راضیه فلاح، خبرنگار:معاون فرهنگی در نظام تربیت اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. او می‌تواند با اعمال سیاست‌های درست، از یک دانشجوی منفعل اجتماعی، فردی تاثیرگذار پرورش دهد. این امر نیز با هدایت معاونت در ایجاد رابطه با استاد میسر می‌شود. دانشجویانی که هر‌کدام می‌توانند عنصری خلاق در جهاد تبیین انقلاب باشند و از آرمان‌های نظام اسلامی دفاع کنند. در این میان یکی از مهم‌ترین کارهایی که یک معاون فرهنگی می‌تواند انجام دهد، ایجاد یک ابتکار یا ابتکارات جدید در حوزه فرهنگی است تا دانشگاه در مسیر فرهنگی خود درجا نزند. اقدامی که این روزها برخی از معاونان فرهنگی و دانشجویی واحدهای دانشگاه آزاد در دستورکار خود قرار داده‌اند. یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی که در نشست معاونان فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد هم مطرح شد همین بحث ابتکار در حوزه فرهنگی بود. آن‌طور‌که فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد می‌گوید 10 نفر از معاونان فرهنگی دانشجویی نوآوری‌های جدیدی در حوزه فرهنگی دارند. او معتقد است دستیابی به فناوری برای ارتباط با طیف گسترده دانشجویان لازم و ضروری است. به گفته او یک‌میلیون و 260 هزار دانشجو داریم که باید حرف این دانشجویان به ما و حرف ما به آنها برسد. این در‌حالی است که متاسفانه ارتباط ما با بخش زیادی از دانشجویان قطع شده است و تبادل پیام صورت نمی‌گیرد. با توجه به سخنان معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد به‌نظر می‌رسد مطرح کردن این نوآوری‌های فرهنگی به‌نحوی بتواند دانشجویان را از این سکوت فرهنگی خارج کند.
در این گزارش با 5 نفر از معاونان برتر واحدها که توانسته‌اند اقدامات نوآورانه‌ای در زمینه فرهنگی انجام دهند و در جذب دانشجو موفق عمل کرده‌اند، گفتوگو داشتیم که در ادامه آن را می‌خوانید.
«مهد ورزش» و «شهرگشت دانشجویی» دو اقدام جدید واحد زنجان
مهدی ساشورپور معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان درخصوص اقدامات نوآورانه‌ای که این واحد در حوزه فرهنگی انجام داده عنوان کرد: «نوآوری فرهنگی که در این واحد انجام شد، در بخش‌های مختلف اجرا شد. تاسیس «مهد ورزش» یکی از بخش‌های فرهنگی انجام شده در واحد زنجان بوده که برای فرزندان اساتید، کارکنان و دانشجویان ایجاد شد. مجوز مهد ورزش از وزارت ورزش کسب و با هدف معرفی ورزش به کودکان با انجام حرکات اصلاحی و ورزشی توسط افراد مجرب دوره‌‌دیده تاسیس شد. این مکان، در یکی از فضاهای داخل دانشگاه و نزدیک مجموعه ورزشی احداث شده و به جای ارائه خدمات مهد‌کودک، برای اُنس بیشتر کودکان با ورزش تهیه شده است.» او درباره دیگر اقدامات نوآورانه‌ای که در این واحد انجام شده، اظهار کرد: «شهرگشت دانشجویی با هماهنگی میراث فرهنگی و شهرداری شهرستان زنجان به‌منظور آشنایی دانشجویان غیر‌بومی واحد با آثار تاریخی شهر زنجان در چند دوره برگزار شد. این اقدام با استقبال دانشجویان بومی و غیر‌بومی واحد روبه‌رو شد. همین استقبال باعث شد تا در سه دوره، شهرگشت توسط یک راهنمای آشنا به معماری ایرانی‌اسلامی برگزار شود. در هر دوره نیز با یک موضوع مجزا از قبیل مساجد و بازار حدود 45 دانشجو شرکت داشتند.»
