سارا طاهری، خبرنگار:
توجه به امور زنان و خانواده یکی از رویکردهای دانشگاه آزاد در دوره فعلی است. به همین دلیل نشست‌های مجازی مسئولان امور زنان در این دانشگاه به‌صورت ماهانه برگزار می‌شود و چهارشنبه و پنجشنبه هفته‌گذشته نیز دومین نشست این مسئولان با حضور دکتر طهرانچی برگزار شد. جلسه‌ای که در آن رئیس‌دانشگاه تاکید کرد که فعالیت‌های دفتر امور زنان دانشگاه به امور اجرایی متوقف نشود و در حوزه فکر و نظریه‌پردازی هم ورود داشته باشد. برای آگاهی از جزئیات این نشست و اهداف برگزاری آن و همچنین فعالیت‌های این دفتر در حوزه پژوهش سراغ عاصمه قاسمی، مشاور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در امور زنان و خانواده رفتیم. او به «فرهیختگان» می‌گوید تدوین و تنظیم یک برنامه علمی و نظام موضوعات کامل از حوزه زنان و خانواده در دستورکار این دفتر قرار دارد که برای پژوهش به دانشجویان و اساتید ارائه می‌شود تا با به‌دست‌آوردن یافته‌هایی غنی بتوان مسائل زنان و خانواده را حل کرد. او همچنین در بخشی از سخنان خود می‌گوید دانشگاه آزاد درکنار رشته مطالعات زنان تلاش دارد دانشکده‌های موضوعی تعلیم‌وتربیت، خانواده؛ سبک زندگی، الگوی اسلامی ایرانی را راه اندازی کند، زیرا به‌گفته او رشته‌ها و دانشکده‌های موجود در سیستم آموزش عالی نتوانسته است مسائل موجود را حل کند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
چند روز پیش نشست مسئولان امور زنان و خانواده سراسر کشور دانشگاه آزاد با حضور دکتر طهرانچی در واحد قم برگزار شد. در‌خصوص اهداف برگزاری این نشست صحبت کنید.
دومین نشست حضوری مسئولان امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد در سال 1401 روز چهارشنبه و پنجشنبه مصادف با 26 و 27 بهمن‌ماه در واحد قم برگزار شد. البته نشست‌های مجازی مسئولان به‌صورت ماهانه برگزار می‌شود. در دانشگاه آزاد تمامی واحدهای مراکز استان‌ها و واحدهایی با تعداد دانشجوی بالای 7000 دانشجو، مسئول امور زنان و خانواده استان با تایید مشاور امور زنان و خانواده دانشگاه توسط رئیس استان منصوب می‌شود. در واحدهای زیر 7000 دانشجو نیز رابطان امور زنان و خانواده با هماهنگی مسئول امور زنان و خانواده استان و رئیس واحد فعالیت دارند. نشست قم، دومین نشست حضوری مسئولان امور زنان و خانواده دانشگاه با هدف تقویت و تحکیم شبکه مسئولان امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد، هم‌اندیشی و هم‌افزایی در حوزه مسائل زنان و خانواده و تشریک‌مساعی در موضوعات و چالش‌هایی که در حوزه زنان و خانواده در دانشگاه آزاد با آن رو‌به‌رو هستیم، تشکیل شد. تعمیق‌بخشی و توانمندسازی مسئولان امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد در سرتاسر کشور هم در حیطه مباحث نظری و اندیشه‌ای حوزه زنان و خانواده؛ و هم در حیطه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی و اجرا در این حوزه از دیگر اهداف این نشست بوده است. امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد مسئولیت تدوین و طراحی راهبردها، سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی برای تحقق اهداف و اجرای برنامه‌ها در حوزه زنان و خانواده را در دانشگاه برعهده دارد.
امور زنان و خانواده دانشگاه همه بانوان دانشگاه را مدنظر دارد و برای آنها برنامه‌ریزی می‌کند. منظور از بانوان دانشگاه هم دانشجویان خانم، هم کارکنان خانم و هم اساتید خانم است که بخش قابل توجهی از ظرفیت دانشگاه آزاد را به خود اختصاص داده‌اند. تقریبا 600 هزار دانشجوی دختر در دانشگاه آزاد مشغول به تحصیل هستند و ظرفیت عظیم و مهمی است. بنابراین هدفگذاری نهایی این نشست‌ها، ایجاد و تقویت شبکه کارآمد، موثر و نقش‌آفرین زنان دانشگاه هم در دانشگاه به‌عنوان مرکز مهم علمی و فرهنگی، هم در سطح جامعه است.
