زهرا رمضانی-فاطمه طاری‌بخش، سرویس دانشگاه: در این میان سالنامه مهاجرتی که از سوی رصدخانه مهاجرت ایران منتشر شده نیز بر این مساله صحه می‌گذارد. دانشجویانی که حالا ترجیح می‌دهند کشورهایی چون کانادا، آلمان و آمریکا را برای تحصیل‌شان انتخاب کنند. علی‌رغم اینکه میل به مهاجرت در دانشجویان دانشگاه‌های کشور افزایش پیدا کرده، اما در مقابل دانشجویان کشورهای همسایه هم رغبت بیشتری برای تحصیل در دانشگاه‌های کشور پیدا کرده‌اند، موضوعی که البته نمی‌توان تاثیر کرونا را در آن نادیده گرفت. در این گزارش نگاهی تفصیلی به وضعیت مهاجرت دانشجویان، شرایط دانشجویان بین‌المللی در دنیا، کشورهای پیش‌رو در پذیرش دانشجوی خارجی و... داشته‌ایم. 

 میزبانی دانشگاه‌های ایران از 130 هزار دانشجوی خارجی در سال گذشته 
جذب دانشجوی خارجی با توجه به گردش مالی 300 میلیارد دلاری این حوزه، از اهمیت ویژه‌ای برای کشورها برخوردار است، موضوعی که چند سالی هم هست که در دستورکار مسئولان آموزش عالی ایران قرار گرفته و براساس اطلاعات منتشرشده در سالنامه مهاجرتی، به موفقیت‌هایی در این زمینه هم رسیده‌ایم. به‌طوری‌که جمعیت دانشجویان خارجی از 51 هزار و 811 دانشجو در سال 95 با رشد 2‌ونیم برابری به 130 هزار و 113 دانشجو در سال گذشته رسیده است که نشان از به نتیجه رسیدن سیاستگذاری‌های صورت‌گرفته در این حوزه دارد. نکته قابل توجه اینکه جمعیت دانشجویان خارجی سال گذشته به نسبت سال 99 هم رشد 42 درصدی داشته که سهم زیرنظام‌های مختلف آموزش عالی در جذب این دانشجویان، متفاوت بوده است، اتفاقی که نشان‌دهنده تقسیم‌بندی کار نظام آموزشی برای جذب دانشجوی خارجی است. 
با نگاهی به آمارهای منتشر شده درباره وضعیت جذب دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های مختلف، باید اعلام کرد که وزارت علومی‌ها با جذب 73 هزار و 139 دانشجو با سهم 56 درصدی دست برتر را در این حوزه دارد، موضوع مهم اینکه دانشگاهی مانند تهران تنها 747 دانشجوی خارجی جذب کرده، اما در مقابل جمعیت دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های مازندران هزار و 111، اصفهان هزار و 269 و ارومیه هم هزار و 460 دانشجو را در سال تحصیلی 1401-1400 بوده است. بعد از آن دانشگاه آزاد با 50 هزار و 115 دانشجو، سهم 39 درصدی را به خود اختصاص داده و دانشگاه‌های وزارت بهداشت نیز تنها 6 هزار و 859 دانشجو را پذیرش کردند که در این میان فقط 5 درصد از دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های این وزارتخانه تحصیل می‌کنند. دانشگاه‌های وزارت علوم میزبان دانشجویان 25 کشور بودند که در این میان سهم کشورهای عراق و افغانستان بیش از دیگران بوده است. واحدهای دانشگاه آزاد هم بیشترین دانشجویان خارجی خود را از کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان پذیرش کرده‌اند؛ سهم دانشجویان این سه کشور در دانشگاه‌های وزارت بهداشت علی‌رغم میزبانی از 62 ملیت مختلف باز هم بیش از دیگر کشورها بوده است.
 
