سارا طاهری، خبرنگار:اولویت مهم امروز جهانی شدن و بین‌المللی شدن است؛ اولویتی که در دانشگاه آزاد اسلامی از طریق واحدهای برون‌مرزی دانشگاه دنبال می‌شود. این دانشگاه اکنون 4 واحد برون‌مرزی در کشورهای افغانستان، امارات، لبنان و آکسفورد دارد و درصدد است یک واحد نیز در کشور عراق و یک واحد نیز در عمان تاسیس کند. با این اوصاف واحدهای برون‌مرزی دانشگاه در آینده نزدیک به 6 واحد خواهد رسید. البته از آن جایی که فعالیت این واحدها تاکنون پراکنده بود و وحدت رویه‌ای نداشت دیروز دکترمحمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد بخشنامه «آیین‌نامه فعالیت واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد اسلامی» را به معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی و روسای واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد ابلاغ کرد. حالا قرار است یک وحدت رویه در واحدهای برون‌مرزی دانشگاه ایجاد شود تا در یک قالب قانونمند با ساختار سازمانی مشخص فعالیت کنند و از اعمال برخورد‌های سلیقه‌ای در این واحدها جلوگیری شود. مولان دانشگاه با ابلاغ این آیین‌نامه اهدافی را دنبال می‌کنند از جمله اینکه فعالیت واحدهای برون‌مرزی برای تحقق مرجعیت علمی و فناوری در جهان تلاش مستمر داشته باشند. تاکید بر تولید علم و توسعه نوآوری و نظریه‌پردازی، معرفی فرهنگ غنی ایرانی و تعاملات فرهنگی با دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها نیز اهداف دیگری است که از این پس توسط واحدهای برون‌مرزی دنبال می‌شود. براساس این آیین‌نامه؛ پذیرش دانشجو در واحدهای برون‌مرزی از طریق آزمون یا بررسی سوابق تحصیلی با توجه به شرایط و مقررات کشور محل واحد و آیین‌نامه‌های دانشگاه آزاد و با تایید شورا انجام می‌گیرد. محمدرضا آرام، مدیرکل پشتیبانی واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد و رضا فدای‌وطن، رئیس دانشگاه آزاد واحدهای امارات و آکسفورد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از جزئیات این آیین‌نامه و البته برنامه‌های دانشگاه آزاد در حوزه واحدهای برون‌مرزی سخن گفته‌اند.
ایجاد وحدت رویه در فعالیت واحدهای برون‌مرزی
محمدرضا آرام، مدیرکل پشتیبانی واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد درخصوص هدف از ابلاغ آیین‌نامه فعالیت واحدهای برون‌مرزی این دانشگاه گفت: «هدف از ابلاغ این آیین‌نامه ایجاد یک وحدت رویه در واحدهای برون‌مرزی است؛ درواقع به دنبال آن هستیم تا تمام واحدهای برون‌مرزی (واحدهایی که از قبل داشتیم و واحدهایی که در آینده خواهیم داشت) براساس چهارچوب خاصی اداره شوند. به عبارت بهتر این آیین‌نامه فعالیت‌های واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد را در یک قالب قانونمند با ساختار سازمانی مشخص تعریف کرده و از اعمال برخورد‌های سلیقه‌ای در واحدهای برون‌مرزی جلوگیری به عمل می‌آورد.» او اضافه کرد: «با ابلاغ این آیین‌نامه مشخص می‌شود که یک واحد برون‌مرزی برای تشکیل باید چه چهارچوب و معیارهای داشته باشد. بر همین اساس حدود دو سال در معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد روی این آیین‌نامه کار شد و بالاخره بعد از چندین جلسه با حوزه‌های مختلف دانشگاه از جمله مرکز نظارت و بازرسی، مرکز جذب امور هیات‌علمی و معاونت توسعه و مدیریت منابع، بحث و بررسی‌های لازم صورت گرفت و درنهایت این آیین‌نامه توسط دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد تایید و به واحدهای برون‌مرزی دانشگاه ابلاغ شد.»
آرام با بیان اینکه از این پس واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد موظف هستند تا براساس این آیین‌نامه فعالیت داشته باشند توضیح داد: «رئیس، معاون آموزشی، مدیر مالی و کاربر ارشد سامانه خدمات آموزشی واحد از کارکنان دانشگاه آزاد یا ایرانیان واجد شرایط دارای صلاحیت و تعهد به دانشگاه منصوب می‌شوند و به‌کارگیری افراد در سایر سمت‌ها براساس چارت مصوب، می‌تواند از افراد محلی و ایرانیان مقیم مطابق با دستورالعمل مربوط صورت پذیرد.»
