنوان «من هم یک آذری هستم» که در خبرگزاری تسنیم منتشر شده است مورد توجه عموم و صاحبنظران قرار گرفته است.
در پی نگارش و انتشار این مقاله برخی دلسوزان تاریخ و فرهنگ اسلام و ایران و کشورهای مسلمان منطقه و اهل تحقیق و مداقه در سیر تمدنی کشورهای بزرگ و پرافتخار منطقه از نگارنده این سطور خواستند که مطالبی در تکمیل مطالب پیش‌تر ارائه‌شده و در تبیین مطالب مهم دیگر در همین حوزه بنگارد که منجر به نگارش سطور پیش‌روی شده است.
نگارنده امید دارد این سلسله‌نوشتارها زمینه‌ساز تداوم پیوندها و وحدت مردم منطقه باشد و از این جهت اثری دیرپا و ماندگار در این حوزه بر جای بگذارد.
ایران سرزمینی بزرگ است که به‌دلایل متعدد ازجمله موقعیت ممتاز جغرافیایی و ویژگی‌های مردم‌شناسی از سپیده‌دمان تاریخ تاکنون و در طول هزاره‌ها در روند شکل‌گیری، تداوم و تعالی فرهنگ و تمدن بشری بر این کره خاکی نقش اساسی داشته است و اینجانب مدعی هستم که اساسی‌ترین نقش را داشته است. بخشی از این توان بالقوه ناشی از ویژگی‌های قومی اقوامی است که دست در دست هم نهادند و با اتحاد و همبستگی‌ای که در کل تاریخ حیات بشر در کره زمین کمتر نمونه مشابهی می‌توان برای آن یافت، محدوده جغرافیایی ایران‌شهر (ایرانویج؛ اوستایی: اَئیریَنَه وَئِجَه) را بنیاد نهادند. یکی از این اقوام اثرگذار ایرانی را ما امروزه به نام قوم «آذری» و مسکن و موطن تاریخی این قوم را به نام سرزمین «آذربایجان» می‌شناسیم که خود متشکل از چند بخش است که در جغرافیای سیاسی امروز جهان، تنها بخشی از آن سرزمین باستانی، در محدوده مرزهای ایران قرار می‌گیرد و بخش‌های دیگر آن در کشورهای برادر و همسایه ایران قرار دارد.
در نگاه ایرانیان جمهوری آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران پیوندهای تاریخی، فرهنگی و دینی دارد. (جوادی ارجمند و فلاحی، ۱۳۹۴، ص ۲۲۰) کشور آذربایجان واجد مرزهای سیاسی خود است و جمهوری اسلامی ایران عملا نشان داده که به تمامیت ارضی این کشور و سایر کشورهای مستقل احترام می‌گذارد. در کنار این استقلال غیرقابل انکار و محترم جمهوری آذربایجان مردمان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان مدافع فرهنگ و دیدگاه‌های سیاسی-اجتماعی خود هستند و در عین حال، بر تقویت مشترکات دو کشور سعی بلیغ دارند و هر دو تقویت فرهنگی یک طرف را عامل تقویت طرف مقابل می‌داند. از این منظر، دارایی‌های تاریخی، فرهنگی و دینی موجود در آذربایجان ایران و جمهوری آذربایجان «مواریث مشترک فرهنگی» دو کشور (مجیدی و صوراناری، ۱۳۹۵، ص ۳۴۴) و سرمایه‌های بالقوه ارزشمند و بی‌بدیل زمینه‌ساز مشارکت‌های عمیق و گسترده فرهنگی و علمی در منطقه هستند. در مقام ارائه مثال و شاهد می‌توان به این نکته مهم اشاره کرد که همه مواریث ثبت‌شده فرهنگی جمهوری آذربایجان، مواردی هستند که جدا از تعلق به یک پیشینه تاریخی مشترک با ایران، امروزه در آذربایجان ایران و حتی در بخش‌های دیگر ایران در زندگی روزمره و در فرهنگ مردم، جاری و مورد کاربرد، احترام و استفاده مردم هستند. (مجیدی و صوراناری، ۱۳۹۵، ص ۳۴۹)
