کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار:شب یلدا یا شب چله یکی از مناسبت‌های مرسوم بین ما ایرانی‌هاست. در این شب اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند و بنا بر فرهنگ‌های مختلفی که دارند یلدا را جشن می‌گیرند. تلویزیون هم به رسم هر سال برای این مناسبت، ویژه‌برنامه‌هایی را در نظر می‌گیرد تا بتواند برای خانواده‌ها سرگرمی ایجاد کند. حالا اینکه امسال تلویزیون تا چه میزان موفق عمل کرده را باید بررسی کنیم. در بین شبکه‌های تلویزیونی بیشترین سهم تولید ویژه‌برنامه مربوط به شبکه پنج و شبکه نسیم بود. در ادامه درباره ویژه‌برنامه‌هایی که برای شب یلدا تولید و روی آنتن رفتند، نوشتیم.
شبکه یک
برنامه «شب‌روشنی» ویژه‌برنامه شب‌یلدایی شبکه یک چهارشنبه 30 آذرماه و پنجشنبه یکم دی‌ماه از ساعت 18 تا 1 بامداد روی آنتن رفت. مجری این برنامه اقبال واحدی بود. «شب‌روشنی» میزبان شاعران و کارشناسان فرهنگ عامه و خواننده‌ها، نواحی‌خوانان و نوازنده‌هایی از سراسر ایران بود. در این برنامه مجریان برنامه‌های مختلف شبکه یک حضور داشتند و آداب و رسوم فرهنگ‌های مختلف را در قالب تصویر با بینندگان به اشتراک می‌گذاشتند. در بخش‌های مختلف این برنامه حافظ‌خوانی، شاهنامه‌خوانی و اجرای زنده موسیقی با حضور خواننده‌هایی چون محمد گلریز، رضا صنعتگر و... به نمایش درآمد.
شبکه دو
شبکه دو سیما هم ویژه‌برنامه‌ای با اجرای حسن اسماعیل‌پور و علیرضا مسعودی را روز چهارشنبه از ساعت ۲۱ روی آنتن برد. این ویژه‌برنامه با حضور هنرمندان، ورزشکاران، شعرا و افراد تاثیرگذار در حوزه‌های مختلف در فضایی متناسب با این آیین ایرانی پخش شد. همچنین اجرای موسیقی و گزارش‌های ویژه در کنار گفت‌وگوی صمیمانه با میهمانان از جمله بخش‌های این برنامه بود.
شبکه سه
برنامه «خودمونی» با اجرای مهران رجبی به مناسبت شب یلدا از ساعت ۲۱ چهارشنبه روی آنتن شبکه سه سیما رفت. در این برنامه هنرمندان و میهمانان حضور پیدا کردند. ازجمله این میهمانان می‌توان به رضا رویگری، جعفر دهقان، بهروز رضوی و حامد خانی اشاره کرد.
شبکه پنج
برنامه «سلام تهران» گروه تهران و شهروندی چهارشنبه 30 آذرماه از ساعت 22 تا پاسی از شب میهمان خانه مخاطبان شد. این ویژه‌برنامه با تدارک بخش‌های مختلف شب یلدا را جشن گرفت. این برنامه با اجرای مصطفی امامی روی آنتن رفت.
مسابقه تلویزیونی «پنج‌ستاره» به‌تهیه‌کنندگی فرهاد مختاری و اجرای حسین رفیعی یکی‌دیگر از برنامه‌هایی بود که به مناسبت شب یلدا در دو قسمت سه‌شنبه و چهارشنبه 29 و 30 آذرماه ساعت 20 به‌مدت 105 دقیقه از شبکه پنج پخش شد. این ویژه‌برنامه میزبان هنرمندان بود. در این ویژه‌برنامه، مجید شهریاری و دو خواهرزاده‌اش با ساناز سماواتی و همسر و پسرش رقابت کردند و در بخشی دیگری از برنامه، شهاب عباسی، سیاوش مفیدی، امیر غفارمنش و پسرش با مسعود، منصور و شهرام به‌همراه حامد وکیلی در نقش پدر مسعود مسابقه دادند. در ویژه‌برنامه شب یلدا هم «پنج ستاره» مانند قسمت‌های قبلی خود روی آنتن رفت. علاوه‌بر اینها و در بخشی دیگر از برنامه، شاهنامه‌خوانی در نظر گرفته شده بود. یکی‌دیگر از ویژه‌برنامه‌های شب یلدا در شبکه پنج «به خانه برمی‌گردیم» بود که از ساعت 16:30 تا 18 با اجرای محمد نظری و محدثه صارمی روی آنتن رفت. یکی از بخش‌های این برنامه مربوط به حافظ‌خوانی استاد بهروز رضوی، پیشکسوت رادیو و تلویزیون بود. همچنین سه مادر شهید و تعدادی از هنرمندان در «به خانه بر می‌‌گردیم» حضور داشتند. برنامه «رنگین‌کمان» هم با طراحی دکور مناسب برای شب یلدا از ساعت 14:30 به‌مدت 50 دقیقه روی آنتن شبکه پنج رفت. این برنامه بخش‌های مختلفی داشت که متناسب برای کودکان طراحی شده بود. حافظ‌خوانی و شاهنامه‌خوانی با اجرای کودکان، کاردستی گروهی و نقاشی، گروه سرود و... از جمله آیتم‌های این ویژه‌برنامه بود.