 ثبت بیش از 353 هزار درخواست دریافت لغو تعهد خدمت آموزش رایگان طی 6 سال
یکی از موضوعاتی که اخیرا نیز در رسانه‌ها سروصدای زیادی به پا کرد، بحث تعهد خدمت آموزش رایگان است، موضوعی که به‌عنوان یکی از مولفه‌های افزایش میل مهاجرت در میان دانشجویان از آن یاد می‌شود و تعداد درخواست دریافت این گواهی نیز در بازه زمانی بهمن‌ماه 95 تا مهر امسال، به 353 هزار و 457 درخواست رسیده است. از این میان البته تنها با 63 درصد از درخواست‌ها یعنی 224 هزار و 70 هزار درخواست از سوی سازمان امور دانشجویان موافقت شده است. البته فارغ‌التحصیلان مرد 57 درصد درخواست‌ها و فارغ‌التحصیلان زن 43 درصد درخواست‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. از طرفی هم سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های پایتخت برای دریافت این گواهی بیش از دیگر دانشگاه‌ها بوده است. به‌طوری‌که 8 درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاه تهران، 4 درصد دانشگاه شهیدبهشتی، 4 درصد از صنعتی شریف و 3 درصد از امیرکبیر خواهان دریافت گواهی لغو تعهد خدمت آموزش رایگان بوده‌اند. نحوه ارائه درخواست این گواهی هم موضوع قابل‌توجهی است که در سالنامه مهاجرتی آمده و براساس آن 41 درصد از متقاضیان دریافت این گواهی یعنی 145 هزار و 466 نفر از طریق انجام کار، 63 درصد معادل 128 هزار و 103 فارغ‌التحصیل از طریق پرداخت مستقیم، 18 درصد به معنی 64 هزار و 846 فارغ‌التحصیل از طریق نامه عدم‌کاریابی و 3 درصد یا 11 هزار و 488 نفر نیز از طریق سابقه‌کار درخواست گواهی خود را به سازمان امور دانشجویان ارائه داده‌اند. 

 بالاترین میل برای دریافت گواهی لغو تعهد خدمت در میان فارغ‌التحصیلان کارشناسی پیوسته
اگر بخواهیم فارغ‌التحصیلان خواهان دریافت این گواهی را از منظر مقطع تحصیلی هم نگاه کنیم، باید گفت فارغ‌التحصیلان کارشناسی پیوسته با 179 هزار و 788 درخواست در صف اول قرار دارند، بعد از آن کارشناسی‌ارشد ‌ناپیوسته با 83 هزار و 42 درخواست و کاردانی‌ ناپیوسته با 40 هزار و 375 درخواست در رده‌های دوم تا سوم قرار می‌گیرند. فارغ‌التحصیلان دکتری تخصصی ناپیوسته هم 16 هزار و 376 درخواست را ثبت کرده‌اند و بعد از آنها فارغ‌التحصیلان کارشناسی ناپیوسته با 10 هزار و 864 درخواست قرار دارند، اما دانشجویان کارشناسی‌ارشد پیوسته تنها 2 هزار و 454 درخواست داشته‌اند. 

 فراز و فرودهای اعزام دانشجویان به فرصت‌های مطالعاتی خارج از کشور طی 3 سال 
اعزام دانشجویان به دوره‌های تحقیقاتی کوتاه‌مدت خارج از کشور طی دوران همه‌گیری کرونا و البته افزایش قیمت ارز از اواخر دهه 90، با چالش‌های زیادی همراه بود، موضوعی که نمود عینی آن بیشتر در سال 99 خود را نشان داد، به‌طوری‌که آن سال در‌مجموع 175 دانشجو به فرصت مطالعاتی اعزام شدند که نشان از کاهش 71 درصدی اعزام داشت، اما سال گذشته این رقم به 281 اعزام رسید که حاکی از افزایش 60 درصدی دارد. اما طی سال‌های 98 تا 1400، درمجموع هزار و 72 نفر از دانشجویان دکتری کشور توانستند از فرصت تحقیقاتی کوتاه‌مدت 6‌ماهه بهره‌مند شوند که تنها در سال 98، این میزان به 661 نفر رسید. 