درمقابل بسیاری از رسوم ایرانیان به‌ویژه آذری‌های ایران در جمهوری آذربایجان هم رواج دارد نظیر شب یلدا (چله گئجسی)، آیین‌های نوروزی مانند مراسم چهارشنبه‌سوری (ایل آخیر چرشنبه‌سی)، قوشاخ سالاما یا شال سالاماق (رسم آویزان‌کردن شال یا دستمالی از سوی پسران نوجوان در آستانه نوروز از روزنه پشت‌بام یا از لای در و پنجره برای دریافت هدایا از صاحبخانه) (علامی، ۱۳۹۰، ص ۱۶۹۷-۱۶۹۶؛ مجیدی و صوراناری، ۱۳۹۵، ص ۳۴۹)، سفره هفت‌سین، رویانیدن سبزه، پخت سمنو، رنگ‌کردن تخم‌مرغ (یومورتدا بویاماغ)، دادن اسکناس‌های نو (ایل سوفته‌سی) و سیزده به‌در (مجیدی و صوراناری، ۱۳۹۵، ص ۳۹۵ - ۳۵۰) و نیز آلات و ابزارهای موسیقی مشترک نظیر توتک، سورنا، نی، چنگ، بربط، چنگانه، چوغور، سنتور، تنبور، رباب، گوپوز، کمانچه و نقاره (Atlas of Traditional Music of Azerbaijan ۲۰۱۴) و دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقایی ایرانی نظیر سه‌گاه، چهارگاه، پنج‌گاه، شور، همایون، رست و بیات ترک که در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ قرن بیستم از سوی بزرگان موسیقی آذری چون مالک منصوراف، فرج رضایف و جبار قریاقدواوغلی آموزش داده می‌شدند. افزون بر اینها، موسیقیدانان آذربایجان آثار ماندگار خود در عرصه موسیقی نظری و عملی را مدیون نظریات و آثار صفی‌الدین اُرموی (693-۶۱۳ق؛ موسیقیدان اهل ارومیه در قرن هفتم هجری قمری) و عبدالقادر مراغه‌ای (۸۳۸-۷۵۷ق؛ موسیقیدان اهل مراغه در قرن نهم هجری قمری) می‌دانند. Baghirova ۲۰۰۷, pp ۴-۵؛ Atlas of Traditional Music of Azerbaijan ۲۰۱۴؛ مجیدی و صوراناری، ۱۳۹۵، ص 351-۳۵۰
آثار شعرایی همچون سیدعلی عمادالدین نسیمی (807-۷۴۷ق؛ صوفی شیعه، فیلسوف، منطقی، منجم، طبیب و ریاضیدان و شاعر بزرگ فارسی، عربی و آذری‌گوی که او را در حلب با شقاوت پوست کندند و شقه کردند؛ شاعر رباعی معروف: من کنج لامکانم، اندر مکان نگنجم/ برتر ز جسم و جانم، در جسم و جان نگنجم// وهم خیال انسان رو سوی من ندارد/ در وهم از آن نیایم، در وهم از آن نگنجم)، ملا محمد بن سلیمان فضولی (شاعر فارسی، عربی و آذری‌گوی اهل حله و از پایه‌گذاران سبک هندی)، ابوالمکارم مجیرالدین بیلَقانی (وفات: ۵۸۶ق؛ شاعر فارسی‌گوی اهل شروان و شاگرد خاقانی)، هندوشاه نخجوانی (نویسنده، ادیب و شاعر قرن هشتم اهل نخجوان و مرید خاندان جوینی و نایب حکومت کاشان)، نظام‌الدین محمود ابوالعلاء گنجوی (وفات: ۵۵۴؛ شاعر فارسی‌گوی قرن ششم هجری قمری اهل گنجه و استاد و پدرزن خاقانی که تخلص خاقانی را برای دامادش برگزید)، خاقانی شروانی (شاعر معروف)، نظامی گنجوی (شاعر معروف)، مهستی گنجوی (شاعر فارسی‌گوی قرن پنجم و ششم هجری قمری از مردمان گنجه و هم‌دوره غزنویان و همسر ابن‌خطیب (که مناظرات او با وی در علوم مختلف معروف است)، مبدع مکتب شهرآشوب در قالب رباعی که از برجسته‌ترین رباعی‌سرایان ایران شمرده می‌شود و از سوی سلطان سنجر به لقب مهستی به معنی خانم‌بزرگ ملقب شد و شاعر رباعی معروف: ما را به دَمِ پیر، نگه نتوان داشت/ در حجره دلگیر، نگه نتوان داشت// آن را که سر زلف چو زنجیر بوَد/ در خانه به زنجیر نگه نتوان داشت)، خورشیدبانو ناتوان (۱۲۴۶-۱۳۱۵ق؛ شاعر نامدار آذری و فارسی‌گوی و استاد نقاشی گل و بوته و مرواریددوز