ساشورپور در ادامه اقدامات نوآورانه فرهنگی در واحد زنجان، بیان کرد: «با همکاری نهاد رهبری یک مدرسه قرآنی ویژه دانشجویان با موضوع تدبر در قرآن به‌صورت ترمیک برگزار شد. در این مدرسه افرادی مانند آقای شریفانی مسئول نهاد رهبری دانشگاه به‌عنوان سخنران شرکت داشتند. در این جلسات دانشجویان با شیوه زندگی در قرآن آشنا شدند.»
معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان با بیان اینکه جشنواره غذا یکی‌دیگر از اقدامات فرهنگی واحد بوده؛ درباره این جشنواره توضیح داد: «این برنامه با موضوع آزاد بین دانشجویان و اساتید برگزار و حدود 70 نوع غذا اعم از کیک و شیرینی، غذای بومی و سنتی با تنوع بالا در آن سرو شد. در این مراسم سه نفر توسط استادهای برتر آشپزی مشخص و به‌عنوان نفرات برتر اعلام شدند.»
او با بیان اینکه با توجه به بارش برف سنگین سال گذشته شهر زنجان مراسم سازه‌های برفی تدارک و اجرایی شده، گفت: «در این مراسم که با حضور دانشجویان و استادها برگزار شد، هر فرد یا گروه یک سازه برفی اعم از آدم‌برفی و هر سازه دیگر را ساخته و افراد برتر معرفی شدند.»
ساشورپور با بیان اینکه همه اقدامات با همکاری و همیاری تشکل‌ها و کانون‌های واحد زنجان انجام شده، عنوان کرد: «سلسله‌نشست‌های هم‌اندیشی مسائل شهری با عنوان «هماش» از دیگر اقدامات این واحد بوده است. در این جلسات دانشجویان و اساتید معماری شهری بنابر موضوعات مسئولان شهر را دعوت و پیرامون موضوعات مختلف گفتوگو می‌کنند. در نتیجه این نشست‌ها، نشریه «شهرتاش» منتشر شد. همچنین، کانون هنری گندم واحد نیز توانست با ساخت فیلم کوتاه پری در دو جشنواره بین‌المللی شرکت و جایزه بهترین فیلم کوتاه آسیایی را به خود اختصاص دهد. همچنین، تشکل تک‌جنسیتی دختران نرجس ویژه دختران تاسیس و یک رقابت بین دختران و پسران دانشگاه ایجاد شد. و استقبال زیادی از آن شد.»
جام‌جهانی کتابی برای دانشجویان همدانی
مهدی مجلسی معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان درباره اقدامات و ایده‌های فرهنگی که توسط واحد همدان انجام شده، اظهار کرد: «دو برنامه در واحد همدان با محوریت کتاب و کتابخوانی انجام شده است. این طرح‌ها در راستای تشویق دانشجویان و اعضای خانواده دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شده تا مدت‌زمان مطالعه اعضای این خانواده بالا رود. البته این دو برنامه برای اجرای سراسری در همه واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی پیشنهاد شده است.»
او در توضیح یکی از طرح‌های ارائه‌شده بیان کرد: «ایده ارائه کتاب مطالعه‌شده در 3 دقیقه یکی از طرح‌های اجرا شده در واحد با عنوان «جام جهانی ارائه 3 دقیقه کتاب» بود که به سازمان نیز پیشنهاد شده است. این برنامه پس از فراخوان در دانشگاه واحد توسط دانشجویان برگزار شد. در این برنامه هر دانشجو خلاصه‌ای 3 دقیقه‌ای از هر کتابی را که مطالعه کرده بود را برای دیگر دانشجویان ارائه می‌داد. با این اقدام دانشجویان حاضر به‌عنوان مخاطب خلاصه 35 کتابی که همین تعداد دانشجو در مراسم بیان کردند را شنیدند و ممکن است به مطالعه یکی از کتاب‌ها جذب شوند.»
