زهرا رمضانی، خبرنگار:جهادگران را باید همیشه در صف اول حل بحران‌ها دید. گروهی که تا یک دهه پیش بیشتر در بحران‌هایی مانند زلزله و سیل یا انجام فعالیت‌های عمرانی برای آبادسازی مناطق دورافتاده، می‌شد آنها را پیدا کرد، اما طی سال‌های اخیر که اقتصاد و معیشت به مساله اول کشور و مردم تبدیل شده، این گروه‌ها هم تلاش کردند حوزه فعالیتی خود را دستخوش تغییر کنند. همین مساله باعث شد تا این روزها آنها نقش جدی در توسعه پایدار اقتصادی مناطق محروم داشته باشند. گروه‌های گمنامی که کارشان را بدون چشمداشت مالی انجام می‌دهند. امسال اما چهارمین دوره جشنواره ملی جهادگران بار دیگر بستر را برای معرفی برترین‌های این حوزه فراهم کرد. ابتدای هفته جاری بود که از 60 گروه جهادی برتر در این دوره از جشنواره با حضور چهره‌هایی چون سردار حسین سلامی فرمانده کل سپاه، سردار غلامرضا سلیمانی، رئیس سازمان بسیج و محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم تجلیل شد.
جشنواره‌ای که با هدف گفتمان‌سازی حرکت‌های جهادی در کشور برپا شده و 8 هزار اثر از سوی 3 هزار جهادی مورد داوری قرار گرفت تا درنهایت 60 گروه برتر در بخش‌های مختلف اعم از مستند، نماهنگ، عکس، دلنوشته، شعر، خاطره، کتاب جهادی، گروه‌های منتخب استانی، تشکیلات موفق و پایدار، ایجاد گفتمان جهادی در بین مردم، به کارگیری ظرفیت‌های مردمی، حل مسائل مناطق محروم و پیشرفت منطقه‌ای معرفی و تجلیل شوند. در طول برگزاری این جشنواره یعنی در بازه زمانی 3 تا 5 اسفند ماه، نمایشگاه ایده‌ها و طرح‌های جهادگران نمونه هم برای مردم به نمایش درآمد تا از این طریق بستر لازم برای معرفی حیطه کاری گروه‌های مختلف جهادی فراهم شود. در این گزارش به سراغ 3 گروه جهادی برتر در بخش‌های «حل مسائل مناطق کم‌برخوردار»، «به‌کارگیری ظرفیت‌های مردمی» و «گروه‌های منتخب استانی» رفتیم تا برایمان از طرح‌هایی بگویند که در زمره برترین‌های جهادی قرار گرفتند.
سازه‌های پیش‌ساخته؛ ایده جهادی‌ها برای رفع چالش‌های شیلات
پرورش ماهی در استخرهای ساخته‌شده از سازه‌های پیش‌ساخته ژئوممبران، همان طرحی است که کانون جهادی فانوس دانشگاه جندی شاپور دزفول را جزء گروه‌های برتر چهارمین دوره جشنواره ملی جهادگران قرار داده است.
جهادی‌های فانوس در 4 و 5 سال ابتدایی شکل‌گیری، تنها در حوزه فعالیت‌های عمرانی و عام‌المنفعه مانند تامین جهیزیه برای خانواده‌های نیازمند متمرکز بودند و در این مدت هم توانسته‌اند برای 62 زوج جهیزیه تهیه کنند، اما از دو سال پیش با تغییر سیاست این گروه، آنها به‌صورت تخصصی در حوزه اشتغالزایی ورود کرده‌اند، اتفاقی که باعث شد تا در این جشنواره به‌عنوان یکی از برندگان معرفی شوند. طرحی که برای رسیدن به آن 3 تن از اعضای این کانون جهادی را برای 8 ماه راهی منطقه شلمچه خوزستان کرد تا از طریق انجام کارهای مطالعاتی بتوانند ظرفیت اشتغال این منطقه را شناسایی کنند.
مرتضی خواجوی، مسئول این کانون جهادی می‌گوید: «اسفند ماه سال 99 بود که توانستیم در یکی از مقرهای راهیان نور به صورت شبانه‌روزی زنجیره ارزش رسته‌های مختلف حوزه کشاورزی را یعنی نخیلات، شیلات، دام‌های سنگین و صنایع‌دستی را مطالعه کنیم. با توجه به اینکه در این منطقه تنها در حوزه شیلات 4 هزار نفر مشغول به کار هستند، اولویت اصلی‌مان را بعد از مطالعه، بررسی دقیق‌تر مشکلات و چالش‌ها و رسیدن به راهکاری برای افزایش بهره‌وری در بخش شیلات گذاشتیم.