رشته‌های مربوط به حوزه زنان مثل مطالعات زنان در فضای دانشگاه‌ها سال‌های زیادی است که تدریس و کار شده اما خلأ کار نظری همچنان جدی احساس می‌شود؛ علت آن چیست؟
رشته مطالعات زنان، رشته‌ای است که از خارج از ایران اقتباس کرده و ما نتوانستیم آن را بومی کنیم. البته تا حدی بومی شد اما نتوانستیم آن را با شرایط خودمان متناسب کرده و به همین جهت خروجی مناسب نداشتیم. اگر‌چه این رشته، مزیت‌ها و منفعت‌هایی داشته است لیکن محدودیت‌هایی دارد که باید درباره آن فکر کرد. ما نیاز به رشته مطالعات زنان داریم که بتواند مسائل زنان و خانواده جامعه را حل کند. از سال 80 که رشته مطالعات زنان در کشور دایر شده است نتوانستیم آنچنان که باید مفید بوده و علت اصلی آن تناقض‌هایی است که درون این رشته و دروس آن وجود دارد.
چه مواردی را باید در‌نظر گرفت که دانشگاه آزاد در این حوزه بتواند کار موثر ارائه دهد؟
الان دانشگاه آزاد در کنار رشته مطالعات زنان تلاش دارد تا دانشکده‌های موضوعی تعلیم و تربیت، خانواده؛ سبک زندگی، الگوی اسلامی ایرانی را راه‌اندازی کند. این اقدام یعنی رشته‌های موجود و دانشکده‌های موجود در سیستم آموزش عالی نتوانسته است مسائل موجود را حل کند. رشته مطالعات زنان به تنهایی نتوانسته است مسائل زنان و خانواده را حل کند، زیرا خاستگاه این رشته در ایران و برای این فرهنگ و بوم نبوده است اما ما آن را به ایران آورده و فکر کردیم با این رشته می‌توانیم مسائل خود را حل کنیم، اگر‌چه تغییراتی در آن انجام شد. بنابراین برپایی و یا ایجاد رشته‌ها و دانشکده‌هایی که بتواند این نقص و محدودیت‌ها را رفع کند مهم است. دومین کاری که درحال انجام است، تدوین و تنظیم یک برنامه علمی و نظام موضوعات کامل از حوزه زنان و خانواده است که برای پژوهش به دانشجویان و اساتید ارائه می‌شود تا با به‌دست آوردن یافته‌هایی غنی بتواند مسائل زنان و خانواده را حل کند.
با توجه به هویتی که بعد از انقلاب اسلامی به زن داده شد که هم در حوزه اجتماع و هم در خانواده نقش‌آفرین و مرکز باشند که با عنوان الگوی سوم مطرح می‌شود باید در تمام ابعاد آموزشی، پژوهشی و اداری و اجرایی دانشگاه فکر و برنامه‌ریزی کنیم تا بتوانیم شرایط را برای تحقق الگوی سوم و این مدل از زندگی زنان و هویت زنانه ایجاد کنیم. یعنی ما باید در دانشگاه شرایطی را ایجاد کنیم که هم خانواده حفظ شده و هم کرامت زن در محیط کار حفظ شود، در عین آنکه بانوان ما از زندگی شخصی و زندگی اجتماعی خود رضایت و بهره‌مندی کافی داشته باشند.
تاکید رئیس دانشگاه آزاد در نشست اخیر به‌نوعی بر این بود که دفتر امور زنان دانشگاه هم به فعالیت اجرایی متوقف نشود و در حوزه فکر و نظریه‌پردازی هم ورود داشته باشد. علت چنین راهبردی چیست؟
ریاست دانشگاه تاکید کردند حوزه زنان و خانواده به تولید فکر و نظریه نیاز دارد تا بتوانیم در حوزه عمل و سطح جامعه درست حرکت و برنامه‌ریزی کنیم، چون اگر نتوانیم مبانی فکری و اندیشه‌ای خود را بر اساس آموزه‌‌های دینی، قرآنی و فرهنگ اسلامی ایرانی بنا کنیم، نمی‌توانیم در حوزه عمل، سیاستگذاری و ارائه برنامه‌ها و راهکارهایی برای حل مسائل زنان و خانواده درست حرکت کنیم. در واقع برمبنای اندیشه و نظریه‌پردازی می‌توانیم در عرصه عمل نیز درست حرکت کنیم. به همین جهت امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد هم در سطح ستاد و هم در استان‌ها، در حوزه اندیشه، تولید فکر و تولید نظریه در حوزه زنان و خانواده فعالیت کرده و فعالیت‌های پژوهشی دارد. این دفتر، کمیته‌ها و شوراهای پژوهشی دارد و همچنین در حوزه عمل و عملیاتی کردن آن فکر و نظریه فعالیت دارد. این برنامه‌ها، راهکارها و سیاستگذاری‌های درست می‌تواند شرایطی فراهم کند تا بانوان در دانشگاه چه در اشتغال و چه در تحصیل خود شرایط مناسبی را داشته باشند. دفتر امور زنان و خانواده دانشگاه علاوه‌بر شوراهای مشورتی، یک کمیته علمی و پژوهشی دارد که در حوزه نظری ورود دارد. یکی از کارهایی که این کمیته در دست اقدام دارد برنامه علمی زن و خانواده در قالب نظام موضوعات زنان و خانواده است. این کمیته برنامه دارد تا بتواند جوانب مختلف موضوع زنان و خانواده برای تحقیق و پژوهش را برنامه‌ریزی کرده و در سامانه پژوهشی دانشگاه ارائه کند.