ایجاد ارتباط با شرکت‌های دانش‌بنیان کشورهای هدف
مدیرکل پشتیبانی واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد در ادامه در پاسخ به این سوال که تلاش مستمر برای تحقق مرجعیت علمی و فناوری در جهان چگونه توسط واحدهای برون‌مرزی دنبال می‌شود گفت: «تلاش در حوزه فناوری یکی از وظایفی است که به واحدهای برون‌مرزی محول شده است تا با شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و مراکز علمی که در کشور هدف یا مقصد قرار دارد (مانند امارات، انگلستان، لبنان) ایجاد ارتباط کرده تا از این طریق بتوانیم تبادلات علمی داشته باشیم. توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در دانشگاه آزاد، بستر مناسبی برای انتقال دانش از خارج به داخل کشور و انتقال محصولات تولیدشده به سایر کشورهای جهان را به وجود آورده است. ایجاد ارتباط شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی با مراکز مشابه خارجی در قالب سرای فناوری دانشگاه، به منزله پلی برای ارتباطات علمی و فناوری بین واحدهای داخل و خارج کشور است.»
مقررات کشور میزبان در اولویت اول اجرا
او در پاسخ به این سوال که پذیرش دانشجو در واحدهای برون‌مرزی چگونه است نیز بیان کرد: «پذیرش دانشجو از طریق آزمون یا بررسی سوابق تحصیلی، با توجه به شرایط و مقررات کشور محل واحد و آیین‌نامه‌های دانشگاه آزاد اسلامی و با تایید شورای عالی برنامه‌ریزی و هماهنگی امور واحد، انجام می‌پذیرد. دارا بودن ضوابط عمومی و اختصاصی پذیرش که متناسب با هر واحد، توسط شورای فوق‌الذکر تعیین می‌شود. در‌صورتی‌که ضوابط و مقررات عمومی و اختصاصی محل با ضوابط و مقررات دانشگاه آزاد مغایرت داشته باشد، اولویت با قوانین و مقررات محل است.» آرام با بیان اینکه در حال حاضر واحدهای برون‌مرزی فعال در دانشگاه آزاد عبارتند از افغانستان، امارات، لبنان و آکسفورد اظهار کرد: «یک دفتر نیز در کشور عراق ایجاد شده که این دفتر نمایندگی دانشگاه آزاد اسلامی در بغداد است که پیش‌زمینه تاسیس واحد ما در عراق است. این دفتر علاوه‌بر اینکه به دنبال اخذ مجوز برای تاسیس واحد در کشور عراق است بحث برگزاری کلاس‌های آموزش زبان فارسی را نیز دنبال می‌کند. »
مدیرکل پشتیبانی واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد ادامه داد: «یکی دیگر از اقدامات این دفتر جذب دانشجو برای واحدهای داخلی دانشگاه آزاد اسلامی است. بنابراین جذب دانشجو برای واحدهای داخلی و برگزاری کلاس‌های آموزش زبان فارسی دو اقدامی است که توسط این دفتر در عراق دنبال می‌شود تا با توجه به اینکه موافقت اولیه تاسیس 4 رشته فنی را از وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی عراق گرفتیم بتوانیم این واحد را تاسیس کرده تا بتواند به‌عنوان یک واحد برون‌مرزی دیگر مانند 4 واحد دیگر فعالیت خود را آغاز کند.»
او عنوان کرد: «اخذ مجوز رشته در عراق یک‌سری الزامات دارد؛ اولین الزام فضای آموزشی است. وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی عراق دارای یک‌سری ضوابط برای تایید فضای آموزشی جهت ایجاد دانشگاه یا دانشکده است. ما براساس فاکتورهای این وزارتخانه چند فضا را مد نظر داریم که در مرحله نهایی شدن است و در صورت قطعی شدن، هیاتی از سازمان مرکزی به کشور عراق اعزام خواهند شد. »
برای تاسیس واحد برون‌مرزی عمان برنامه داریم
آرام در پاسخ به این سوال که آیا برنامه‌ای برای گسترش واحدهای برون مرزی دارید یا خیر عنوان کرد: «بله کشور عمان را مد نظر داریم؛ برای راه‌اندازی واحد در عمان پیش از این نیز تلاش‌هایی کرده بودیم اما الان با توجه به مسائل پیش آمده استارت کار را دوباره زده‌ایم و امیدوارم در آینده فعالیت‌های خود را با تاسیس یک دفتر در عمان آغاز کنیم. راه‌اندازی این واحد نیز مستلزم یک سری جلسات با طرف عمانی است که تاکنون 2 جلسه برگزار شده و طی یک بازدید از عمان صحبت‌های اولیه و جدی درخصوص تاسیس دفتر و به دنبال آن تاسیس یک واحد دانشگاهی انجام می‌شود.»