مجلسی در ادامه افزود: «پیشنهاد شده که یک‌سری مسابقه در سطح استانی یا کشوری با همین روند در بین دانشجویان برگزار شود. در این مسابقات 10 عنوان به دانشجویان معرفی و افراد متقاضی در یک روز مشخص ارائه‌ای از خلاصه آن کتاب را داشته باشند. پس از ارائه نیز افراد برتر معرفی و هدایایی به رسم یادبود به آنها داده شود. همچنین فرصتی ایجاد شده تا افراد حاضر به‌عنوان مخاطب یا تماشاچی نیز به مطالعه کتاب‌ها نیز علاقه‌مند شوند. پیش از این هر فردی که در مسابقات کتابخوانی شرکت می‌کرد، در یک زمان مقرر باید به سوالات یک آزمون پاسخ می‌داد. در این روش همان اقدام در قالبی نو ارائه می‌شود. تلاش داریم تا این اقدام ضابطه‌مند شود و با یک تعداد عنوان کتاب مشخص برای ارزیابی بهتر برای سطح استانی و کشوری برگزار شود.»
معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان درمورد پیشنهاد دیگری که برای توسعه کتاب و کتابخوانی ارائه داده، بود، عنوان کرد:«مسابقه کتابخوانی خانوادگی دومین پیشنهادی بود که ارائه شد. یک عنوان کتاب مشخص در این مسابقه به اساتید یا کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی معرفی می‌شود و آنها به صورت خانوادگی یعنی از دو نفر تا تعداد بیشتر کتاب را مطالعه می‌کنند و در یک مراسم حضوری مسابقه کتابخوانی برگزار می‌شود. هرچه تعداد اعضای خانواده در این مسابقه بیشتر شود براساس ضریب مشخصی نحوه امتیازدهی به آنها نیز تنوع بالاتری پیدا می‌کند. یکی از محاسن این مسابقه کنار هم قرار گرفتن خانواده‌های کارکنان و اساتید در یک گردهمایی با محوریت کتاب است. به بیان دیگر یک نوع الفت در بین اعضای خانواده حول کتاب ایجاد می‌شود و خانواده‌ها درگیر بخش کتابخوانی می‌شوند.»
او در توضیحات تکمیلی گفت: «یک عنوان کتاب مشخص به اساتید و کارکنان داده می‌شود. این افراد این کتاب را به‌صورت خانوادگی مطالعه می‌کنند و در روز مسابقه هر یکی از اعضا یک آزمون سوالات از محتوی کتاب را می‌دهد. پس از برگزاری آزمون‌ها براساس میانگین رتبه‌های برتر خانواده‌ها اعلام می‌شود. مسابقه کتابخوانی خانوادگی در کمیته تعامل خانواده و دانشگاه در واحد بسیار مورد بررسی قرار گرفته و در همان‌جا مصوب شده است. امید است بتوان این مسابقه را در سال آینده به صورت کشوری برگزار کرد.»
گشایش مالی فعالیت‌های فرهنگی با کمک خانواده دانشگاه آزاد بوشهر
باقر گرگین، معاون فرهنگی دانشگاه آزاد واحد بوشهر درخصوص اقدامات نوآورانه‌ای که در واحد بوشهر انجام شده؛ اظهار کرد: «در راستای فعال کردن ظرفیت‌های مردمی فرهنگی، در این واحد یک خیریه فرهنگی با مشارکت اعضای هیات‌علمی، کارکنان و برخی از دانشجویان تاسیس شد تا بتوان برخی از اقدامات فرهنگی که نیازمند بودجه بیشتری است را از این طریق انجام داد. این اقدام یک گشایش مالی را برای انجام فعالیت‌های فرهنگی واحد ایجاد کرد. بدین منظور یک‌سری پیام با این مضمون که «در نظر داریم برای پیشبرد اهداف فرهنگی از ظرفیت‌های مردم بهره‌مند شویم و اگر شما علاقه‌مند در شرکت این اقدام هستید یک شماره حساب خیریه اعلام و هر ماه مبلغی را واریز کنید» آماده و در جلسات برای افراد ارسال شد و هر فرد دغدغه‌مند برای پیشبرد اهداف فرهنگی بسته به توان مالی، در آن شرکت کرد.»