 رشد 75 درصدی مهاجرت دانشجویان ایرانی طی 20 سال 
رتبه هفدهم مهاجرت دانشجو در جهان متعلق به ایران است. در سال 2000 تنها 17 هزار دانشجو از ایران مهاجرت می‌کردند اما این میزان در سال 2020 به بیش از 66 هزار دانشجو رسیده است. به بیان دیگر، طی 20 سال اخیر با رشد 75 درصدی در مهاجرت دانشجو مواجه بوده‌ایم. البته بخشی از این مهاجرت‌ها تنها برای تحصیل و حضور در دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی و خارجی است که در بخش بازگشت متخصصان به آن خواهیم پرداخت، اما نمی‌توان نقش افزایش فشارهای اقتصادی و... را در میل به مهاجرت نادیده گرفت. میزان مهاجرت دانشجویان در ایران در سال 2013 با کاهش 2 هزار نفری روبه‌رو شد اما از سال 2014 تا به امروز هیچ‌گاه آمار کاهشی نبوده است.
 
 کانادا مقصد اول دانشجویان ایرانی شد
کانادا مهم‌ترین مقصد دانشجویان ایرانی، در سال 2021 بوده که 6 هزار و 900 دانشجوی ایرانی را جذب کرده است. طی گزارشی که کشور آلمان در سال 2021 منتشر کرد، 11 هزار و 573 دانشجوی ایرانی در این کشور حضور دارند که نشان می‌دهد آلمان مقصد دوم به‌شمار می‌رود. رتبه سوم این لیست مربوط به کشور آمریکا است که با توجه به داده‌های سال 2021، 9 هزار و 295 دانشجوی ایرانی در آن حضور دارند؛ البته جمعیت دانشجویان ایرانی در آمریکا طی 5 سال اخیر با کاهش قابل توجه‌ای مواجه شده است. به‌صورتی‌که از بیش از 12 هزار دانشجو در سال 2018 به 9 هزار دانشجو در سال 2022 رسیده است. 8 هزار و 776 تن از دانشجویان ایرانی ترکیه را به‌عنوان مقصد تحصیلی خود انتخاب کرده‌اند. 
کشور کانادا در سال 2020 به‌عنوان اولین مقصد دانشجویان ایرانی شناخته شد و با توجه به اینکه 5 درصد از بازار دانشجویان بین‌الملل در سال 2020 را به خود اختصاص داده، احتمالا جزء مقاصد اصلی دانشجویان باقی بماند. جمعیت دانشجویان ایرانی در کانادا طی 10 سال اخیر با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است. بعد از سال 2013 روند کاهشی در اعزام دانشجویان ایرانی به کانادا مشاهده شد و پس از آن در سال 2020 با رشد 34 درصدی به 7هزار و 854 دانشجو رسید. سهم ایران از بازار دانشجویان بین‌الملل کانادا، 2.4 درصد است. همچنین جمعیت دارندگان ویزای تحصیلی کانادا در 21 سال اخیر، روند افزایشی داشته و درسال 2021 به 16 هزار و 900 نفر رسیده است. 
جالب اینجاست که آمریکا براساس سالنامه مهاجرتی 1400، مقصد اول دانشجویان ایرانی بود، به‌طوری این کشور در آن سال با جذب 11 هزار دانشجوی ایرانی در صدر قرار گرفته بود. ترکیه با جذب 6 هزار و 400 دانشجو و آلمان با پذیرش 5 هزار و 500 دانشجو در رتبه‌های بعدی بودند، همچنین ایتالیا، کانادا و استرالیا هم مقاصد بعدی دانشجویان ایرانی محسوب می‌شدند. 

