عاطفه جعفری، خبرنگار:سرود از مردمی‌ترین مصنوعات ادبی است که با طیف وسیعی از مردم ارتباط برقرار می‌کند. ویژگی‌های سرود را می‌توان در دو حوزه ظاهری و محتوایی تعریف کرد؛ از ویژگی‌های ظاهری سرود، عدم نیاز به آلات‌موسیقی است. اگرچه همراهی موسیقی در بعضی از فرازها موجب زیبایی بیشتر سرود می‌شود، اما ماهیت سرود و حیات آن به موسیقی بستگی ندارد. به همین دلیل در لحظه و مکانی که هیچ وسیله موسیقایی وجود نداشته باشد، بازهم سرود قابلیت اجرا دارد. برای مثال در سفرهای گروهی، کوهنوردی و راهپیمایی‌ها، سرود بدون نیاز به کمترین امکاناتی قابلیت استفاده دارد.
قابلیت اجرای دسته‌جمعی و همگانی، ویژگی دیگر سرود است که افراد مختلف حتی بدون نیاز به توانایی‌های آوازی، می‌توانند در قالب دانش‌آموزی، دانشجویی و مردمی، به‌شکل دسته‌جمعی سرودی را همخوانی کنند. در زمینه محتوا، سرود بیانگر سخن مردم و زبان آنها در بیان اهداف و خواسته‌هاست. این قالب درعین‌حال به‌گونه‌ای باید باشد که طیف وسیعی از مردم آن را درک و فهم کنند و با آن ارتباط برقرار کنند. درحقیقت خلق سرود خوب یک فعالیت سهل‌وممتنع است. تنظیم کردن یک شعر مناسب با آهنگی مناسب، به‌همراه یک محتوای مفید، به‌گونه‌ای که سرودی شکل بگیرد و مورد اقبال و پسند مردم قرار بگیرد، یک فرآیند هنری و فنی بسیار سخت و پیچیده است. نماهنگ «ذکر جهانی» با شعری از سیدصادق موسوی و اجرای گروه سرود نجم الثاقب تهران به مناسبت سالروز ولادت امام حسین(ع) و به همت مرکز موسیقی مأوا- سازمان هنری رسانه‌ای اوج تهیه و تولید شده است. سوژه امروز را به این نماهنگ و کارهای جدید مأوا اختصاص دادیم، چون می‌دانیم که در این برهه سرود و پرداختن به آن مهم است.
اینکه مانند دهه‌های 60 و 70، پرداختن به سرود درحال فراگیر شدن است، اتفاق خوبی است. سرود قابلیت فوق‌العاده‌ای برای بازگو کردن احساسات جمعی و ملی یک قوم و ملت نیز دارد. به‌طور طبیعی سرود با حماسه و مسائل اجتماعی و جمعی همراه است و در عرصه‌های گوناگون زندگی اجتماعی ورود پیدا کرده است. سرود می‌تواند در سطح یک ناحیه و کشور رواج یابد و به زبان حال و شعار یک ملت بدل شود. در تاریخ مشاهده می‌کنیم که در جنگ‌ها، شعارهای جنگی به‌شکل کوتاه، ساده و قابل‌تکرار خوانده می‌شدند. در آیین‌های مذهبی نیز سرود فراوان وجود دارد، به‌طورمثال در اسلام و در مراسم حج، سرود جمعی «لبیک اللهم لبیک» را داریم که همه حجاج آن را با هدف قرب‌الهی و با شکوه خاصی همخوانی و تکرار می‌کنند. در تاریخ انقلاب خودمان نیز سرود، عامل ایجاد وحدت کلمه و شورآفرینی در نیروهای مردمی و راهپیمایی‌ها بود. سرودهای انقلاب اسلامی به‌حدی تاثیرگذار و عمیق بوده‌اند که اگر امروز ما سرودهای انقلاب را از حافظه تاریخی خودمان پاک کنیم و آن را نادیده بگیریم، شاید خاطره مشترک و زنده‌ای برای ما باقی نماند. تمام تصویری که نسل انقلاب و نسل‌های پس از آن، از حرکت مردم در انقلاب اسلامی دارند با سرودهای انقلاب درآمیخته است.