شناسایی گلوگاه‌های زنجیره تولید و فروش تولیدات حوزه شیلات اما کار آسانی نبود. مسیری که در آن اعضای این کانون با تک تک فعالان اعم از تولیدکنندگان، فروشندگان و صادرکنندگان ماهی‌های تولیدی خرمشهر به گفت‌وگو نشستند تا درنهایت به این مهم رسیدند که در حوزه تولید، مشکل اصلی منطقه بحث سازه پرورش ماهی و در بحث تامین هم مشکل اصلی نبود بنگاهی برای تامین بچه‌ماهی است. جهادی‌های این کانون بعد از اینکه 20 محور مداخله‌ای را برای رفع چالش‌های هر گلوگاه تعریف کردند، با بررسی میدانی به این نتیجه رسیدند که رفع مشکل سازه، می‌تواند کل مسیر مربوط به پرورش ماهی منطقه را اصلاح کند. اتفاقی که آنها را به سمت استفاده از ظرفیت اساتید دانشگاه آزاد استان و دانشگاه علوم و فنون خرمشهر سوق داد.» خواجوی می‌گوید: «در کنار استفاده از ظرفیت علمی دانشگاه‌ها، از افرادی که به‌صورت تجربی اقدام به پرورش ماهی کرده‌اند هم استفاده کردیم و توانستیم با تلفیق علم و دانش، به ایده استفاده سازه‌های پیش‌ساخته ژئوممبران برای رفع مشکلات این حوزه برسیم و امروز 10 استخر پرورش ماهی با استفاده از این سازه در خرمشهر ایجاد شده است. پرورش ماهی آن هم به شیوه سنتی در این نقطه از ایران، نتوانسته آن‌طور که باید پرورش‌دهندگان را به سوددهی برساند. کار اصلی که این گروه در بحث شیلات برای خرمشهری‌ها انجام داده، اقناع پرورش‌دهندگان سنتی ماهی به استفاده از روش‌های جدید در حوزه ساخت سازه‌های استخری بوده است. کاری که البته چندان هم آسان نبود و آنها با برگزاری تورهای مختلف برای اهالی منطقه، پل ارتباطی آنها با پرورش‌دهندگان دیگر استان‌ها را هم فراهم کردند.»
آن‌گونه که مسئول این کانون جهادی گفته قرار است همین ایده در منطقه شوشتر هم اجرایی شود. خواجوی معتقد است که ترویج این ایده در مناطق محروم استان و بخش‌هایی که از لحاظ اشتغال وضعیت خوبی ندارند، می‌تواند بستر پرورش ماهی به شیوه علمی که بیشترین بهره و کمترین ضرر را به تولیدکننده می‌زند، فراهم کند.
موضوع جالب درباره طرح این گروه جهادی اینکه اعضای آن عملا هیچ حمایت مالی را از پرورش‌دهندگان ماهی انجام نداده‌اند و تنها با ترسیم مزایای استفاده از سازه‌های پیش‌ساخته ژئوممبران، شرایطی را در منطقه ایجاد کرده‌اند که اهالی با گرفتن وام‌های اشتغال به کار حاضر می‌شوند تا بیش از 100 میلیون تومان برای ساخت این نوع استخرها هزینه کنند. هزینه راه‌اندازی یک استخر در سال 99، 90 میلیون تومان و امروز این میزان به 140 میلیون تومان رسیده است، درحالی‌که وام اشتغال 150 تا 200 میلیون تومان است. وام‌هایی که تنفس 6 تا 8 ماهه دارند و اهالی با دریافت آنها به‌راحتی می‌توانند استخرهای پرورش ماهی را بسازند. همچنین هر استخر هم ظرفیت پرورش 2 تن ماهی را دارد و هر استخر در 5 ماه، 50 میلیون تومان سود می‌کند و مشکلی از بابت بازپرداخت اقساط وام ندارند.