 رتبه هفدهم ایران در مهاجرت دانشجویان
در بین کشورهایی که مبدا دانشجویان بین‌المللی هستند، کشور چین با 1 میلیون و 88 هزار نفر رتبه اول را دارد. در رتبه دوم و سوم هند با رتبه 516 هزار نفر و ویتنام با 132 هزار نفر قرار دارند. آلمان با 123 هزار دانشجو و ایالات متحده با 109 هزار دانشجو در رتبه‌ها 4 و 5 قرار گرفته‌اند. طبق این رتبه‌بندی که مربوط به سال 2020 است؛ ایران با خروج 66 هزار دانشجو در رتبه هفدهم قرار گرفته که این عدد نسبت به سال 2019، 7 هزار نفر رشد داشته است. در بین کشورهای اصلی پذیرنده دانشجویان بین‌المللی، ایالات متحده آمریکا 957 هزارنفر از دانشجویان بین‌الملل را جذب کرده است. در رتبه دوم و سوم، دو کشور بریتانیا با پذیرش 550 هزار دانشجو و استرالیا و پذیرش 458 هزار دانشجو قرار دارند. از میان کشورهای خاورمیانه و جنوب‌غرب آسیا، امارات متحده عربی با پذیرش هزار دانشجو در رتبه 8 قرار گرفته و پیشتاز است. پس از آن ترکیه با 185 هزار دانشجو و ایران با 91 هزار دانشجو قرار گرفته‌اند. درحالی‌که چین در اعزام دانشجو رتبه اول را دارد اما در پذیرش دانشجو با 225 هزار نفر، در رتبه هفتم و پس از فرانسه قرار گرفته است. به‌صورت کلی به نظر می‌‌رسد، کشورهای خاورمیانه علی‌رغم اینکه در اعزام دانشجو آمار بالایی دارند، به دلیل شرایط خاص این منطقه در پذیرش دانشجو موفق عمل نکرده‌اند.
جایگاه کشورها را در بازار جابه‌جایی دانشجویان بین‌المللی براساس ورودی و خروجی می‌توان به 4 دسته تقسیم کرد؛ اول، کشورهایی مانند سوئیس و اتریش که دارای سهم بالایی از ورودی و خروجی دانشجویان بین‌المللی هستند. دوم، کشورهایی مانند بریتانیا و استرالیا که سهم بالایی در دانشجویان ورودی و سهم پایینی در دانشجویان خروجی دارند. سوم، کشورهایی مانند عربستان و کره‌جنوبی و ایتالیا که دارای سهم پایین ورودی و سهم بالای خروجی هستند. دسته چهارم شامل کشورهایی مانند ترکیه و آرژانتین می‌شود که سهم پایینی در دانشجویان ورودی و خروجی دارند.

 سهم 95 درصدی علوم فنی مهندسی از دریافت ویزای تحصیلی 
با توجه به اینکه آمریکا همیشه جزء 10 مقصد اصلی دانشجویان ایرانی است، بررسی جزئیاتی در این مورد خالی از لطف نیست. در سال 2020، 76 درصد از دانشجویان در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری مشغول به تحصیل بودند که در قیاس با سال 2010، این آمار حدود 7 درصد کاهش داشته است. 4 درصد از دانشجویان نیز در مقطع کارشناسی تحصیل می‌کردند و یک درصد بدون مدرک بودند. از این میزان 48 درصد از دانشجویان در رشته مهندسی، 14 درصد در ریاضی و علوم کامپیوتر، 13 درصد در فیزیک یا علوم زیستی و 5 درصد در هنرهای زیبا یا کاربردی تحصیل می‌کنند. از بین 9 هزار دانشجوی ایرانی در آمریکا، تنها 962 نفر ویزای موقت تحصیلی دارند.  طی 10 سال اخیر 6 هزار و 400 دانشجوی ایرانی ویزای موقت تحصیلی آمریکا را دریافت کردند، که بیشترین سهم برای دانشجویان رشته علوم فنی مهندسی است. به عبارت دیگر ایران در دریافت ویزای موقت تحصیلی در رشته فنی مهندسی رتبه چهارم (6100 ویزا) و در رشته‌های دیگر رتبه هشتم (300 ویزا) را داراست.  با توجه به اینکه میل به ماندگاری دانشجویان دکتری از ملیت‌های مختلف برای ماندگاری در ایالات متحده آمریکا بالا است اما بین کشورهای مختلف، در 2 سال 2010 و 2015 میل به ماندگاری دانشجویان ایرانی دریافت‌کننده ویزای تحصیلی در رتبه اول قرار گرفته است. طبق آخرین آمار، در سال 2020 دانشجویان ایرانی 92 درصد میل به ماندن داشتند. بین برنامه قطعی دانشجویان برای ماندگاری در آمریکا (سال 2020) ایرانیان با 63.7 درصد در رتبه نخست قرار گرفتند. 

