عاطفه جعفری، خبرنگار:یکی از کارکردهای مهم رسانهها بهویژه تلویزیون سویه سرگرمکنندگی آن است، موضوعی که بارها در همین صفحات به اهمیت راهبردی آن در رسانه ملی پرداختیم. آنچه در تصور عموم هم از این جعبه جادو وجود دارد، ایجاد سرگرمی و لحظات مفرح است، حالا در میان برنامههای مختلف، میتوان گفت، فیلم و سریال بهعنوان مهمترین مصداق این سرگرمی شناخته میشود و در کنار اخبار، برنامههای ورزشی و ترکیبی طرفداران زیادی دارد. با این توصیفات میتوانیم بگوییم که «سریالسازی» به دلیل طیف وسیع و متنوع مخاطبانش و هم به خاطر تاثیری که میتوان بر آنها بگذارد، جایگاه و اهمیت مضاعفی در تلویزیون دارد و توجه و سرمایهگذاری بیشتری را هم میطلبد. تاریخچه تلویزیون از دهه 60 نشان از کارنامه پربار تلویزیون در سریالسازی دارد که توانسته مخاطبان زیادی را جذب کند. در گزارش امروز به بهانه آماری که مرکز تحقیقات صداوسیما در مورد سریالهای پربیننده تلویزیون در بهمن ماه 1401 منتشر کرده است به سراغ دهه 90 و برخی سریالهای پربیننده رفتیم تا بدانیم هر سریال چه تعداد مخاطب داشته است و میزان رضایت از آنها چقدر بوده است. براساس آخرین نظرسنجی انجام شده توسط مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما از سریالهای نیمه دوم بهمن۱۴۰۱ سریال «گیلدخت» پربینندهترین سریال تلویزیون بوده است. این مجموعه توانسته با 38.4 درصد بیننده خالص در صدر جدول پربینندهترین سریالهای نیمه دوم بهمن قرار گیرد. بیننده خالص یعنی مخاطبانی که به هر نحوی از شبکههای یک و آیفیلم به صورت مجزا یا گاهی از یک شبکه، آن را دنبال کردهاند. همچنین از میان بینندگان خالص سریال گیلدخت 86.3 درصد در حد زیاد از آن رضایت داشتهاند. مجموعه دیگری که در این فهرست قرار دارد، سریال شهباز است که به کارگردانی حمیدرضا لوافی پخش میشود. این مجموعه با 18.2 درصد در رده دوم قرار دارد. سریالهای چشمبندی با 14.8 درصد و کتونی زرنگی با 13.8 درصد در رتبههای بعدی پربینندهترین سریالهای تلویزیونی قرار دارند.
تلویزیون نوروز 1401، را با «زیرخاکی3» شروع کرد. این سریال توانست مخاطب 69.2 درصدی را به دست آورد. اما آمار بقیه سال برای تلویزیون بسیار ناامیدکننده شد. سریالهایی که نتوانستند مخاطب را با خودشان همراه کنند. سریال «نجلا 2» فقط حدود 27 درصد بیننده را به دست آورد. «خوشنام» با 26 درصد مخاطب و «از سرنوشت 4» نیز با 21 درصد بیننده در جایگاه دوم و سوم بودند.
پخش آثاری با کمتر از 30 درصد بیننده در مناسبتی مانند رمضان یک شکست در کارنامه سریالی تلویزیون بود. پخش سریالهای کممخاطب همچنان در ماههای بعد ادامه داشت. نیمه اول تیرماه سریال «تازهوارد» شبکه سه تنها 10.4 درصد مخاطب داشت و در نیمهدوم، «برف بیصدا میبارد 2» و «مستوران» با 36 و 18.5 درصد مخاطب پرمخاطبترین سریالها بودند.
1390
سریال پایتخت 1 ( 62.8 درصد مخاطب)
فصل اول سریال ماجرای خانواده «نقی معمولی» را روایت میکند که تصمیم میگیرند از علیآباد به تهران کوچ کنند اما هنگام ورود به پایتخت با مشکلات زیادی مواجه میشوند. سادگی و صمیمیت جاری در فضای روایت، بازیهای روان، دیالوگهای روزمره و اشارههای درست مجموعه به موضوع حقالناس از همان ابتدا نوید یک اثر متفاوت را میداد. «پایتختیک»، 62.8 درصد مخاطب و ۸۶ درصد رضایت مخاطبان را داشته است.