بسیار متبحر اهل شوشی قفقاز در قرن سیزدهم هجری قمری متخلص به «کنیز فاطمه(س)» از نوادگان خان معروف گنجه، جواد خان زیاداوغلی قاجار شاگرد آغابیگم آغا از زنان فتحعلی‌شاه در شعر و نقاشی و ادبیات عرب و فارسی و آثار فردوسی، نظامی، سعدی، حافظ، امیرعلیشیر نوائی و فضولی)، شاه حسین اردوبادی (شاعر و شاگرد معروف امیرعلیشیر نوائی در هرات که قصاید نغزش بی‌مانند بود)، شاه شروان، حاجی سیدعظیم شروانی (1251-1214ق؛ مترجم اشعار سعدی، مولانا، فضولی و جامی به زبان ترکی و شاعر فارسی، عربی و آذری‌گوی اهل شماخی شروان متخلص به سید؛ شاعر قصیده معروف با مطلع: فدا بو آستانین خاکینا جان، یا رسول‌الله / کی اهل دردده‌دیر بو درده درمان، یا رسول‌الله)، میرزا صادق اردوبادی، محمدصالح بادکوبه‌ای، عهدی بادکوبه‌ای، جلال‌الدین محمد شروانی فلکی (577-540 یا ۵۸۷ق؛ منجم و شاعر سبک خراسانی قرن ششم هجری از مردم شماخی شروان و ملک‌الشعراء شروان‌شاه منوچهر بن فریدون)، شیخ ابراهیم قدسی گنجوی، میرزا محمدتقی قمری گلزار دربندی (1309-1235ق؛ روضه‌خوان، مقتل‌نویس، شاعر و مرثیه‌سرای اهل دربند داغستان، پیرو محتشم کاشانی، خواجوی‌کرمانی و منوچهری‌دامغانی که اشعار فراوانی در مدح و مرثیه اهل بیت – علیهم‌السلام- و به‌ویژه حضرت سیدالشهداء امام حسین (ع) دارد)، نجمی‌شروانی (شاعر فارسی‌گوی اهل شروان سراینده مثنوی با مطلع: آباد از خیال تو ویرانه دل است/ جان منی و جای تو در خانه دل است)، نشاط شروانی، سیدحسن واعظ شروانی (خطاط و شاعر فارسی‌گوی قرن دهم هجری قمری اهل شروان و سراینده بیت معروف: گفتی توان به آن مه نامهربان رسید/ گر بگذری ز خود، به خدا می‌توان رسید)، عتیقی‌شروانی (تربیت، ۱۳۱۴، صص 400-187) و اشعار طنزگونه با محتوای انقلابی-سیاسی میرزا علی‌اکبر صابر (1290-1241؛ شاعر انقلابی فارسی و آذری‌سرای اهل شماخی) که با نشر در روزنامه ملانصرالدین نقش ارزنده‌ای در بیداری آذربایجان ایران و انقلابیون مشروطه‌خواه تبریز داشت، مکاتبه شاعرانه میرزا علی‌اکبر صابر با سیداشرف‌الدین گیلانی معروف به نسیم شمال (1313-۱۲۴۹ش؛ نویسنده و مدیر روزنامه نسیم شمال از روزنامه‌های معروف دوران مشروطیت ایران)، اشعار اجتماعی و انتقادی آذری میرزاعلی معجزشبستری (شاعر متفکر و منتقد اهل شبستر) (امیراحمدیان، ۱۳۸۴، ص ۷۸) و در قله این آثار، منظومه بلند و بسیار ارزشمند «حیدربابا»ی مرحوم استاد محمدحسین شهریار (1367-۱۲۸۵ش؛ شاعر بلندآوازه ایرانی ارادتمند به ائمه اطهار –علیهم‌السلام- و شیفته حافظ شیرازی و فردوسی‌طوسی) نمونه‌های دیگری از میراث مشترک فرهنگی آذری‌ها در ایران و جمهوری آذربایجان هستند. (مجیدی، و صوراناری، ۱۳۹۵، ص ۳۵۲)
طُرفه آنکه در حوزه میراث فرهنگی مکتوب، جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۰۵م، یک نسخه خطی درباره پزشکی و داروسازی را در سازمان یونسکو ثبت کرده است. این نسخه مجموعه‌ای منحصربه‌فرد و ارزشمند از دستنوشته‌های طبی و داروسازی است که شامل سه بخش است:
الف) ذخیره نظام‌شاهی نوشته رستم جرجانی
ب) القانون فی‌الطب نوشته ابوعلی سینا
ج) المقاله الثلاثون (سی‌مقاله یا التصریف لمن عجز عن التألیف) نوشته ابوالقاسم زهراوی.