 سهم 4.7 درصدی ایران از دانشجویان بین‌الملل در ترکیه
ترکیه تنها چند سال است که به مقاصد دانشجویان ایرانی اضافه شده است و جزء معدود کشورهای خاورمیانه به حساب می‌آید که در جذب دانشجویان بین‌المللی موفق بوده است. جمعیت دانشجویان ایرانی در ترکیه در سال 2013 از هزار و 87 دانشجو به 8 هزار و 766 دانشجو در سال 2020 رسید و سهم دانشجویان ایرانی از دانشجویان بین‌المللی ترکیه 4.7 درصد است. به نظر می‌رسد ترکیه به دلیل قرابت فرهنگی با ایران و به سبب همسایگی، مقصد ایده‌آلی برای بسیاری از دانشجویان محسوب می‌شود. 

 تا سال 2030 جمعیت دانشجویان بین المللی به 10 میلیون نفر خواهد رسید
برای درک بهتر اهمیت دانشجویان بین‌المللی، باید نگاهی کلی به جمعیت دانشجویان جهان داشت. براساس آمار منتشرشده در سال 2020 تعداد کل دانشجویان دنیا 235 میلیون نفر بوده که تنها 2.6 درصد آن یعنی 6 میلیون و 300 هزار نفر به‌عنوان دانشجوی بین‌المللی شناخته می‌شدند. روند دانشجویان بین‌المللی طی 20 سال اخیر، با افزایش 3 برابری همراه بود اما این افزایش جمعیت از سال 2018 شدت گرفت و برآوردها و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سال 2030، 10 میلیون دانشجوی بین‌المللی در جهان خواهیم داشت.
نکته مهم اینکه بخش مهمی از جمعیت دانشجویان بین‌المللی در کشورهای عضو OECD که شامل 37 عضو از اتحادیه اروپا، آمریکای‌لاتین، آسیای‌جنوب و شرقی شده و از جمله اعضای آن می‌توان به کشورهای ترکیه، آمریکا، کانادا، انگلیس، آلمان اشاره کرد تحصیل می‌کنند. در کشورهای عضو OECD تا سال 2019 به ازای هر دانشجوی ملی 3 دانشجوی بین‌المللی وجود داشته که این معادله در کشورهای آرژانتین، بریتانیا و ایالات متحده برابر یا بیش از ده دانشجوی بین‌المللی بوده و در حقیقت کشورهای عضو OECD میزبان اصلی دانشجویان بین‌المللی هستند. البته همچنان جای امیدواری دارد که ثبت‌نام دانشجویان بین‌المللی در کشورهای غیر OECD در حال افزایش است. در سال 2020، جمعیت دانشجویان بین‌المللی در کشورهای عضو OECD، 4میلیون و 400 هزار نفر و در کشورهای دیگر یک میلیون و 900 هزار نفر بوده است.
اهمیت دانشجویان بین‌المللی به‌حدی است که آنها سهم 6 درصدی از کل ثبت‌نام‌های آموزش عالی در کشورهای OECD را به خود اختصاص داده‌اند که در این میان ثبت‌نام این دانشجویان در کشور لوکزامبورگ در سال 2019، حدود 48 درصد بوده و 87 درصد از دانشجویان خارجی در آن، در مقطع دکتری و 82 درصد از دانشجویان هم در مقطع فوق‌لیسانس تحصیل می‌کنند. بعد از این کشور، استرالیا با 39 درصد از جمعیت کل دانشجویان آن، مربوط به دانشجویان بین‌المللی است، در این میان 35 درصد از دانشجویان فوق‌لیسانس و 57 درصد از دانشجویان دکتری هستند. نکته قابل توجه اینکه از بین کشورهای خاورمیانه، دو کشور عربستان‌سعودی و ترکیه در آمار سال 2019 توانسته بیشترین دانشجویان بین‌المللی را جذب کنند به‌طوری که عربستان سعودی با سهم 5 درصد دانشجویان بین‌الملل در آموزش عالی در رتبه 28‌ام دنیا قرار گرفته است. ترکیه نیز با سهم 2 درصدی در جذب دانشجویان بین المللی در رتبه 39‌ام قرار گرفته است. در سال 2020 میلادی 4 میلیون و 400 هزار دانشجوی بین‌الملل در منطقه OECD تحصیل می‌کردند. یک نفر از هر 5 نفر در ایالات متحده تحصیل می‌کردند و بعد از بیش از یک نفر از 10 نفر دانشجوی بین‌المللی در بریتانیا و استرالیا تحصیل می‌کردند. در واقع ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا نیمی از دانشجویان بین‌الملل را پذیرش کرده‌اند. یا به عبارت دیگر در بخش سهم بازار کشورهای مقصد از دانشجویان بین‌الملل؛ آمریکا 26 درصد، بریتانیا 15 درصد و استرالیا 10 درصد ار دانشجویان را پذیرش کرده است. ژاپن به‌عنوان تنها نماینده آسیا 5 درصد از دانشجویان بین‌المللی را جذب کرده است.