سریال وضعیتسفید (60 درصد مخاطب)
وضعیت سفید یک منظومه است، منظومه به معنای یک جهان منظم و منظوم به معنای یک جهان شاعرانه که پر از جزئیات شگفتانگیز است. منظوم به این معنا که تماشاگر آداب، فرهنگ، خصوصیات فردی، تاثیرات زمانه و همه چیزهایی که مختص به دهه شصت است را میتواند در وضعیت سفید پیدا کند. این سریال درباره یکی از مهمترین برهههای تاریخ معاصر ایران است. یعنی جنگ تحمیلی و بهطور ویژه دوران بمبارانهای تهران که برمیگردد به اواخر جنگ و اواسط دهه شصت. در سریال حمید نعمتالله با خانوادهای روبهرو هستیم که استعارهای کوچک از جامعه بزرگ ایرانی است. این سریال بیش از 60 درصد مخاطب داشته است و میزان رضایت از آن 80 درصد بوده است.
سریال ساختمان پزشکان (58درصد مخاطب)
مجموعه طنز ساختمان پزشکان به کارگردانی سروش صحت تجربهای قابلقبول، سرگرمکننده و مفرح در حوزه مجموعههای شبانه بود، مطمئنا یکی از نکاتی که میتوان به استناد آن توانایی و مهارت یک کارگردان را سنجید، مقایسه اثر تازه او با تجربههای قبلیاش است، سروش صحت به شهادت آنچه تا امروز در ساختمان پزشکان اتفاق افتاده چند گام در حرفهاش جلو آمد و توانست سریالی را بسازد که حتی در تعداد مخاطب و میزان رضایت در سال 1390 پیشگام باشد. این سریال مخاطب 58 درصدی و میزان رضایت 80 درصد را به همراه داشته است.
1391
سریال زمانه(52درصد)
زمانه، سریال حسن فتحی وقتی در سال 1391 پخش شد، توانست با موضوعی که انتخاب کرده مخاطبان زیادی را جذب کند. ملودرامی پرکشش است که مسائل اجتماعی-خانوادگی را برجسته کرد و بهمرور ناهنجاریهای اجتماعی و البته تفاوتهای اقشار مختلف جامعه با یکدیگر را نشان میداد. یکی از اصلیترین الگوهایی که فتحی در زمانه به سراغ آن رفته بود، ترسیم ضدارزشهایی است که از دید بسیاری از افراد خصوصا جوانان ارزش تلقی میشوند. 52 درصد بیننده این سریال بودهاند و میزان رضایت آن 78 درصد بوده است.
سریال دزد و پلیس (50درصد مخاطب)
ناصر و داوود دو خلافکارند که به دلیل ضربهای که به سر ناصر خورده است، به دردسر افتادهاند. این خلاصه کوتاهی است از سریالی که سعید آقاخانی با همکاری محراب قاسمخانی در سال 1391 ساخت و استقبال هم از آن زیاد بود، محراب قاسمخانی معتقد است که اگر طرح اولیهاش برای این سریال مورد قبول واقع میشد حتما مخاطبان بیشتری داشت: «اول فکر میکردم دو سر طیفهای دزد و پلیس که اینقدر تناقض دارند میتوانند همدیگر را دوست داشته باشند و افراد در انسانهای مخالفشان نیز میتوانند رگههایی از انسانیت پیدا کنند.
در تم اولیه که دچار ممیزی شد یک دزد دارای خانواده کاملا دزد بود! یعنی پدر و مادرش چنین شغلی داشته باشند. اما مجبور شدیم پدر را یک دزد توبه کرده معرفی کنیم. خیلی حیف شد و بسیاری از ظرفیتها را از دست دادیم. قرار بود آنها تعصب فراوانی روی دزدی داشته باشند و پلیس دشمن شماره یکشان باشد.» این سریال بیش از 50 درصد مخاطب داشته و میزان رضایت از آن 78 درصد بوده است.