کتاب اول از مجموعه ثبت‌شده از سوی جمهوری آذربایجان کتاب ذخیره نظام‌شاهی اثر حکیم رستم جرجانی (معرَّب‌گرگانی)، دانشمند ایرانی قرن دهم هجری قمری است. حکیم رستم از مردم گرگان بود که در اواسط قرن دهم هجری به هند مهاجرت کرد و کتابی در معرفی انواع داروهای مفرد و مرکب به تقلید از ذخیره خوارزمشاهیِ حکیم سیداسماعیل بن حسین علوی حسینی مشهور به سیداسماعیل جرجانی (531-434ق)، دانشمند بزرگ و نامدار شیعه ایرانی و از سادات حسینی‌اصفهانی ساکن گرگان، نوشت و آن را ذخیره نظام‌شاهی نام نهاد. (افشار و دانش‌پژوه، ۱۳۵۲، ج ۲، ص ۳۸۵)
کتاب دوم از مجموعه ثبت‌شده از سوی جمهوری آذربایجان کتاب القانون فی‌الطب ابن‌سینا است. این کتاب، جامع‌ترین کتاب پزشکی اثر ابن‌سینا و شامل همه قوانین و دستورهای کلی و جزئی پزشکی و همه شاخه‌ها و رشته‌های نظری و عملی و نیز داروشناسی است. نویسنده این کتاب حجه‌الحق (نظامی عروضی، ۱۳۲۷ق، ص ۶۸)1 شرف‌الملک (ابن خلکان، ج ۱، ص ۱۶۷؛ بیهقی، ۱۳۱۸، ص ۲۹؛ همو، ۱۳۵۱، ص ۳۸) الشیخ‌الرئیس2(ابن ابی‌اصیبعه، ۱۲۹۹ق، ج ۲، ص ۲) الحکیم‌الوزیر (بیهقی، ۱۳۱۸، ص ۲۹؛ همو، ۱۳۵۱، ص ۳۸) الدستور (همو، ۱۳۱۸، ص ۲۹) ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی سینا3 (صفا، ۱۳۸۴، ص ۳)، فیلسوف، پزشک، و دانشمند جامع‌الاطراف ایرانی در قرون چهارم و پنجم هجری است. او ازجمله بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پزشکان دوران اسلامی ایران بود که اثری انکارناپذیر در تکوین پزشکی در جهان اسلام و ایران و نیز دانش جهانی گذاشته است. (صفا، همان‌جا؛ سیدعرب، ۱۳۹۰، ص ۳۱۷)
نظامی عروضی در چهارمقاله (ص ۱۱۲) درباره قانون ابن‌سینا می‌نویسد: «اگر بقراط و جالینوس زنده شوند روا بُوَد که پیش این کتاب سجده کنند.» قانون افزون بر آنکه دارای روش علمی و متقن است، جامع جمیع اطلاعات اطبای بزرگ پیش از ابوعلی به‌اضافه مطالبی نیز هست که خود بر اثر تجارب، یا حدس، یا فراست، دریافت و به همین سبب بود که قدما، چون نظامی عروضی، فراگرفتن این کتاب را سبب استغناء از همه کتاب‌های دیگر طب مانند مجموعه ستِه‌عشر جالینوس و الحاوی محمد بن زکریا رازی و کامل‌الصناعه علی بن عباس اهوازی و المأئه فی الطب ابوسهل مسیحی می‌دانستند که همه از ارکان طب شمرده می‌شده‌اند. (صفا، ۱۳۸۴، ص ۱۵۳)