رئیس دانشگاه آزاد واحدهای امارات و آکسفورد:
رشته‌های گروه پزشکی به رشته‌های واحد امارات اضافه می‌شود
رضا فدای‌وطن، رئیس دانشگاه آزاد واحدهای امارات و آکسفورد نیز درخصوص این آیین‌نامه توضیح داد: «دانشگاه آزاد اسلامی تنها واحد دانشگاهی در ایران است که در خارج از کشور شعب برون‌مرزی دارد. وزارت بهداشت و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خارج از کشور شعبه ندارند. واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد اسلامی قبلا براساس قوانینی اداره می‌شد که واحدهای داخل کشور نیز اداره می‌شد. این موضوع مشکلاتی را برای واحدهای برون‌مرزی ایجاد کرده بود چراکه نمی‌توان با همان قانونی که به‌طور مثال واحد علوم‌وتحقیقات را اداره می‌کنیم واحد افغانستان و امارات را نیز اداره کرد.»
او اضافه کرد: «در نتیجه باید یک مرجعیتی وجود داشته باشد که واحدهای برون‌مرزی را ساماندهی کرده و برای هر کشوری متناسب با آن نظارت‌هایی وجود داشته باشد. یکی از مثبت‌ترین قسمت‌های آیین‌نامه فعالیت واحدهای برون‌مرزی دانشگاه آزاد اسلامی، کمیته عالی برنامه‌ریزی است که یک سری شخصیت‌های حقوقی و رئیس واحد مربوطه در این کمیته حضور دارند.»
نمی‌توان با قانون یکسان واحدهای برون‌مرزی را اداره کرد
فدای‌وطن توضیح داد: «یعنی در مورد واحد افغانستان رئیس واحد افغانستان در آن جلسه حضور دارد؛ این روند باعث می‌شود مشکلات و شرایط آن منطقه لحاظ شود چون به‌طور مثال قوانین آموزشی و اداری کشور افغانستان بسیار متفاوت از امارات است. در واقع نمی‌توان با یک قانون یکسان تمام واحدهای برون‌مرزی دانشگاه را اداره کرد. بنابراین این آیین‌نامه کمک می‌کند تا به‌صورت واقعی شرایط دیده شده و سرعت و کیفیت کار بهتر شود.» رئیس دانشگاه آزاد واحدهای امارات و آکسفورد درخصوص جذب دانشجویان در واحد امارات عنوان کرد: «در واحد امارات دو نوع جذب وجود دارد. اگر افرادی از داخل ایران بخواهند در واحد امارات تحصیل کنند باید در آزمون داخلی شرکت کنند. افرادی که خارج کشور هستند یعنی ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز می‌توانند از طریق بررسی سوابق تحصیلی، آزمون و مصاحبه داخلی در این واحد دانشگاهی مشغول به تحصیل شوند.»
جذب دانشجو در سه رشته حقوق، مدیریت و معماری
فدای‌وطن درباره برنامه‌های واحد امارات نیز گفت: «در سه رشته حقوق، مدیریت و معماری دانشجو جذب می‌کنیم که هر کدام از این رشته‌ها دارای چندین گرایش هستند. به‌طور مثال رشته حقوق دارای گرایش‌های حقوق خصوصی، حقوق جزا، حقوق بین‌الملل است. در حال حاضر بیش از 500 دانشجو در دانشگاه آزاد واحد امارات مشغول به تحصیل هستند که حدود 100 نفر افراد مقیم هستند و تمام دروس خود را در واحد امارات می‌گذرانند. مابقی افرادی هستند که به‌صورت ترددی تحصیل می‌کنند. یعنی یک‌سری از دروس و امتحانات آنها در ایران و یک سری در واحد امارات است که در نهایت مدرک واحد امارات را اخذ می‌کنند.» او با بیان اینکه دانشگاه آزاد واحد امارات مورد تایید دولت امارات و موسسات نظاراتی است اظهار کرد: «برخی از رشته‌ها، مدرک ایران و برخی از رشته‌ها نیز مدرک مورد تایید امارات دریافت می‌کنند.» او در ادامه درخصوص افزایش رشته‌های واحد امارات نیز صحبت به میان آورد و گفت: «در جلسه شورای گسترش وزارت بهداشت درخواست دادم که رشته‌های پرستاری، بیولوژی که بعدا منتج به پزشکی می‌شود، پرستاری و مامایی به رشته‌های این واحد اضافه شود که این درخواست در حال بررسی است. برنامه‌مان این است که رشته‌های گروه پزشکی را به رشته‌های این واحد دانشگاهی اضافه کنیم؛ چراکه تاکنون این رشته‌ها را نداشته و تقاضا برای آن زیاد است. البته فکر می‌کنم شروع کارمان با پرستاری خواهد بود.» او اظهار کرد: «شرایط راه‌اندازی رشته‌های پزشکی در واحد امارات وجود دارد زیرا با کمک بیمارستان ایرانیان دبی وابسته به هلال‌احمر با همکاری رئیس هلال‌احمر و رئیس بیمارستان کار می‌کنیم. همچنین شرایط آموزشی این رشته‌ها را در واحد امارات داشته و نیازمند این رشته هستیم. مهم‌ترین فاکتور افزایش رشته در دانشگاه‌ها نیاز جامعه است؛ بعد از پاندمی کرونا همه بخش‌های درمانی درگیر شدند و این نیاز بیشتر حس شد. بنابراین در تمام کشورها نیاز به رشته‌های پرشکی و رشته‌های مشابه وجود دارد؛ بنابراین این رشته‌ها را به رشته‌های جاری خود اضافه خواهیم کرد.»