1392
سریال پایتخت 2(63.4درصد مخاطب)
پایتخت در دومین گام خودش، همچنان گوی رقابت را از سایر آثار تلویزیونی ربود. آنچیزی که برای اهداف این سریال ترسیم کرده بودند توجه به فرهنگ گفتوگو در خانواده و تاثیر آن در حل مشکلات و رفع سوءتفاهمها بین افراد و افزایش صمیمیت و نشاط در تعامل با دیگران بود. پایتخت2 توانست با توجه به این موضوع مخاطب را با خود همراه کند، 63.4 درصد مخاطب این سریال بودند و ۸۷ درصد رضایت درحد زیاد داشتند.
سریال پژمان (55درصد مخاطب)
عوامل سازنده سریال «پژمان» قواعد ساخت یک سریال مخاطبپسند را بلد هستند. این را در تجربههای قبلی خود هم نشان دادهاند. برادران قاسمخانی و سروش صحت، کارشان را بلد بودند و راههای پیدا کردن مخاطب را میدانستند. سروش صحت، هم زمانی که نویسندگی مجموعهای را به عهده دارد حواسش به همه جوانب امر هست هم زمانی که در مقام کارگردان پشت دوربین قرار میگیرد جزئیات را فراموش نمیکند. میزان مخاطب این سریال، 55 درصد و میزان رضایت از آن 83 درصد است.
سریال دودکش 1 (52درصد مخاطب)
دودکش شاید در طبقهبندیها در حیطه ژانر طنز قرار بگیرد اما یک سریال خانوادگی طنز است که توجه ویژهای به خانواده و کارکردهای آن دارد. سریال دودکش، پس از سریالهای «صاحبدلان» و «نردبام آسمان»، سومین تجربه محمدحسین لطیفی در مقام کارگردان سریالهای مناسبتی ماه رمضان است که در واقع، سومین تجربه موفق او نیز در این عرصه محسوب میشود. این سریال 52 درصد مخاطب و میزان رضایت 81 درصدی داشته است.
سریال آوای باران (50درصد مخاطب)
آوای باران روایت داستان سریالی مبتنیبر ذائقه تماشاگر عام با درامی پرجاذبه رنگین و مملو از کششهای مخاطبپسند بازاری است که بدون منطق و بیاساس با واقعیت پیش میرود و چالشها و گرههای درام از روایت واقعی فاصله میگیرد و همه را در این میبیند که با این عناصر مخاطب را با خود همراه کند. مخاطب 50 درصدی و میزان رضایت 75 درصدی را داشته است.
1393
سریال پایتخت 3 (74.3درصد مخاطب)
یکی از نوآوریهای این سریال این است که سعی کرده با شیوه بازیگری و فیلمبرداری جدید خود به زندگی روزمره نزدیک شود، درونی کردن فرهنگ مازندرانی یکی دیگر از نکات جذابی است که در اجرای فیلم دیده میشود. پایتخت۳، ۷۴ درصد مخاطب داشته است و 82.6 درصد رضایت مخاطبان.
سریال دردسرهای عظیم(52درصد مخاطب)
لطیف جوانی است که ناخواسته درگیر ماجرای عجیبی میشود که او را دچار دردسرهای فراوان کرده و مسیر زندگیاش را دگرگون میکند. فصل اول دردسرهای عظیم سال 1393 پخش شد و 52 درصد مخاطب را با خود همراه کرد و میزان رضایت 75 درصدی را به همراه داشت.
1394
سریال پایتخت۴ (61.8درصد مخاطب)
فصل چهارم پایتخت این بار به جای ایام نوروز در ماه رمضان سال ۱۳۹۴ پخش شد. در پایتخت ۴ هما تصمیم میگیرد شانس خود را در انتخابات شورای شهر انتخاب کند و تیرش هم به هدف میخورد. در این بین همسر چینی ارسطو هم بر اثر سقوط هواپیمایی مالزی جان خود را از دست میدهد و به این ترتیب، حال و روز ارسطو این روزها اصلا خوش نیست تا به جان نقی بیفتد. در این بین با راه یافتن هما به شورای شهر نقی از همسرش درخواست میکند که با احتساب بند پ، مجوز ساخت خانه فهیمه را به او بدهد. ولی هما که کاملا کارش را جدی گرفته اصلا زیر بار نمیرود.