جزئیات برنامه علمی مربوط به حوزه زنان را تشریح کنید.
دانشگاه آزاد با رویکرد حل مساله و مبتنی‌بر سند تحول و تعالی دانشگاه پیش می‌رود. قرار است دانشگاه بتواند مسائل جامعه را پاسخ داده و حل کند. قوه عاقله‌ای دانشگاه باید بتواند جامعه را در مسیر درست به حرکت در بیاورد. دانشگاه آزاد به همین دلیل برنامه‌های علمی متعددی را در سامانه پژوهشی خود ارائه داده است تا دانشجویان مساله‌محور پیش بروند. اما جای برنامه علمی زنان و خانواده در این سامانه خالی بود به این معنا که بتوانیم در یک دامنه وسیعی تمام مسائل، موضوعات و چالش‌هایی که به زنان و خانواده مرتبط می‌شود را در این برنامه بگنجانیم و از علوم مختلف بررسی و تحقیق شود. زنان و خانواده نمی‌تواند فقط از منظر مطالعات زنان یا علومی مثل جامعه‌شناسی مورد بررسی شود باید علوم مختلف در این حیطه وارد شود. زمینه‌های پژوهشی این برنامه در دست تدوین بوده و ان‌شاءالله در شش‌ماهه اول سال آینده برنامه در سامانه پژوهشیار ارائه می‌شود.
به جز شوراهای مشورتی چه اقدامی انجام داده‌اید؟
در کنار این کمیته علمی و پژوهشی و شوراهای مشورتی، ارتباط با اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌های حوزه زنان و خانواده در دفتر انجام می‌شود. این اقدامات باعث می‌شود تا امور زنان و خانواده در ساحت اندیشه، تفکر و تولید فکر و نظریه تقویت شود. علاوه‌بر آن، مسئولان امور زنان و خانواده در سطح دانشگاه آزاد و سرتاسر کشور و در تمام استان‌ها و واحدهای دانشگاه آزاد استان تهران یک کار فکری و پژوهشی را با یک کار گروهی آغاز کرده است. یعنی علاوه‌بر آن کار ستادی که در خود سازمان مرکزی انجام می‌شود و همچنین کمیته علمی پژوهشی و شوراهای پژوهشی و ارتباط با پژوهشگران و دانشکده‌ها در سازمان، یک اقدام مهم پژوهشی را نیز آغاز کرده است. این اقدام یک کار تیمی است و چندین موضوع مهم در حوزه زنان خانواده را برای بانوان دانشگاه آزاد در سه سطح استاد، کارمند و دانشجو و همچنین برای بانوان در سطح جامعه اولویت‌بندی کرده و به تحقیق و پژوهش پرداخته است.
این اولویت‌بندی‌ها به چه صورتی است؟
درحال حاضر در پنج اولویت پژوهشی در حوزه زنان و خانواده شروع به کار شده است. علاوه‌بر این کار و پژوهش گروهی بین مسئولان امور زنان و خانواده سرتاسر کشور شبکه‌ای از اساتید و دانشجویان نیز در این جهت گرد هم آمده‌اند تا بتوانیم به تولید فکر و نظریه‌ای که آقای دکتر طهرانچی به آن اشاره کردند برسیم.
به‌طور مثال یکی از اولویت‌ها، طراحی الگوی اشتغال بانوان مبتنی‌بر شرایط جامعه و فرهنگ بومی و ایرانی اسلامی خودمان است. از اولویت‌های دیگر آسیب‌شناسی شرایط موجود و نحوه مواجهه با آن با توجه به پدیده‌های نوظهوری است که امروزه در بین جوانان و به‌خصوص بانوان جوان پدید آمده است.
درنهایت خروجی این کار پژوهشی برای دانشگاه چیست؟
نشست‌ها، دوره‌ها و کارگروه‌های مداوم مسئولان امور زنان و خانواده در جهت تقویت و عمق‌بخشی مسئولان بانوان هم در ساحت اندیشه و تولید نظریه و هم در ساحت سیاستگذاری و عمل است. این تعمیق‌بخشی با برنامه‌ریزی‌هایی همچنین به شبکه‌هایی گسترده‌ای که به مسئولان امور زنان و خانواده ما متصل هستند منتقل می‌شوند. چون مسئولان امور زنان در هر استان و هر واحد دانشگاهی شبکه‌ای از بانوان دانشجو، بانوان هیات‌علمی و کارمند دارند.
جنبه اول این اقدام در گام نخست شناخت دقیق وضعیت موجود، تولید نظریه و فکر و درنهایت برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌ها صحیح و متناسب با شرایط موجود است. کار علمی درست، مسیر صحیح حرکت در حوزه زنان و خانواده را رقم می‌زند.