کتاب سوم در مجموعه ثبت‌شده از سوی جمهوری آذربایجان کتاب «سی‌جلد» یا التصریف از زهراوی اندلسی (وفات: حدود ۴۰۴ق) است. ابوالقاسم خَلَف بن عباس زهراوی اندلسی (معروف به البوکاسیس در غرب) پزشک و جراح و داروشناس شهیر مسلمان در قرن پنجم هجری بود. گفته می‌شود که وی پس از رازی و ابن‌سینا، سومین نابغه علم طب است. شهرت او بیشتر در جراحی بود و او را بزرگ‌ترین جراح مسلمان درطول تاریخ خوانده‌اند. (شریف، ج ۳، ص ۴۸۵) وی نخستین کسی بود که بستن شریان‌ها را برای پیشگیری از خون‌ریزی به‌کار برد و نخستین کسی بود که برداشتن کاسه زانوی شکسته با عمل جراحی توصیه کرد. شریان‌ها را می‌بست و از نخ و زه برای بخیه کردن استفاده می‌کرد. او کوشید طبابت را از شیمی (کیمیا)، الهیات و فلسفه جدا کند. وی مدافع تخصص در بهداشت و سلامتی بود. (ولایتی، ۱۳۹۲، صص ۲۲۹3 - ۲۲۹2)
حاصل سخن فوق اینکه فقط با بررسی یک نمونه از میراث مکتوب ثبت‌شده کشور همسایه، آذربایجان، عمق همبستگی و پیوندهای عمیق فرهنگی و تمدنی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان روشن می‌شود. افزون بر این نمونه‌ها، می‌توان به دانشمندان، وقایع‌نگاران، عالمان و هنرمندان بسیاری از جمهوری آذربایجان اشاره کرد که آثاری به زبان فارسی خلق کرده‌اند؛ نظیر آثار مهم حاج‌زین‌العابدین شیروانی (۱۱۹۳ق/۱۷۸۹م)، شامل بستان‌السیاحه، حدائق‌السیاحه و ریاض‌السیاحه (سلماسی‌زاده و جعفری، ۱۳۹۱، صص ۹9-۹8)، گلستان ارم نوشته عباسقلی آقاباکیخانف (امیراحمدیان، ۱۳۸۴، ص ۷۷)، تلخیص‌الآثار فی عجائب‌الاقطار اثر عبدالرشید نوری باکویی، آثار میرزا محمد بن حسن شروانی شامل حواشی و تعلیقات بر معالم‌الاصول، شرح مطالع، شرح اشارات، شرح حکمت‌العین، رسائلی در کائنات جو و انموذج العلوم و هندسه، تألیفات کمال‌الدین مسعود شروانی ازجمله تعلیقات وی بر شرح حکمت‌العین مبارکشاه بخاری، شرح طوالع‌الانوار، شرح مواقف سیدشریف و شرح آداب البحث سمرقندی، تألیفات قاضی نجم‌الدین احمد نخجوانی ازجمله شرح کلیات قانون و تعلیقات انتقادی بر منطق اشارات ابوعلی سینا و آثار سیدیحیی بن سید بهاءالدین شروانی مانند اسرار الطالبین، شفاءالاسرار، اسرار الوَحی و شرح گلشن راز (تربیت، ۱۳۱۴، صص 400-255)؛ مجیدی و صوراناری، ۱۳۹۵، ص ۳۵۱.
خوشبختانه جمهوری اسلامی ایران تقریبا با همه کشورهای همسایه تاریخ مشترک، سنت‌های مشترک، و فرهنگ مشترک دارد. فوایدی بر ذکر این عوامل مشترک با همسایگان مترتب است که از آن جمله این است که نسل کنونی پیوندهای تاریخی ما همسایگان را فراموش نکنند.
