سیدمهدی طالبی، خبرنگار:سوءاستفاده آمریکا از قیمت‌های بالای انرژی پس از جنگ اوکراین، صدای نزدیک‌ترین متحدان این کشور ازجمله فرانسه را درآورده است. مدت کوتاهی پس از آنکه وزیر دارایی فرانسه و همچنین آلمان از سوءاستفاده آمریکا از شرایط ویژه بازار انرژی انتقاد کردند، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز واشنگتن را به این موضوع متهم کرد.
مکرون روز جمعه گذشته پس از جلسه سران اتحادیه‌اروپا در بروکسل از آمریکا به‌خاطر در پیش گرفتن «استانداردهای دوگانه» انتقاد کرد. رئیس‌جمهور فرانسه می‌گوید آمریکا گاز خود را در بازار داخلی سه تا چهار برابر ارزان‌تر از قیمتی که به این کشور گاز می‌فروشد، عرضه می‌کند.
این مواضع درحالی از سوی عالی‌ترین مقام فرانسه اتخاذ شده که این کشور در هفته‌های اخیر در آتش موج گسترده‌ای از اعتراضات و اعتصاب‌ها می‌سوزد.
نقطه آغاز این اعتراضات بخش نفتی فرانسه است. با این وجود اقدام کارکنان بخش نفت همانند کبریتی در انبار باروت عمل کرده و دیگر بخش‌های این کشور را نیز درگیر خود کرده است. تاکنون بخش آموزشی فرانسه شامل معلمان و دانش‌آموزان جدی‌ترین گروه‌هایی هستند که به‌موج اعتراضات پیوسته‌اند به‌گونه‌ای که سه‌شنبه هفته گذشته با دستگیری 14 دانش‌آموز به «سه‌شنبه سیاه» مشهور گشت.
کارکنان شرکت نفت فرانسه که این آتش را برافروخته‌اند می‌گویند در شرایطی که آنها با گرانی انرژی و مواد غذایی به‌دلیل وقوع جنگ در اوکراین دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، شرکت توتال تنها از ماه آوریل تا ژوئن طی سه‌ماه به سودی 5.7 میلیارد دلاری رسیده است. آنها خواهان سهیم‌شدن در این سود بادآورده هستند. اتحادیه‌های کارگری شرکت‌های نفتی اعلام کرده‌اند تا زمانی که کارفرمایان‌شان با افزایش 10 درصدی دستمزد آنها موافقت نکنند، به اعتراض ادامه خواهند داد. گستردگی این اعتصاب در سطحی است که تاکنون چهار پالایشگاه از مجموع هفت پالایشگاه فرانسه به‌همراه یک انبار بزرگ سوخت این کشور غیرفعال شده‌اند. این مساله به تعطیلی کامل 30 درصد از پمپ‌بنزین‌های فرانسه منجر شده و کمیابی بنزین و گازوئیل را در این کشور رقم زده است.
چرا اروپا به‌خاطر گاز تب می‌کند؟
اروپا قاره‌ای کوچک با جمعیت فراوان و اقتصادهایی فعال و نگران تغییرات اقلیمی ناشی از این مولفه‌هاست. به همین دلیل نوع انرژی مصرفی برای ساکنان قاره سبز اهمیتی دو‌چندان دارد، چیزی که شاید برای چین دیگر اقتصاد فعال جهانی که به‌وفور از سوخت نیمه‌منسوخ‌شده ذغال‌سنگ بهره می‌گیرد مهم نباشد. قاره سبز اما نه‌تنها از ذغال‌سنگ تاحد زیادی عبور کرده، بلکه برنامه‌ریزی جدی‌ای را برای کاهش مصرف نفت و مشتقات آن در پیش گرفته است.
در این میان نیروگاه‌های هسته‌ای به‌دلیل هراس از ایمنی‌شان و همچنین زیان سنگین در‌صورت نشست احتمالی مواد رادیو‌اکتیو از اعتبار پیشین برخوردار نیستند. از طرف دیگر انرژی‌خورشیدی نیز به کار قاره‌ای که ابرها بر بخش اعظم روزهایش سایه می‌اندازند، نمی‌آید. از این رو گاز برای اروپا ارزشی کم‌نظیر دارد.