درمیان تحولات بسیار زیاد و متنوع هنری و موسیقایی جهان معاصر، گونه سرود انقلاب اسلامی ایران یکی از درخشان‌ترین اتفاقات هنری جهان معاصر به‌شمار می‌آید. کارنامه‌ای که این هنر در ایران دارد، از لحاظ کیفیت قابل‌مقایسه با موسیقی اعتراضی و اجتماعی در هیچ‌جای دنیا نیست. این سرودها تا آن اندازه در کشور ما تاثیرگذار بوده‌اند که پس از گذشت سه‌دهه از انقلاب، هنوز برای انتقال این تجربه تاریخی به نسل‌های بعدی، از همین سرودهای درخشان در رسانه‌های ما استفاده می‌شود. درواقع این سرودها نه‌تنها حرکت مردم را در همان زمان شکل دادند، بلکه در انتقال این تجربه به نسل‌های بعدی نیز موثر واقع شدند. به‌عنوان نمونه، جشن‌های دهه فجر را- که دهه منتقل‌کننده این اتفاق تاریخی به نسل‌های بعد است- در نظر بگیرید. اگر در دهه فجر سرودهای انقلاب از مجموعه‌های رسانه‌ای و تبلیغی حذف شود، درمی‌یابیم که دست‌مان خالی است و بضاعت کمی برای عرضه خواهیم داشت.
محمدجواد توسلی به‌عنوان مدیر روابط‌عمومی مأوا در این یک‌سال، پروژه‌های زیادی را در این مرکز انجام داده است به بهانه پویش‌های جدید این مرکز و نماهنگ «ذکر جهانی» با او گفت‌وگو کردیم و او از جزئیاتی صحبت کرد که خواندنش خالی از لطف نیست.
شما پویش‌های مختلفی را در این یک‌سال در مأوا داشته‌اید، درمورد این پویش‌ها صحبت کنیم و چرایی تولید آنها؟
از 4 سال پیش بحث راه‌اندازی پویش‌ها را شروع کردیم. اولین پویش «دریای آرامش» بود که قبل از محرم کار را شروع کردیم که گروه سرود احسان آن را خواندند و تکخوان کار رضا هلالی بود. البته آن کار یک کلیپ ساده با بلک‌باکس بود. بعد از انتشار خیلی واکنش مثبت گرفتیم، مخصوصا خانواده‌ها پیام می‌دادند که بچه‌های ما این را می‌خوانند. بعد از استقبال زیاد، ما گفتیم مسیر سرود-مداحی را جدی‌تر بپردازیم. بعد از پویش «دریای آرامش» سراغ «عزیزم حسین1» رفتیم. ایام ولادت امام حسین(ع) یک اثر صوتی تحت‌عنوان عزیزم حسین 1 که بحث نقاشی کشیدن بچه‌ها را به‌همراه داشت، از این کار هم بعد از انتشار استقبال زیادی شد. بعد از استقبال زیاد، این را تبدیل به پویش کردیم و گفتیم همه بچه‌ها می‌توانند نقاشی بکشند و عکس این را برای ما بفرستند یا ویدئو از خواندن سرود بفرستند. پیش‌بینی ما این بود هزار نقاشی با پست به مأوا برسد. در سه‌ماهی که آن پویش را داشتیم حدود 11 هزار نقاشی جمع شد. ویدئوهای زیادی از آلمان، آمریکا، اسپانیا و کشورهای عربی همچون سوریه، عراق، لبنان و... به‌دست ما رسید که خیلی عجیب بود.
برای کارهای جدید امسال چندماه پیش با همراهی محمد اسداللهی درمورد نوع پرداخت به این کارها صحبت و گفت‌وگو کردیم. اینکه ادامه «عزیزم حسین1» و «ذکر جهانی» را بسازیم. البته همزمان در این زمان چند پویش داشتیم که یکی «لحظه دیدار» برای اربعین با صدای محمد حسین پویانفر بود. دیگری «سلام فاطمه» برای ایام فاطمیه بود. بعد هم «عزیزم حسین2» بود. یک‌ماهی درمورد شعر و ملودی کارهای جدید با اسداللهی وقت گذاشتیم، فکر کردیم چون در «عزیزم حسین1» می‌گفتیم بچه‌ها نقاشی بکشند الان شعر را باید این‌طور شروع کنیم که یادته من حرم را نقاشی کردم؟ یعنی بچه‌ها نقاشی کشیدند، آماده است و می‌خواهند محضر سیدالشهدا(ع) ارائه دهند و این یک مرحله جلوتر از سال قبل است.
همه کلیدواژه‌های بچگانه را لیست کردیم، نوشتیم و فکر کردیم کدام‌یک از اینها را می‌توانیم در شعر استفاده کنیم. خیلی تاکید داشتیم حتی دو، سه تا کار امضای ما شد که تمام اقوام و اقلیم‌های مختلف ایرانی را در شعر ذکر می‌کردیم و حالت وحدت و اتحاد را سعی می‌کردیم در محتوایی که ارائه می‌دهیم داشته باشیم. همین دربرگیری را زیاد می‌کند که در عزیزم حسین2 یعنی همین شعری که الان آماده‌شده وجود دارد که هم اقوام ایرانی و هم گستره جغرافیایی را ذکر می‌کنیم که کل دنیا محبت امام‌حسین(ع) را دارند.