نقی معمولی که لجاجت یکی از شاخصههای مهم شخصیت اوست، تصمیم میگیرد به روش خودش و پنهانی خانه فهیمه را بسازد. ولی ماجرا به نحو دیگری پیش میرود. نهایتا دست نقی رو میشود و شهرداری خانه را تخریب میکند. از دیگر اتفاقات پایتخت ۴ حضور بهبود در آفریقا، ازدواج بابا پنجعلی و ادامه دعواهای تمامنشدنی نقی و هما است. پایتخت ۴ هم توانست همزمان رضایت بینندگان و منتقدان را جلب کند. فصل چهارم مجموعه تلویزیونی پایتخت توانست در سال ۱۳۹۴ عنوان بهترین سریال سال و تندیس بهترین سریال از نظر مردم را در جشنواره جامجم به دست بیاورد. 61.8 درصد مخاطب این سریال بوده و ۹۵ درصد رضایت مخاطبان را هم به همراه داشت.
سریال تنهایی لیلا ( 50درصد مخاطب)
تنهایی لیلا عنوان سریالی است که از سوم مردادماه سال 1394از شبکه 3 سیما پخش شد، کاری که از همان قسمت اول توانست مخاطبان ثابتی را جذب خود کند. درحالیکه معمولا سریالهای ایرانی باید زمانی از پخششان بگذرد تا بتوانند با مخاطبان ارتباط برقرار کنند، اما کار «محمدرضا لطیفی» (کارگردان سریال) به دلیل بهره بردن از ابزارهای جذابیت توانسته ارتباط خوبی با تماشاگران به دست آورد. بیش از 50 درصد مخاطب و میزان رضایت حدود 88 درصد بوده است.
سریال تعبیر وارونه یک رویا (42درصد مخاطب)
سریال تعبیر وارونه یک رویا، به کارگردانی فریدون جیرانی ساخته شد و در زمان خودش توانست با توجه موضوع سریال، مخاطبان خوبی به دست آورد. جیرانی درباره ساخت این سریال میگوید: «تقریبا فروردینماه سال 92 بود که پیشنهاد ساخت یک مینیسریالی را با عنوان «خانه امن» به تلویزیون دادم که قرار بود داستان ربودن یک دانشمند هستهای را روایت کند که در آن جوانی بود که فداکاری میکرد تا با کمک ماموران اطلاعاتی مانع از خروج این دانشمند هستهای از کشور شود. این سریال خیلی سریع کد تولید گرفت و آماده ساخت شد و تهیهکننده کار هم آقای مروی انتخاب شد که قرار بود کار را شروع کنیم که پشت نوبت انتظار ماندیم که این اتفاق نیفتاد و در سال 92 هیچ خبری از این سریال نشد اما اواسط سال 93 بود که به ما اعلام شد که همین سریال را با نام دیگری بسازیم، بنابراین مذاکراتی انجام شد و تهیهکننده کار تغییر پیدا کرد و درنهایت آقای سیدکمال طباطبایی بهعنوان تهیهکننده انتخاب شد. فکر کنم به فصل پاییز رسیدیم که آقای دارابی - معاون سیمای سابق - به ما اعلام کرد که آماده باشیم تا سریال را برای پخش آماده کنیم تا اینکه بهمنماه سال 93 بود که قرار شد سریالی با عنوان «تعبیر وارونه یک رویا» را بسازیم.» 42 درصد میزان مخاطبان این سریال و میزان رضایت 84 درصدی داشته است.
سریال کیمیا (67درصد مخاطب)
کیمیا سریالی به کارگردانی جواد افشار که در 110 قسمت تولید شد و میتوان آن را یکی از طولانیترین سریالهای تلویزیون نام برد. این مجموعه برای اولین بار در مهرماه 1394 به روی آنتن رفت و مخاطب 67 درصدی را با خودش به همراه داشته است و 75 درصد میزان رضایت از این سریال بود.