رئیس دانشگاه آزاد واحدهای امارات و آکسفورد بیان کرد: «تا به رشته‌های این واحد دانشگاهی اضافه نشود افزایش دانشجو به معنای خاصی نداریم. الان فارغ‌التحصیلان ما بیشتر از جذب دانشجویان جدید است، زیرا الان جذب دانشجویان ایرانی فقط از طریق کنکور است درنتیجه تا زمانی که افزایش رشته نداشته باشیم افزایش دانشجو هم نخواهیم داشت.»
بیشترین جذب دانشجو واحد امارات در رشته‌های مدیریت، معماری و حقوق
او با بیان اینکه بیشترین جذب دانشجو در رشته‌های مدیریت، معماری و حقوق است گفت: «این رشته‌ها نیز گرایش‌های خاص خود را دارد. همچنین در این واحد سه نوع شهریه تعریف شده داریم. یک نوع شهریه برای دانشجویان ترددی است که شهریه خود به ریال پرداخت می‌کنند. این دانشجویان به‌طور متوسط دو برابر واحد علوم‌وتحقیقات شهریه پرداخت می‌کنند. یک‌سری شهریه تعریف‌شده برای افراد مقیم داریم که این افراد شهریه خود را به درهم پرداخت می‌کنند. البته برای ایرانیان شهریه را با تخفیف در نظر گرفتیم، زیرا این دانشگاه برای ایران است و دانشجویان ایرانی اولویت بیشتری دارند. دانشجویان خارجی نیز شهریه خود را به درهم اما بدون تخفیف پرداخت می‌کنند.»
فدای‌وطن خاطرنشان کرد: «یک‌سری از رشته‌های ما مجوز دولت امارات را دارد یعنی وقتی کسی در این رشته‌ها تحصیل می‌کند مدرک اماراتی اخذ خواهد کرد. مابقی مدرک دانشگاه آزاد را اخذ می‌کنند که البته بعد از فارغ‌التحصیلی مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس وارد بازار کار می‌شوند. طبق صحبت‌ها با مقامات امارات قرار است تعدادی رشته به این واحد دانشگاهی داده شود.»
ارتقای کیفیت و گسترش رشته‌ها در دستورکار واحد امارات
رئیس دانشگاه آزاد واحدهای امارات و آکسفورد درخصوص برنامه‌های آتی این واحد دانشگاهی نیز توضیح داد: «دو اقدام را در دستور کار داریم؛ ارتقای کیفیت رشته‌های جاری و همچنین گسترش رشته‌ها. در حوزه ارتقای کیفیت استانداردهای دولت امارات گاه رعایت نشده که اعتراض آنها را به‌دنبال داشته است. الان این استانداردها مورد بررسی قرار گرفته تا اصلاح و منطبق بر استانداردهای بین‌المللی شود زیرا این دانشگاه بین‌المللی است که مدرک بین‌المللی نیز ارائه می‌دهد.»
او تصریح کرد: «افزایش رشته‌های جدید نیز دنبال می‌شود که این رشته‌ها از همان ابتدا استانداردهای لازم را خواهد داشت.»
فدای‌وطن تاکید کرد: «حضور در نمایشگاه GETEX یا نمایشگاه بین‌المللی دانشگاه‌های دنیا یکی از برنامه‌های آتی این واحد دانشگاهی است که در آن حضور فعال خواهیم داشت تا برای جذب دانشجویان خارجی تبلیغ کرده و تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های داخل را افزایش دهیم. ما دو وظیفه برای خود متصور هستیم؛ وظیفه اول به‌عنوان واحد امارات و دیگری نماینده دانشگاه آزاد در خارج از کشور است که در همین راستا برای جذب دانشجو و معرفی دانشگاه تلاش خواهیم کرد.»