امروزه یکی از مهم‌ترین عوامل تنازع بین کشورها اختلافات مرزی و به‌عبارت صریح‌تر، ادعاهای سرزمینی، در مناطق دیگری است که کشور مستقلی دارند. یادآوری تعامل مشترک بین همسایگان بزرگ‌ترین عامل یا عوامل مشترکی است که مانع از خصومت‌های ریشه‌دار و جنگ‌های بی‌پایان و بسیار آسیب‌رسان می‌شود. این بدان معنی است که اجداد ما در گذشته، اگر با همسایگان مشکل ارضی یا غیرارضی داشتند نوعا بعد از مدتی سعی کردند که این اختلافات را به‌صورت ریشه‌ای حل کنند. چه سرمایه‌گذاری‌ای از این مهم‌تر و سهل‌الوصول‌تر که انسان روی میراث مشترک تکیه مثبت و سعی در تقویت آنها کند. اگر همه آحاد بشر چنین کنند بسیاری از خصومت‌ها و دشمنی‌های بی‌جهت از میان برخواهد خاست و ملت‌ها راحت‌تر از امروز نفس می‌کشند. مشترکات ما و عراق موجب شد که علی‌رغم تحمیل یک جنگ هشت‌ساله از سوی دشمنان دو ملت، بعد از برقراری صلح، گویی دو ملت ایران و عراق هیچ گلوله‌ای به‌سوی یکدیگر شلیک نکرده بودند. مردم و آحاد ملت عراق و ایران واقعا چون برادر با یکدیگر تعامل می‌کنند که بهترین نمونه آن راهپیمایی اربعین توسط زائران ایرانی و پذیرایی بی‌دریغ از سوی مردم بزرگ عراق است.
مشترکات ایران و پاکستان، مشترکات ایران و ترکمنستان، مشترکات ایران و ترکیه، که با عنایات الهی و بصیرت مردم این منطقه اعم از ایرانی عراقی، ایرانی پاکستانی، ایرانی عرب و... برقرار است نمونه دیگری از این تعاملات می‌باشد. همچنین مشترکات ایرانیان و عرب‌های حوزه خلیج‌فارس. عملا در تاریخ ایران به‌یاد نمی‌آوریم که جنگی عامدانه میان ایران و همسایگانش روی داده باشد. اکنون که پرده‌ها کنار رفته مشخص شده که جنگ میان ایران و عراق از سوی دولت‌های بیگانه مشخصا آمریکا بر این دو کشور تحمیل شده است و آمریکایی‌ها نیز به آن اقرار کرده‌اند.
پس گذشتگان ما با بصیرت کامل سعی می‌کردند که مشترکات خود را توسعه دهند. نمونه بسیار برجسته این تعامل سفر شمس تبریز به قونیه و برقراری رابطه تنگاتنگ مولوی با شمس تبریزی به‌مانند سالک و مرشد بوده که زبانزد است. در یک کلمه، مشترکات بین دو کشور همسایه، و بین همسایگان، و تقویت و تکیه‌بر آنها چون آب سردی بر آتش تنش‌های ناشی از عصبیت است.
اینجانب قویا اعتقاد دارم جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها از منافع و امنیت خود دفاع خواهد کرد، بلکه از منافع و امنیت کشورهای نزدیک و همسایه در منطقه دفاع خواهد کرد و آن را از وظایف و واجبات منطقه‌ای خود می‌داند.
افراد مشخصی در دنیا هستند که مایل نیستند ایران سیاست اصلی خود را که همزیستی مسالمت‌آمیز توأم با همکاری با کشورهای منطقه و دفاع از امنیت و آرامش منطقه است به‌عنوان یک وظیفه ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی استفاده کند.
ایران با هرچه مخلّ امنیت منطقه باشد برخورد خواهد کرد و صراحتا عنوان می‌کنیم که بعضی کشورهای با هویت مجعول مثل رژیم‌صهیونیستی و با ماهیت توسعه‌طلب مثل ایالات‌متحده آمریکا به‌دنبال آن هستند که جمهوری اسلامی ایران و همسایگانش دچار مشکل شوند ولی به‌عنوان یک اصل راهبردی عنوان می‌شود که جمهوری اسلامی ایران با پایمردی و اصرار تمام، هم مدافع امنیت خود و هم حافظ امنیت منطقه است و به‌علاوه درصحنه بین‌المللی بخش مهم تلاش ما این است که هرچه زودتر این مناقشات زیان‌بخش و آسیب‌زننده به سرنوشت انسان خاتمه یابد. تابه‌حال از زمان انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران به هیچ‌یک از ۱۵ کشور همسایه خود ابتدابه‌ساکن، تعرضی نداشته است و آغازکننده هیچ جنگی نبوده و نخواهد بود.