1395
سریال لیسانسهها(43.1درصد مخاطب)
از پرمخاطبترین سریالهای طنز ایرانی دهه 90 باید به سریال لیسانسهها اشاره کنیم. سروش صحت در دهه 90 بسیار خوش درخشید و آثار شایسته زیادی را به مخاطبان ارائه داد. لیسانسهها علیرغم زبان طنز خود، بهخوبی مشکلات جوانان را نشان میدهد. این سریال بازیگر بااستعدادی مثل هوتن شکیبا را نیز به مخاطبان نشان داد. این سریال 43.1 مخاطب را با خود همراه کرد و میزان رضایت 75 درصدی را با خود داشت.
سریال پریا(39درصد مخاطب)
پریا یک مجموعه تلویزیونی به کارگردانی حسین سهیلیزاده است که برای پخش در شبکه ۳ سیمای جمهوری اسلامی ایران تولید شد. سریال پریا 39 درصد مخاطب را داشت و میزان رضایت از این مجموعه 70 درصد بود.
1396
سریال لیسانسهها 2 (84درصد مخاطب)
سروش صحت دوباره با ساخت فصل دوم لیسانسهها توانست جزء پرمخاطبها قرار بگیرد؛ میزان مخاطب این سریال 84 درصد اعلام شد و میزان رضایت از سریال هم 89 درصد.
سریال دیوار به دیوار(83درصد مخاطب)
مجموعه دیوار به دیوار، ساخته سامان مقدم، طنزی اجتماعی است که از شبکه سوم سیما به روی آنتن رفت. جمعی مالباخته، بر حسب اتفاق زیر سقف یک خانه جمع میشوند و طی سه ماه زندگی مشترک، به خانوادهای بزرگ تبدیل میشوند. این سریال 83 درصد مخاطب داشته و میزان رضایت 79 درصدی داشته است.
1397
سریال پایتخت 5 (81.3درصد مخاطب)
«پایتخت۵» قطعا یکی از متفاوتترین فصلهای این سریال پرمخاطب است. گرچه در اینجا هم عنصر جغرافیا و سفر در بطن قصه نهفته است اما با موقعیت جغرافیایی مواجه میشویم که در فصلهای قبلی نبود. هم جغرافیا و لوکیشن سریال به خارج از مرزهای ایران رفته و نیمی از قصه در ترکیه میگذرد که فضا و اتمسفر تازهای را وارد قصه کرده و از ظرفیت آن برای خلق موقعیتهای کمیک استفاده میشود و هم قصه در پایان به قصه داعش و درگیری با آنها ختم میشود. میزان مخاطب پایتخت 5، 81.3 درصد مخاطب و 93.5 درصد رضایت بوده است. تا به امروز فصل 5، بیشترین میزان مخاطب را بین شش فصل این مجموعه به دست آورده است.
سریال پدر ( 55درصد مخاطب )
در سریال پدر بیننده با داستان عاشقانهای روبهروست که پیش از این کمتر در سریالهای تلویزیونی شاهدش بوده است. این سریال 55 درصد مخاطب و بیش از 74 درصد رضایت داشته است.
1398
سریال گاندو1 ( 60درصد مخاطب )
نخستین قسمت این سریال در ۱۵ خرداد ۱۳۹۸ از شبکه سه تلویزیون ایران با کارگردانی جواد افشار و نویسندگی آرش قادری پخش شد. به گفته علی فروغی مدیر شبکه 3، حدود ۶۰ درصد مخاطب داشته که ۹۰ در صد از آنها از سریال، ابراز رضایت کردهاند.
سریال فوقلیسانسهها ( 40.9درصد مخاطب )
براساس اعلام نظرسنجی مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما درخصوص سریالهای آذرماه ۹۸ سریال «فوقلیسانسهها» شبکه سه سیما با 40.9 درصد بیننده در صدر سریالهای سیما قرار گرفت که 59.7 درصد بینندگان این سریال از آن رضایت داشتند.