شبکه نسیم
شبکه نسیم هم برنامه‌هایی را برای مخاطبان یلدایی‌اش تدارک دیده و روی آنتن برده است. تولیدکنندگان مسابقه «دیدی نو»، برنامه‌ای با موضوع یلدا تدارک دیدند و به مدت دو شب میهمان خانه‌های مردم بودند. شبکه نسیم اولین برنامه جدید «خانه جلال» با اجرای بهروز افخمی و یوسفعلی میرشکاک را همزمان با شب یلدا پخش کرد. لوکیشن این برنامه در خانه موزه سیمین و جلال بوده و برنامه در آنجا تولید شده است. در هر قسمت از این برنامه میهمانانی از جمله شعرا و طنزپردازان، یا هنرمندان مجسمه‌ساز، نقاش و... حضور داشتند و درباره هنر‌های مختلف به گفت‌وگو پرداختند و در عین حال از دغدغه‌ها و فلسفه هنر گفتند. «خانه جلال» در ویژه‌برنامه شب یلدا میزبان چهره‌های ادبی چون ناصر فیض، استاد برازنده و هنرمندانی چون ابوالفضل پورعرب، جهانبخش سلطانی، جواد خیابانی و جمعی از شعرای طنزپرداز بود. ویژه‌برنامه «شوتبال» هم به مناسبت شب یلدا و ساعت 22 روی آنتن شبکه نسیم رفت. علی عامل‌هاشمی و سوگل طهماسبی مجریان این برنامه و میزبان هنرمندانی چون مهران غفوریان، علی طولابی، حامد نیسی، اصغر سمسارزاده، منوچهر آذری، عباس محبی، داوود منفرد، خاله حوا و زنان صیاد، گروه چهار‌شگفت‌انگیز و گروه موسیقی سنتی بوشهری به‌رهبری عیسی سلیمیان و استندآپ‌کمدی محمد شعبان‌پور و علی میری بودند و در بخش‌های مختلف این مناسبت را جشن گرفتند.
شبکه سلامت
شبکه سلامت در ویژه‌برنامه خود، «پنجره‌باز» را ساعت 20 با اجرای اسماعیل باستانی روی آنتن برد. در این برنامه میهمانانی از اهالی سلامت و هنر حضور داشتند. در «پنجره‌باز» آیتم‌هایی چون حافظ‌خوانی، قصه‌خوانی و... وجود داشت. همچنین برنامه «بلا‌به‌دور» ساعت 22 با آیتم‌های مختلف سرگرمی پخش شد.
شبکه آموزش
برنامه «پرستاره» از ساعت 22 تا 24 با اجرای سیاوش عقدایی به‌عنوان ویژه‌برنامه شب یلدا، همراه با حافظ‌خوانی، روی آنتن شبکه آموزش رفت.
همچنین ویژه‌برنامه «رویش» با موضوع اهمیت شب یلدا و محصولات کشاورزی و تدارک سفره‌های یلدایی با محصولات کشاورزی با اجرای فرشید فهیم، فاطمه‌سادات شاه‌حسینی و راضیه‌سادات هاشمی از دیگر برنامه‌های شبکه آموزش بود. برنامه‌های دیگری چون «صبحی دیگر»، «دکتر سلام»، «مدرسه تلویزیونی» با حال‌وهوای یلدایی روی آنتن این شبکه رفتند.
شبکه امید
شبکه امید ویژه‌برنامه «باشگاه امید» را با محوریت مرور خاطرات شیرین پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها از گذشته و روایت‌پردازی و قصه‌گویی با حضور میهمانان ویژه و بخش‌های متنوع و متناسب با شب چله بلندترین شب سال و یلدای ایرانیان روی آنتن برد. این برنامه بر مبنای پویش سراسری ویژه شب یلدا با نام «قصه ما» آثار ارسالی نوجوانان به این پویش را که در سه محور خاطرات اولین حقوق پدربزرگ، آشنایی و ازدواج پدربزرگ و مادربزرگ با هم و سوم خرداد ۱۳۶۱ (آزادسازی خرمشهر) گردآوری شده، ساعت 19 از این شبکه پخش کرد.
شبکه افق
شبکه افق به‌مناسبت شب یلدا از مخاطبانش خواسته بود تا ویدئو‌های خود را از جمع‌های خانوادگی و حال و هوایشان در این شب ارسال کنند تا از این شبکه پخش شود. همچنین به‌مناسبت یلدا برنامه «انارستان» را با اجرای آرمان غفاریان و با حضور میهمان‌هایی در این شب از ساعت 21 روی آنتن برد.