 رغبت دانشجویان بین‌الملل به رشته‌های کسب‌وکار و علوم انسانی
بررسی رشته‌های تحصیلی دانشجویان بین‌المللی و دانشجویان داخلی در منطقه OCED نشان می‌دهد که تمایل این دانشجویان تا حد زیادی به یکدیگر شباهت دارد. اکثر دانشجویان تمایل به خواندن رشته‌هایی مانند کسب‌وکار، مدیریت، حقوق، مهندسی و ساخت‌وساز، سلامتی و رفاه، هنر و علوم انسانی تمایل دارند. دانشجویان بین‌المللی در کشورهای OECD، تمایلی بیشتری به تحصیل در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات، فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند. از سمت دیگر نیز دانشجویان بین‌المللی نسبت به دانشجویان داخلی، تمایل کمتری به شرکت در رشته‌های آموزش، بهداشتی و رفاهی دارند. البته همچنان این رشته‌ها سهم قابل‌توجهی در انتخاب دانشجویان بین‌المللی دارد. دانشجویان بین‌المللی در رشته‌های کسب‌وکار 23 درصد، مهندسی ساخت‌وساز 15 درصد و سلامت و رفاه 13 درصد از دانشجویان را تشکیل می‌دهند.

 29 درصد از دانشجویان بین المللی متعلق به آسیای‌شرقی هستند
یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی که به بررسی وضعیت مناطق مختلف جهت می‌بخشد، میزان سهیم بودن در دانشجو فرستی و دانشجو‌پذیری مناطق است. مناطقی مانند آسیای‌شرقی و اقیانوسیه همواره جزء مبداهای اصلی دانشجویان به حساب می‌آیند. در سال 2020، 29 درصد دانشجویان بین‌المللی از مبدا آسیای‌شرقی یا اقیانوسیه به دیگر نقاط جهان مهاجرت کرده‌اند. در رتبه بعدی 2 منطقه جنوب و غرب آسیا و آمریکای‌شمالی و اروپای‌غربی قرار می‌گیرند. هر کدام از این دو منطقه، مبدا 15 درصد از دانشجویان بین‌الملل بوده است. نکته قابل توجه افزایش 4 درصدی مبدا دانشجویان بین‌الملل طی 10 سال از منطقه آمریکای‌شمالی و اروپای‌غربی است. کشورهای عربی (با افزایش 2 درصدی نسبت به 10 سال پیش) با سهم 10 درصدی در رتبه بعدی مبدا دانشجویان بین‌المللی قرار می‌گیرند. کشورهای جزیره‌ای تنها، مبدا 2 درصد از دانشجویان بین‌الملل بودند و آخرین رتبه را کسب کرده‌اند.
در بخش دانشجو‌پذیری مناطق مختلف، منطقه آمریکای‌شمالی و اروپای‌غربی رتبه اول را دارند. این منطقه 48 درصد از دانشجویان بین‌الملل را جذب کرده است. البته نسبت به یک دهه اخیر، آمریکای‌شمالی و اروپای‌غربی کاهش 5 درصدی در جذب دانشجویان داشته‌اند. رتبه دوم مربوط به منطقه آسیای‌شرقی و اقیانوسیه است که 20 درصد از دانشجویان بین‌المللی در این مناطق تحصیل می‌کنند. رتبه سوم نیز به منطقه اروپای‌مرکزی و شرقی رسیده است. این منطقه با جذب 13 درصد از دانشجویان بین‌المللی توانسته رتبه بسیار خوبی نسبت به دانشجوفرستی داشته باشد.
  سهم 48 درصدی آمریکای‌شمالی و اروپای‌غربی در پذیرش دانشجو
همان‌طور که انتظار می‌رود کشورهای توسعه‌یافته مانند اروپا و آمریکای شمالی، میزبان بیشترین دانشجویان بین‌المللی هستند. درصورتی‌که کشورهای به اصطلاح جهان‌سومی که شامل منطقه جنوب و غرب آسیا و صحرای آفریقا و آمریکای‌لاتین می‌شود، بیشترین ارسال دانشجو بین‌المللی صورت می‌گیرد. با این حساب به نظر می‌رسد جبر جغرافیایی در تمامی سطوح بر زندگی افراد تاثیر خود را می‌گذارد. منطقه جنوب‌غرب آسیا با این وجود که یک درصد از دانشجویان بین‌المللی را جذب می‌کند، اما سهم 15 درصدی در اعزام دانشجویان بین‌الملل دارد. صحرای آفریقا درحالی‌که تنها 2 درصد از دانشجویان بین‌المللی را می‌پذیرد اما مبدا اعزام 7 درصد از دانشجویان بین‌المللی است. کشورهای عربی مبدا 10 درصد از دانشجویان بین‌المللی به شمار می‌رود، درحالی‌که تنها 8 درصد دانشجویان بین‌الملل در این کشورها را تحصیل می‌کنند. آمریکای‌شمالی و اروپای‌غربی سهم 48 درصدی در پذیرش دانشجویان و 15 درصدی در مبدا دانشجویان بین‌الملل دارند.