سریال ستایش 3 ( 58.4درصد مخاطب )
تولید فصل اول این سریال از سال ۱۳۸۸ آغاز شد و سال ۱۳۸۹ پایان یافت، پخش آن از ۱۲ آذر ماه ۱۳۸۹ آغاز شد و در ۶ آبان ۱۳۹۰ به پایان رسید. پخش سری دوم این مجموعه از ۲۷ بهمن ۱۳۹۲ آغاز شد و در ۲۴ مرداد ۱۳۹۳ به پایان رسید. فصل دوم مثل فصل اول نتوانست در جذب مخاطب موفق عمل کند تا اینکه در گام سوم این سریال، توانست مخاطبانی را به دست آورد. سریال «ستایش ۳» 58.4 درصد بیننده و ۸۵ درصد رضایت داشته است.
1399
سریال پایتخت 6 ( 75درصد مخاطب )
۱۵ قسمت از این مجموعه پایتخت 6 ابتدا در نوروز ۱۳۹۹ به روی آنتن رفت، اما تولید قسمتهای پایانی آن به دلیل شیوع ویروس کرونا نیمهتمام ماند. پس از مساعد شدن شرایط، دو قسمت پایانی تولید و ابتدا خلاصه قسمتهای پخششده از ۲۱ اسفند و سپس قسمتهای ۱۶ و ۱۷، به ترتیب در ۲۹ و ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ از شبکه 1 سیما پخش شد. این سریال ۷۵ درصد مخاطب و 93.8 درصد رضایت به همراه داشت.
سریال نون خ 2 ( 56درصد مخاطب )
تاکنون ۳ فصل از این سریال ساخته شده است. فصل اول آن نوروز 1398 پخش شد اما نتوانست مخاطبان زیادی را به دست آورد. پخش سریال «نون. خ۲» در نوروز 1399 با جذب ۵۶ درصدی مخاطب همراه شد و شاهد افزایش ۲۱ درصدی این میانگین نسبت به سری اول خود بود. این سریال میزان رضایت 81 درصدی را به همراه داشت. این سریال در سه فصل در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ با داستانهای متفاوت از شبکه یک سیما و شبکه تماشا پخش شده است و فصل چهارم آن در نوروز سال ۱۴۰۲ پخش خواهد شد، همچنین این سریال سه سال پربینندهترین سریالهای نوروزی صدا و سیما بوده است.
سریال زیرخاکی 1 ( 45درصد مخاطب )
فصل اول این مجموعه در ۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ روی آنتن شبکه یک رفت و فصل دوم آن از ۷ خرداد ۱۴۰۰ پخش شد. فصل سوم زیرخاکی نیز در نوروز ۱۴۰۱ از همین شبکه پخش شد. از همان فصل اول پیشبینی میشد که با اقبال مخاطب همراه شود. تعداد مخاطبان این سریال امسال در حدود 45 درصد اعلام شد و توانست رضایت 76 درصدی را به دست آورد.
1400
سریال نون خ 3 ( 79.6درصد مخاطب )
فصل سوم سریال «نون خ» شبکه یک سیما با 79.6 درصد مخاطب و رضایت در حد زیاد 89.3 درصدی در صدر قرار گرفت. این فصل از سریال، پرببینندهترین فصل نون خ شد.
سریال زیرخاکی 2 ( 45.2درصد مخاطب )
فصل دوم مجموعه «زیرخاکی» را با 45.2 درصد مخاطب و رضایت حدود 78.9 درصد، بهعنوان سریال پرمخاطب تلویزیون معرفی شد.
سریال دودکش ( 43.4درصد مخاطب )
دودکش ۲ از ۸ تیر ۱۴۰۰ از شبکه یک سیما پخش شد و با 43.4 درصد مخاطب و با رضایت 81.1 درصد جزء سریالهای پرمخاطب در سال 1400 بود.
سریال گاندو 2 ( 55.8درصد مخاطب )
فصل دوم این مجموعه تلویزیونی با نام گاندو ۲ از ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ در ۱۳ قسمت از شبکه سه پخش شد. این سریال 55.8 درصد مخاطب و رضایت 87.6 درصدی رضایت داشت.