شبکه کودک
شبکه کودک برنامه «یلدانه» به‌تهیه‌کنندگی علی‌اکبر ذاکری را چهارشنبه 30 آذر و پنجشنبه 1 دی ماه ساعت 20 با اجرای احسان مهدی و فاطمه امینی به‌مدت 180 دقیقه روی آنتن برد.
تلویزیون موفق شد در شب یلدا مخاطبانش را سرگرم کند؟
شب یلدا فرصت خوبی برای تلویزیون بود تا بتواند برای مخاطبانش سرگرمی ایجاد کند و آمار تماشاگرانش را بالا ببرد. در این شب به دلیل اینکه خانواده‌ها معمولا در خانه‌هایشان و دور هم هستند بیشتر فرصت دارند تا پای برنامه‌های تلویزیونی بنشینند. اما صداوسیما امسال هم مانند سال‌های پیش نتوانست برای یک مناسبت از‌پیش‌‌تعیین‌شده برنامه‌های سرگرم‌کننده و متنوعی تولید کند تا مخاطبانش را وادار کند که آن را تماشا کنند. با توجه به شرایط حاکم بر جامعه، می‌طلبید که مدیران صداوسیما تصمیماتی بگیرند تا برنامه‌های شاد و مفرح تولید شود. اما بعد از دیدن ویژه‌برنامه‌ها می‌بینیم که این اتفاق نیفتاده است. درست است تعدادی از هنرمندان تصمیم گرفتند فعلا برنامه‌ای تولید نکنند و مجریانی هم بودند که فعلا کار اجرا را کنار گذاشتند. اما چند روز پیش بود که محسن برمهانی، معاون سیما در گفت‌وگویی که با مهر داشت درباره انتخاب مجری در برنامه‌ها گفته بود: «گفته می‌شود سازمان صداوسیما در محدودیت و معذوریت مجری است و چون چند نفر قهر کرده‌اند، باعث شده است برنامه‌ها با مجری تکراری روی آنتن برود؛ اینها حرف‌هایی است که اصلا با منطق سازگاری ندارد. اصلا این‌گونه نیست. اصلا پروتکل هم نیاز ندارد و خیلی روشن است. ما قبلا هم مجریانی داشته‌ایم که یک برنامه صبحگاهی اجرا می‌کردند و برنامه‌ای هم در شب داشتند. قبلا هم بازیگری داشته‌ایم که هم در یک سریال بازی کرده و هم همزمان ۲ برنامه را به‌عنوان مجری روی آنتن داشته است.» در نتیجه و براساس این صحبت‌ها تلویزیون کمبود نیرو ندارد و دیدن آدم‌های تکراری در شبکه‌های مختلف موضوعی عادی است. اما این درحالی است که پیمان جبلی، رئیس صداوسیما اعلام کرده بود: «تعداد زیادی از هنرمندان از سالیان دور و تاکنون با صداوسیما در قالب‌های مختلف همکاری دارند. یکی از مصادیق و جلوه‌های روشن آن را مردم می‌توانند در برنامه‌های شب یلدای صداوسیما مشاهده کنند.» اما شب که شد، مردم شاهد اجرای چهره‌های تکراری شدند. درواقع شاید یکی از جدی‌ترین نقدها به‌ویژه‌برنامه‌های شب یلدا، انتخاب میهمانان و مجریان بود. دلیلش هم این بود که هنرمندان و مجریان را می‌توانستیم در شبکه‌های مختلف ببینیم، در یک برنامه به‌عنوان میهمان و در برنامه‌ای که از شبکه دیگر پخش می‌شد به‌عنوان مجری. برای مثال حسین رفیعی در حالی که مجری ویژه‌برنامه «پنج‌ستاره» شبکه پنج بود به‌عنوان میهمان در شبکه دو هم حضور داشت. یا رسول نجفیان در ویژه‌برنامه یلدایی شبکه آی‌فیلم اجرا می‌کرد، میهمان «دیدی‌نو» شبکه نسیم بود و در ویژه‌برنامه یلدایی شبکه آموزش هم دیده شد. البته این موضوع فقط بین مجریان نبود. ابوالفضل پورعرب هم قبل از ویژه‌برنامه یلدایی شبکه پنج، در «خانه جلال» که از شبکه نسیم پخش شد حضور داشت. اما این پایان ماجرا نیست. در ویژه‌برنامه شبکه نسیم و شبکه دو از مجریان برنامه‌های مختلف همان شبکه‌ها به‌عنوان میهمان دعوت کرده بودند. به نظر می‌رسد مدیران تلویزیون تنها قصد داشتند آنتن شبکه را پر کنند آن هم بدون داشتن خلاقیت و تنوعی که بخواهد مخاطبش را جذب کند.