واکسینه شدن نیم میلیون دام دربرابر بیماری طاعون
جهادی‌های شهید صدرالله فنی که بیش از 100 عضو دارد، توانسته در بخش گروه‌های منتخب استانی برای استفاده از ظرفیت کشوری در راستای واکسیناسیون دام‌های استان فارس برگزیده شود. گروهی که اولین بار در سال 1394 در دانشگاه شیراز شکل گرفته و دامپزشکی تنها یکی از حیطه‌های فعالیتی آن به‌شمار می‌رود. این گروه در حوزه‌های کشاورزی، ادبیات، حقوق، الهیات، علوم تربیتی و علوم اجتماعی هم دستی بر آتش دارد. قصه واکسیناسیون دام‌های استان اما از مرداد ماه سال گذشته و تنها با مشارکت 2 نفر شروع شد. علیرضا مینائی، مسئول این گروه جهادی می‌گوید: «سال گذشته بود که براساس ورود تخصصی این گروه به حیطه‌های مختلف، به کارگروه دامپزشکی اعلام شد که مشکلات این حوزه را در سطح استان بررسی کند. در آن برهه بیماری طاعون نشخوارکنندگان در منطقه جدی شده بود و تلفات زیادی هم داشتیم به‌طوری که تلفات 25 درصدی در این زمینه داشتیم. البته این مساله به دلیل عدم توازن واکسیناسیون با جمعیت دامی و تعداد بالای مناطق روستایی بود. مناطقی که به دلیل ظرفیت پایین ناوگان حمل‌ونقل عملا امکان حضور در برخی از آنها و انجام واکسیناسیون وجود نداشت. به همین دلیل ما بعد از شناسایی مشکل، تلاش کردیم تا استفاده از ظرفیت جهادی را در اولویت قرار داده و در حوزه حمل‌ونقل هم از ظرفیت مردمی و ارگان‌های دولتی استفاده کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «علی‌رغم اینکه در ابتدا کار را تنها با دو تن از اعضای گروه شروع کردیم، اما هرچه جلوتر رفتیم به فراخور نیاز فراخوان‌هایی را صادر کردیم، به‌طوری‌که در اولین اردویی که تنها 2 تا 3 ماه بعد از مرداد ماه و با انتشار فراخوان برگزار کردیم، توانستیم با حضور جهادی‌های دامپزشک، 40 درصد ظرفیت دو شهرستان لار و گیلاش را به صورت همزمان پوشش دهیم. این اتفاق باعث شد تا در نگاه کلان‌تر کل ظرفیت استان را مدنظر قرار دهیم و به همین دلیل قرارگاه عهد خدمت را در اختیار گرفته و به کل دانشگاه‌های استان که در زمینه دامپزشکی فعالیت می‌کردند، فراخوان دادیم که همین اتفاق باعث شد تا قرارگاه محرومیت‌زدایی جهاد دامپزشکی توسط رئیس سازمان دامپزشکی در استان تاسیس شود.»
شکل‌گیری این قرارگاه راه را برای اعضای این کانون جهادی هموار کرد به‌طوری‌که گروه‌های جهادی سطح کشور با آنها مرتبط شدند. حالا آنها می‌توانستند از ظرفیت کل کشور برای مقابله با بیماری طاعون در دام‌ها بهره بگیرند، اتفاقی که بالاخره در مرداد ماه سال امسال محقق شد و بیش از 250 جهادگر دامپزشک را از جای‌جای ایران به استان فارس کشید تا با مشارکت آنها بیش از نیم میلیون دام واکسینه شوند. مینایی در این باره می‌گوید: «این اتفاق باعث شد تا بتوانیم به صورت همزمان دام‌های 18 شهرستان استان را واکسینه کنیم اما موضوع جالب‌تر اینکه ما کار را دقیقا در مرداد ماه سال گذشته با 2 نفر شروع کردیم و مرداد امسال این میزان به 250 جهادگر رسید.»
نکته قابل‌توجه در صحبت‌های این جهادگر، افزایش 38 درصدی واکسیناسیون دام‌های استان از سال گذشته تا امروز و در مقابل به صفر رسیدن تلفات است. موضوعی که سنگ بنای آن از سوی این گروه جهادی گذاشته شده است؛ هرچند در این میان نباید تامین تجهیزات مورد نیاز به ویژه واکسن‌های مورد نیاز از سوی قرارگاه جهاد دامپزشکی استان را نادیده گرفت.