کلیدواژه خانواده، همکلاسی، دوست، رفیق، حتی اصطلاحات بچگانه را در شعر آوردیم. گوشواره کار که می‌گوید من یک دوستی دارم. این اصطلاحی است که خیلی تلاش کردیم در شعر بیاوریم و خدا را شکر خوب هم به دل بچه‌ها نشسته است. در محتوایی که از بچه‌ها ارائه می‌دهیم سعی می‌کنیم اکت عملی داشته باشند. یعنی یک‌بار نقاشی کشیدن است و یک‌بار نقاشی کشیده‌اند و ارائه می‌دهند ولی ما در این اکت عملی دیگری داریم که می‌گوید دوستت دارم قد همان ده تای بچگیم! بچه‌ها این اکت را دارند وقتی این کار را با آنها می‌خوانیم.
در این یک ماه اخیر چند محصول خیلی خوب ارائه دادیم که هر دو قابل پویش شدن دارد. یکی کار بیعت است با شعر سجاد محمدی و دیگری «عزیزم حسین». تمرکز اصلی را در این چند روز چون به ولادت امام حسین(ع) نزدیک شدیم، روی «عزیزم حسین» و «ذکر جهانی» گذاشتیم.
نکته مهمی در این دو اثر سفری است که از چند ماه پیش طراحی کردیم و این است که از 18 اسفند بعد از نیمه شعبان کاروان کودکی را به کربلا می‌بریم. قرار است کار بیعت و عزیزم حسین 2 را با حضور رضا هلالی، سجاد محمدی و محمد اسداللهی در کربلا بخوانیم. 20 اسفند نجف هستیم، 21 و 22 اسفند سامرا و کاظمین و درنهایت 23، 24 و 25 اسفند که آخرین شب جمعه سال می‌شود کربلا هستیم.
این مهم است که با تولیت‌های حرم حضرت عباس و حرم امام حسین جداگانه جلسه گذاشتیم. تا این کاروان کودک و پویشی که شروع شده، قله آن در کربلا باشد. من تصویری که در ذهن قبل از طراحی پروژه داشتم این بود که این بچه‌ها به بین‌الحرمین می‌رسند و در آنجا همه با پدر و مادرهای خود نقاشی می‌کشند و این نقاشی‌ها را سمت گنبد امام حسین می‌گیرند و این شعر را می‌خوانند که دست‌های گرم تو، یادته من حرم رو نقاشی کردم! این را می‌خوانند و تقریبا حدود 90 درصد هماهنگی‌های این اتفاق انجام شده و مجوزها را گرفتیم. حتی ایده نمایشگاه نقاشی حرم را پیگیری می‌کنم و احتمالا این اتفاق هم بیفتد.
تعداد زیادی نقاشی دست ما رسیده است. سال گذشته 13-12 هزار نقاشی رسیده بود و احتمالا الان که پویش‌ها را برگزار می‌کنیم 30-20 هزار نقاشی جمع کنیم که 3-2 هزار نقاشی خوب را به نمایندگی از کل نقاشی‌هایی که از کل ایران برای سیدالشهدا کشیده شده جمع می‌کنیم و در بین‌الحرمین نمایشگاهی برگزار می‌کنیم که این نقاشی‌ها از بچه‌های ایران نصب شده است و به بین‌الحرمین رسیده است.
پشت همه این کارها نوآوری است یعنی برای هر طرحی دنبال کار جدید هستید؟ این نوآوری از کجا نشات می‌گیرد؟
اتاق فکرهایی داریم که ساعت‌ها در مورد روال کار با هم صحبت می‌کنیم و بعد تصمیم می‌گیریم. من با محمد اسداللهی یک ماهی تلفنی، حضوری جلسه‌ها را پیش بردیم. پروسه عجیبی ندارد. فکر کردیم و این نوآوری را به سمت محتوا بردیم. ملودی و ریتم کار ساده است، شعر مهم است اینکه بتوانیم چیزی را به کار اضافه کنیم که بچه‌ها جذب آن شوند. برای همین محتوا اصل است که واژه به واژه این محتوا را تلاش کردیم تا همراه با نوآوری و خلاقیت باشیم.