مردم آذربایجان مردمی مومن، سختکوش و تلاشگر هستند و به یاری خداوند، کشور خود را پیش برده‌اند و یقین دارند که جمهوری اسلامی ایران مدافع جمهوری آذربایجان در حفظ حقوق حقه خویش است. این به‌معنای تضییع حقوق دیگران نیست؛ بلکه اطمینان داریم اگر طرف‌های اصلی موجود در قفقاز جنوبی، در جهت وظایف خود برای ایجاد آرامش و صلح تلاش نکنند برخی به‌دنبال گِل‌آلود کردن آب هستند تا ماهی مطلوب خود را بگیرند.
منابع
- امیراحمدیان، بهرام (۱۳۸۴). روابط ایران و جمهوری آذربایجان: نگاه آذری‌ها به ایران، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- جوادی ارجمندی، محمدجعفر؛ و احسان فلاحی (۱۳۹۴). «بررسی تطبیقی سیاست خارجی ایران و ترکیه در قفقاز جنوبی با تأکید بر ارمنستان و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره ۸، ش ۲، صص ۲28-۲11.
- مجیدی، محمدرضا؛ و حسین صوراناری (۱۳۹۵-پاییز و زمستان). «نقش مواریث مشترک فرهنگی در همگرایی ایران و جمهوری آذربایجان»، نشریه مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره نهم، ش ۲، صص 362-343.
“Azerbaijan Mugham between Tradition and Innocation”, Conference on ۲۰۰۷ (Baghirova, Sanubar) Music in the World of Islam, Assilah, ۸-۱۳ August, Available at: file://c:/users/a/Downloads/baghirova-۲۰۰۷.pdf, Accedded on: ۲۱/۱۱/۲۰۱۴.
“Atlas of Traditiobal Music of Azerbaijan” (۲۰۱۴). Available at http://atlas.musigi-dunya.az/en/instr-history.html, (Accessed on: ۲۱/۱۰/۲۰۱۴).
Atlas of Traditional Music of Azerbaijan, ۲۰۱
محقق، مهدی، ۱۳۸۴ (مقدمه بر جراحی و ابزارهای آن) زهراوی.
زهراوی، خلف بن عباس (۱۳۸۴). جراحی و ابزارهای آن: ترجمه فارسی بخشی از کتاب التصریف لمن عجز عن التألیف، به کوشش احمد آرام و مهدی محقق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
شریف، میان‌محمد (۱۳۶۷). تاریخ فلسفه در اسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
الگود، سیریل لوید (۱۳۵۲). تاریخ پزشکی ایران، ترجمه محسن جاویدان، تهران، اقبال.
ولایتی، علی‌اکبر (۱۳۹۲). تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران، امیرکبیر.
افشار، ایرج؛ و محمدتقی دانش‌پژوه (۱۳۵۲). فهرست کتاب‌های خطی کتاب‌خانه ملک، تهران، انتشارات آستان قدس رضوی.
پی‌نوشت
۱. این لقب در قطعه مشهوری که در تاریخ حیات ابوعلی سینا سروده‌اند نیز آمده است. (صفا، ۱۳۸۴، ص ۳.
۲. در وفیات‌الاعیان، این لقب «الرئیس» آمده و الشیخ‌الرئیس درواقع، دو لقب است که نخستین، «الشیخ» لقب علمی، و دومین، «الرئیس» لقب سیاسی او است که لابد پس از تعهد منصب وزارت بدان خوانده شد. اما این دو لقب معمولا با هم و به هیئت یک واژه مرکب به کار می‌رود. (صفا، ۱۳۸۴، ص ۳، پانوشت ۳؛ برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به ابن‌عبری، ۱۹۵۸، ص ۳۲۵)
۳. این سلسله نسبِ اشهر و اکمل و اَصَحِ انسابی است که برای ابوعلی سینا آورده‌اند (قفطی، ج ۲، ص ۲) و در مابقی مآخذ معمولا نسب او را به اختصار، حسین بن عبدالله بن سینا ضبط کرده‌اند. (صفا، ۱۳۸۴، ص ۳، پانوشت ۶)