او در ادامه افزود: «این درخواست تنها در اعضای خانواده دانشگاهی محدود نشد و برای دیگر افرادی که نگران حوزه فرهنگ بودند، نیز ارسال شد. در این مرحله حدود 85 نفر در این طرح شرکت و کمک‌های خود را در مبالغ متفاوت از 20 هزار تومان تا چند میلیون تومان به صورت ماهانه اهدا می‌کنند. پس از مرحله عضوگیری یک گروه مجازی تشکیل شد و گزارش فعالیت‌هایی که در این حوزه انجام شده در گروه با خیرین اشتراک گذاشته می‌شود.»
گرگین در رابطه با اقداماتی که از این روش انجام شده عنوان کرد: «در مدت راه‌اندازی این صندوق تاکنون چهار نوبت کمک‌های مومنانه، تهیه کتاب با موضوع حجاب و توزیع به بانوان کم‌حجاب سطح شهر بوشهر، برپایی موکب به مناسبت سالروز شهادت حاج قاسم سلیمانی و... انجام شده است. »
معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر درباره دیگر اقدامات فرهنگی نوآورانه‌ای که دراین واحد انجام شده بیان کرد: «راه‌اندازی کمیته راهبردی دیگر اقدامی بود که در این واحد در حوزه فرهنگی انجام شد. به دلیل آنکه بسیاری از اعضای فرهنگی نمی‌توانستند در جلسات شورای فرهنگی حضور داشته باشند کمیته راهبردی ایجاد شد. در این کمیته همه اعضای فرهنگی مانند اعضای کانون‌ها، تشکل‌ها و افرادی که نشریه دارند در جلسات هفتگی این کمیته شرکت و ایده‌های فرهنگی خود را بیان و پس از آن ایده‌ها در جلسه چکش‌کاری می‌شوند. این ایده‌ها در جلسات ماهیانه شورای فرهنگی مطرح می‌شود. به نوعی نظرات و ایده‌های فعالین فرهنگی در این شورا بیان می‌شود. از دیگر محاسن این کمیته جلوگیری از موازی‌کاری کانون‌ها و تشکلات بود. برای مثال برای هفته بسیج و دیدار از خانواده شهدا بسیج اساتید، بسیج دانشجویان و یکی از کانون‌ها درخواست می‌دادند. با این اقدام همه فعالیت‌ها با موضعیت مشترک به‌صورت یکپارچه انجام می‌شود.»
او در ادامه افزود: «بسترهای فعالیت‌های فرهنگی از قبیل تاسیس نشریه و فعالیت کانون‌ها همگی در قالب گروه‌های تخصصی مطرح شدند. اعضای هیات‌علمی دغدغه‌مند دعوت و از آنها درخواست شد تا در این زمینه فعالیت کنند. برای مثال از هیات‌علمی رشته روانشناسی برای تاسیس کانون و نشریه این رشته دعوت به همکاری شد. افزوده شدن ظرفیت‌های رشته روانشناسی به فضای فرهنگی موجب شد تا فضای فرهنگی دانشگاه رونق جدی بگیرد. به بیان دیگر با انجام این کارها، اقدامات فرهنگی از قالب فوق‌برنامه خارج و در قالب برنامه‌های جدی دانشگاه مطرح شد. در نتیجه این اقدامات نشاط به فضای دانشگاهی برگشت و مشارکت دانشجویان و اساتید بسیار افزایش یافت.»