 93 متخصص با مدرک دکتری به کشور بازگشته‌اند
از مهاجرت دانشجویان که بگذریم، باید گفت بخشی از دانشجویانی که از ایران خارج می‌شوند، بعد از مدتی برمی‌گردند که این مساله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و  براساس گزارش سالنامه مهاجرت از اسفند سال 1393 تا تیر 1401 درمجموع دو هزار و 487 دانشجوی ایرانی از تسهیلات طرح همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی بهره‌مند شدند. البته در این برهه زمانی، بیشترین بازگشت متخصصان مربوط به سال 1399 است که حدود 587 متخصص به کشور بازگشتند. طبق آخرین آمار تیر 1401، 102 متخصص به ایران بازگشتند.  میزان تحصیلات اکثر متخصصان مهاجر پیش از مهاجرت کارشناسی و کارشناسی‌ارشد بوده است. 59 درصد، کارشناسی‌ارشد، 30 درصد کارشناسی و حدود 6 درصد دکتری داشته‌اند. اما میزان تحصیلات متخصصان مهاجر پس از بازگشت به‌طور چشمگیری افزایش داشته است؛ به‌صورتی‌که 93 درصد این متخصصان با مدرک دکتری و 5 درصد آنها نیز با مدرک کارشناسی‌ارشد به کشور بازگشته‌اند. حدود 6 درصد این افراد از 10 دانشگاه برتر دنیا، 26 درصد از 50 دانشگاه برتر و 85 درصد از 300 دانشگاه برتر دنیا مدرک خود را دریافت کرده‌اند. همچنین حدود 62 درصد متخصصان در گروه فنی‌ومهندسی، 21 درصد علوم پایه و 10 درصد در گروه علوم انسانی تحصیل کرده‌اند. مدت اقامت اکثر متخصصان بین 4 تا 6 سال بوده است.  حدود 21 درصد متخصصان از ایالات متحده آمریکا، 19 درصد از کانادا و 10 درصد از استرالیا بازگشتند. اکثر تسهیلات غیرشغلی اعطاشده به متخصصان جزء تسهیلات پسادکتری بودند و تسهیلات مالی کمترین آمار را به خود اختصاص می‌دهند. بیشترین عوامل پیشرانی که این متخصصین را به کشور باز می‌گرداند، شامل بودن در کنار خانواده و دوستان(80درصد)، احساس غربت(58درصد) و احساس مفید بودن در ایران(56 درصد) می‌شود.