120 روز میزبانی مهاجران در نقطه صفر مرزی
روی کار آمدن طالبان در سال گذشته، شرایط افغانستان را تحت تاثیر قرار داد و همین موضوع هم باعث شد تا بخشی از مردم این کشور همسایه ترجیح دهند از طریق مرزهای زمینی به دیگر کشورها از جمله ایران بیایند. اتفاقی که برای برهه‌ای وضعیت مرزهای کشور را که با خیل عظیمی از افغانستانی‌های مهاجر روبه‌رو بودند، در شرایط خاصی قرار داد. ایجاد شرایط اسکان و پذیرایی از این مهاجران در منطقه صفر مرزی میلک همان دلیلی است که گروه جهادی بدون مرز را برگزیده این دوره از جشنواره در عرصه به‌کارگیری ظرفیت‌های مردمی کرد. رضا جعفری، مسئول این گروه جهادی درباره وضعیت آن روز‌های این نقطه مرزی می‌گوید: «اول شهریور ماه سال 1400 برای انجام یک پروژه محرومیت‌زدایی به منطقه میلک رفتیم که دیدیم تعداد قابل‌توجهی از مردم افغانستان به این نقطه آمده‌اند و وضعیت نابه‌سامانی هم داشتند؛ چراکه در میان آنها زن بارداری که مورد اصابت تیر قرار گرفته تا کودک خردسال و پیرزن و پیرمرد حضور داشت. با دیدن آن وضعیت تصمیم گرفتیم تا از دوم شهریور ماه با 700 هزار تومان، کار خدمات‌رسانی به این مهاجران را آغاز کنیم و این روال تا 5 شهریور هم ادامه داشت. در این برهه اقداماتی مانند توزیع غذا، ایجاد شرایط اسکان و ارائه داروهای مورد نیاز به بیماران را دنبال کردیم.»
حضور روزانه هزار تا 3 هزار مهاجر افغانستانی در نقطه صفر مرزی میلک، نشان‌دهنده حجم بالای کاری است که این گروه جهادی در یک هفته اول انجام داد اما وقتی مقام‌معظم‌رهبری در 6 شهریور ماه سال گذشته اعلام کردند که ایران در کنار ملت افغانستان است، ورق به‌نفع این گروه جهادی تغییر کرد و 50 گروه جهادی و مردمی از سراسر کشور که متشکل از 400 و 500 نیروی جهادی می‌شد، خودشان را به این منطقه رساندند. جعفری می‌گوید: «بعد از این صحبت‌ها بود که دیدیم از 20 شهریور ماه گروه‌های جهادی زیادی به این منطقه آمدند و در کنار تامین نیروی انسانی، 12 میلیارد تومان نیز کمک نقدی و غیرنقدی جمع شد. جالب اینکه شاهد حضور گروه جهادی از لندن هم بودیم.»
غیرممکن‌بودن خدمات‌رسانی به حجم بالای مهاجران افغانستانی دلیلی است که به گفته مسئول گروه جهادی بدون مرز، باعث برگزیده شدن این گروه در چهارمین جشنواره ملی جهادگران شد. او ادامه می‌دهد: «این اتفاق در منطقه‌ای که از لحاظ امنیتی هر کسی امکان حضور در آن را ندارد، رخ داد و با فعالیت‌های رسانه‌ای که صورت گرفت، ظرفیت‌های مردمی را هم فعال کرده و توانستیم 120 روز این پروژه جهادی را در این نقطه صفر مرزی برای مهاجران افغانستانی استمرار ببخشیم. در تمام این مدت اسکان موقت، پذیرایی، مشاوره و روانکاوی، رفع نیازهای دارویی و حل مشکلات برخی افراد را پیگیری می‌کردیم.»
جهادی‌های این گروه 50 نفری می‌شوند که از سال 97 در دانشگاه آزاد استان سیستان‌وبلوچستان دور هم جمع شدند اما وجه تمایز آنها این است که حالا در کنار خود نه‌تنها دانشجویان و فارغ‌التحصیلان، بلکه افرادی را دارند که شاید هیچ تحصیلات آکادمیکی هم نداشته باشند اما با حضور در این گروه، به فراخور نیاز به انجام فعالیت‌های جهادی می‌پردازند. از طرف دیگر علی‌رغم اینکه این گروه در یک اتفاق، به نقطه صفر مرزی رفته بودند، اما آنها یک کلان‌پروژه با عنوان توسعه و پیشرفت هم دارند که از یک سال‌ونیم قبل در یکی از مناطق حاشیه‌ای شهر زابل شروع شده و این گروه درصدد است تا این منطقه را از لحاظ اقتصادی به یکی از مناطق الگو تبدیل کند.