کارهای فرهنگی به دانشجویان سپرده شد
قاسم قاسمی، معاون فرهنگی دانشگاه آزاد واحد رشت درباره برخی از اقداماتی که در این واحد برای تحول در حوزه فرهنگی انجام شده اظهار کرد: «معاونی موفق است که برای کارهای فرهنگی به حیاط دانشگاه برود و با دانشجویان ارتباط بگیرد. بدین منظور در واحد چند محور از قبیل ارتباط مستمر با اساتید و گروه‌های تخصصی، ایجاد جلسات مختلف، واگذاری و تقسیم کار فرهنگی به اساتید به‌عنوان واسطه ارتباط با دانشجویان و معاونت حوزه فرهنگی، جلسات مستمر با مدیران گروه‌های تخصصی، دخالت دادن اساتید در برنامه‌های فاخر فرهنگی و ارتباط مستمر با دانشجویان تعریف شد.» او در ادامه افزود: «کانون‌های متنوع فرهنگی در دانشگاه آزاد واحد رشت ایجاد شد. این کانون‌ها در ابعاد مختلف فعالیت دارند و محدود به موضوعات دینی نیستند. کانون‌های واحد در زمینه موضوعاتی از اجتماعی تا دیگر موضوعات مطرحه فعالیت دارند و سعی شده تا همه موضوعات را در‌برگیرند. امروز معاونت فرهنگی مرجعی برای حل مشکلات دانشجویان است. در این راستا سعی بر آن بوده تا هر زمانی که دانشجویی مشکلی داشته با معاونت مطرح و معاونت فرهنگی نیز به دنبال حل آن مشکلات باشد. همین اقدامات باعث شده تا دفتر این معاونت یکی از شلوغ‌ترین دفاتر دانشگاه باشد.» قاسمی درباره تفاوت بازخورد سال گذشته و پس از اجرای این اقدامات در دانشگاه، بیان کرد: «در نتیجه این اقدامات جذب و جلب دانشجویان امسال بسیار بیشتر از سال‌های گذشته بود و آنها با اشتیاق بیشتر در فعالیت‌های فرهنگی شرکت داشتند. یکی از اقداماتی که باید همه معاونان این حوزه به آن دقت داشته‌باشند، سپردن کارهای فرهنگی به دانشجویان است. این کارسپاری در فعالیت‌های فرهنگی طلب می‌کند تا خطرپذیری معاون فرهنگی بالا باشد و این هم از شجاعت و جوهره یک معاون فرهنگی نشات می‌گیرد. فردی که در این جایگاه قرار می‌گیرد، نباید از جایگاه خود بترسد که به لطف خدا این امر در دانشگاه امروز تا بخش زیادی اجرایی شده است.» معاون فرهنگی دانشگاه آزاد واحد رشت درمورد دیگر اقداماتی که دراین واحد انجام شده عنوان کرد: «یک صندوق قرض‌الحسنه در معاونت ایجاد شده تا دستگیر دانشجویان کم‌بضاعت و کم‌برخوردار باشد. به بیان دیگر هر دانشجویی که با برای معاونت مسجل شود که مشکل مالی دارد؛ از این صندوق استفاده خواهد کرد. همچنین دانشجویان در فعالیت‌های عام‌المنفعه واحد نیز شرکت داده شدند. برای مثال در ایام کرونا بالغ بر هزار پُرس غذا توسط دانشجویان در مناطق حاشیه‌ای شهر رشت توزیع شد. این اقدام با کمک‌های خیرین، دانشجویان و نهاد رهبری انجام شد.»
او درباره چگونگی مشارکت دانشجویان در امور فرهنگی گفت: «باید دانشجویان در قالب تشکل‌ها، کانون‌ها و بسیج تشویق به اقدام فعالیت‌های فرهنگی شوند و معاونت فرهنگی تنها بر روند کاری آنها نظارت داشته باشد. این اقدام باعث شده تا رتبه کارنامه فرهنگی نیز تاثیر زیادی داشته باشد و توانسته‌ایم به‌عنوان تریبونی از دانشگاه صدای دانشگاه و دانشجو را به خارج از دانشگاه برسانیم. همچنین ارتباط خوبی بین معاونت و خوابگاه دانشگاه ایجاد شود.»