نماهنگ «ذکر جهانی» که در این چند روز بسیار مورد استقبال قرار گرفته، کجا ساخته شد؟
درمورد ساخت نماهنگ باید کلی‌تر صحبت کنم و کمی به عقب برگردم. در پویش «هدیه اسباب‌بازی» نوشتیم و گفتیم امیرالمومنین(ع) چه ویژگی‌هایی دارد، کدام را انتخاب کنیم که فراخور الان جامعه باشد که هم بتوانیم به بچه‌ها وصل کنیم و هم به‌عبارتی کار را شکلات‌پیچ کنیم که بچه‌ها این خصلت امیرالمومنین را در ایام غدیر حس کنند. دستگیری از نیازمندان و کمک را به پویش هدیه اسباب بازی آوردیم که بچه‌ها در ایام غدیر هدیه بیاورند. برای این کار دو ماهی درگیر بودیم، وقتی به مرحله پخش رساندیم در اطراف ورامین، پاکدشت و جوادآباد کوره‌پز خانه‌های زیادی را دیدم که بچه‌های محروم ولی عاشق اهل‌بیت بودند و نیازمند توجه. در ذهن ما پویش قبلی حک شد که گفتیم چرا جشن‌ها را در تهران برگزار کنیم؟ اگر قرار است جشنی برگزار کنیم یکی را تهران برگزار می‌کنیم چند تا از جشن‌ها را به حاشیه شهر بیاوریم. کار ما سخت‌تر می‌شود چون امکانات نیست ولی در این مناطق بیاییم که این بچه‌ها حضور دارند و نیازمند این جشن هستند. به‌خاطر همین بود که طراحی کار را به ورامین بردیم و حتی جشن قبلی ما در پاکدشت بود و هماهنگ کردیم که شهرداری و آموزش و پرورش بچه‌ها را از مدارس کوره‌پز‌خانه‌ها بیاورند. آیتم‌های مختلفی را در جشن ورامین داشتیم و بچه‌ها بسیار استقبال کردند.
شما در کارهایتان از نسل جدید استفاده می‌کنید. کودک و نوجوان که بسیار هم در این اوضاعی که داریم می‌تواند کمک‌کننده باشد، دلیل این اتفاق و اهمیت به نسل نوجوان چیست؟
استارت این کار از زمانی خورد که دریای آرامش را تولید کردیم. همان سال که ساسی مانکن کاری بیرون داد از آنجا دغدغه این شروع شد. سخت پشت این کار ایستادم و عزیزم حسین 1 را تولید کردیم که بسیار برکت داشت. به یاد دارم سالی که عزیزم حسین 1 را داشتیم ساسی مانکن کار دوم خود را در اسفند ماه بیرون داد. این دغدغه روزبه‌روز جدی‌تر شد چون در رسانه ملی واقعا هیچ برنامه درست و خوبی آن ایام برای بچه‌ها نداشتیم. محصولات خوب برای بچه‌ها اصلا تولید نمی‌شد. الان هم فضای مجازی طوری است که روزانه بچه‌ها اینستاگرام را رصد می‌کنند و فقط برای این بچه‌ها بلاگرها یا افرادی مثل ساسی مانکن بودند که تولید می‌کردند، این دغدغه برای ما بود. جای خالی این مساله به جد پررنگ بود که همه حواس خود را روی این گذاشتیم که جای خالی را تا جایی که امکان دارد پر کنیم و تقریبا هم با وجود استقبال بچه‌ها در مدارس موفق بودیم.
ما در مرکز موسیقی مأوا قبل از انتخابات دور قبل ریاست‌جمهوری تلاش کردیم به رئیس‌جمهور آینده نکاتی را گوشزد کنیم، در تولید شعر و تصویر تلاش کردیم بگوییم ارتقای تولید ملی و برنامه‌ریزی درست برای آن چگونه می‌تواند آینده بهتری برای خانواده‌های ایرانی رقم بزند، به دست نسل جدید است. ما در مرکز موسیقی مأوا مدتی است تمرکز خود را بر این حوزه گذاشته‌ایم و در تلاشیم آثاری را برای مخاطب نوجوان طراحی و تولید کنیم. در تلاشیم که این آثار صرفا محدود به یک بخش از مخاطبان نباشد و هر اثری برای جامعه مخاطبان هدف آن اثر تولید شود.
نماهنگ‌ها و سرودخوانی‌های قبلی‌ای که ازسوی مأوا منتشر شده هم همین موضوع را اثبات و گوشزد می‌کند که درحال کار مستمر برای گروه سنی نوجوان هستیم، گروه سنی حساسی که اصولا در فعالیت‌های فرهنگی چندان جدی گرفته نمی‌شوند.