استادان پای کار موضوعات فرهنگی آمدند
علی‌اصغر رجبی ایزدی، معاون فرهنگی دانشگاه آزاد واحد علی‌آبادکتول درخصوص اقدامات نوآورانه حوزه فرهنگی که در این واحد انجام شده، بیان کرد: « چند موضوع مانند صدور نقش دانشگاه در تعلیم و تربیت اجتماعی و طرح استاد و جهاد فرهنگی از جانب سازمان مرکزی در حوزه فرهنگی مطرح شد. دلیلی شد تا به فکر مشارکت اساتید برای اجرای فعالیت‌های فرهنگی بیفتیم. پیش از این، انجام فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه به نوعی در حاشیه مطرح می‌شد و دیگر اعضای دانشگاه خود را در آن شریک نمی‌دانستند. همه این موارد باعث شد تا به دنبال یک راهکار برای رهایی از مشکلات باشیم. در این راستا چندین نشست در واحد برگزار شد. اولین این نشست‌ها با مدیران گروه‌های آموزشی به‌منظور تشریح برخی از موارد برگزار شد. در این نشست، براساس کارنامه فرهنگی فرم ارزیابی گروه آموزشی تهیه و بین اعضا پخش شد. براساس این فرم مشخص شد که مدیرگروه در هر گروه آموزشی مسئولیت همه دانشجویان و اساتید گروه را برعهده دارد. برای آنها شاخص‌هایی براساس ماموریت‌های فرهنگی هر واحدی که در کارنامه فرهنگی به آن اشاره شده، اعلام شد.»
او در ادامه به بیان شاخص‌های مشخص شده برای فرم مدیران گروه‌ها گفت: «حدود 20 مورد از موارد مطرح شده در فرم مشخص شد. این موارد از قبیل مشخص شدن اساتیدی که به‌عنوان مشاور فرهنگی با معاونت فرهنگی فعالیت داشتند، تعداد افرادی که در اقدامات فرهنگی مشارکت داشتند یا افرادی که در کارهای خیریه یا مسائل فرهنگی خارج از دانشگاه فعالیتی داشتند و تعریف آنها به صورت کمی انجام شد. به بیان دیگر مدیران گروهی موظف شدند تا اعضای هیات‌علمی و دانشجویان خود را به درستی بشناسند و از ظرفیت‌های آنها آگاه باشند. براساس ظرفیت‌هایی که مشخص شد، گروه‌ها به صورت هدفمند در فعالیت‌های فرهنگی شرکت داشته باشند. این جلسات با اساتید ادامه داشت و برای آنها نیز اقدامات عملیاتی تعریف شد. پس از آن به اساتید فراخوان داده شد که افرادی که داوطلب اجرای طرح استاد و جهاد تبیین بودند؛ به صورت نا‌محسوس نکات را به دانشجویان منتقل کنند.»
رجبی درباره تاثیری که اجرای این جلسات به همراه داشت، اظهار کرد: «به صورت معمول تنها 30 درصد از اعضای هیات‌علمی در زمینه فرهنگی فعالیت داشتند. پس از آنکه شاخص‌های جهاد تبیین به صورت عمومی‌تر مطرح شد؛ احساس غریبگی استادها کاهش و به 70 درصد افزایش پیدا کرد. برای مثال در یک اقدام عملیاتی استادهایی که علاقه‌مند در فعالیت این عرصه بودند؛ به فراخور در این زمینه برای طول ترم اقداماتی انجام دادند. در کنار این اقدام، برای دانشجویان نیز فعالیت‌هایی تعریف و آنها برای اجرای طرح‌ها همکاری کردند.»
معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی‌آبادکتول درمورد افزایش مشارکت دانشجویان در فعالیت‌های فرهنگی عنوان کرد: «استادان در این ترم اقدامات فرهنگی واحد را معرفی و دانشجویان را به انجام آنها تشویق کردند. همین اقدام مشارکت دانشجویان را به صورت محسوسی افزایش داد. از سوی دیگر کلاس‌های درس نیازمند یک‌سری تحول در کارهای گروهی و فعالیت‌های جمعی بودند که با این نوع اقدامات استادها بیشتر به فعالیت گروهی با محوریت‌های فرهنگی ترغیب شدند.»