آمریکا چقدر سوءاستفاده‌گر است؟
انقلاب شیل در صنعت انرژی آمریکا باعث افزایش تولید نفت و گاز این کشور شده است؛ هرچند به‌نظر می‌رسد میان این دو، گاز شیل مهم‌تر از نفت شیل باشد. این اهمیت برای واشنگتن به‌اندازه‌ای است که پس از رخ دادن این انقلاب در آمریکا که طی دومین دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما صورت گرفت، تحریم‌های انرژی علیه ایران گسترده‌تر شد. واشنگتن با علم به سرمایه‌گذاری‌هایش در حوزه نفت شیل و پیشرفت در زمینه روش «شکست هیدرولیکی» برای برداشت از منابع انرژی، از سال 2010 و 2011 بر بازار انرژی ایران متمرکز شده بود. خارج کردن تهران از بازار انرژی می‌توانست ایجاد کمبود در بازار نفت و میعانات‌گازی جای گاز و نفت شیل واشنگتن را در بازارهای جهانی باز کند.
با این وجود حاشیه سود انرژی در اندازه‌ای به دهان آمریکا مزه کرد که واشنگتن گزینه بزرگ‌تری به نام روسیه را در بازار انرژی هدف گرفت. صادرات گاز آمریکا سومین صادرات با‌ارزش آمریکاست. رتبه نخست در این میان به گازوئیل و بنزین تعلق دارد. حاشیه سود بالای انرژی حتی برای اقتصاد پیشرفته متکی به فناوری و بازارهای مالی آمریکا نیز جذاب‌تر از هر گزینه‌ای است.
بر همین اساس واشنگتن به‌دلایل چندگانه‌ای ازجمله انرژی روسیه را به آغاز جنگ در اوکراین مجبور کرد. حمله روسیه طی چند‌ماه گذشته باعث شد کشورهای اروپایی واردات از روسیه را کاهش داده و به واردات‌شان از آمریکا بیفزایند. موضوعی که هم درآمدهای واشنگتن را افزایش داد و هم بر وابستگی‌های اروپا به آمریکا از جهات انرژی و امنیتی افزود.
آمارهایی از سودبری آمریکا از جنگ اوکراین
روز یکشنبه هفته گذشته (24 مهر/ 16 اکتبر) جفری بیات، معاون منابع انرژی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد کشورش ۷۰ درصد از صادرات گاز مایع خود را به اروپا اختصاص می‌دهد. موضوعی که نشان می‌دهد واشنگتن بدون اروپا سود زیادی از بازار انرژی کسب نمی‌کند. این کشور در سال‌های گذشته به‌ویژه در دوره ترامپ تلاش کرده بود با اعمال فشار و هراس‌افکنی درباره روسیه، نقش مسکو را در بازار انرژی اروپا به‌نفع خود کاهش دهد. اعمال تحریم علیه خط لوله نورد استریم-2 که به آلمان منتهی می‌شود بر همین مبنا صورت می‌گرفت.
این فشارها باعث شد تا سهم گاز صادراتی آمریکا از بازار قاره سبز تا پیش از جنگ به 28 درصد برسد، با این حال جنگ آن را به 45 درصد افزایش داد. این افزایش سهم مرهون کاهش 75 درصد از صادرات گاز روسیه به اروپاست. گسترش سهم آمریکا در برخی از بازارهای اروپایی به‌شدت عظیم بوده است، به‌گونه‌ای که صادرات گاز ال‌ان‌جی آمریکا به فرانسه، لهستان و کرواسی 1000 درصد رشد داشته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در 8 ماه نخست سال 2022 صادرات گاز آمریکا به فرانسه 421 درصد رشد داشته است. این افزایش در ماه اوت به‌تنهایی 1094 درصد بود. در کرواسی نیز میزان صادرات در مدتی مشابه 281 درصد رشد داشته، اما در ماه اوت این میزان به‌تنهایی افزایشی 1195 درصدی را ثبت کرد. صادرات گاز آمریکا در ماه اوت 65.1 درصد و در میانگین سالانه 58.57 درصد افزایش را نشان می‌دهد.
اروپا نالان از دشمن و دوست
برونو لومیر، وزیر دارایی فرانسه در هفته‌های اخیر به نمایندگان پارلمان کشورش هشدار داد درگیری‌ها در اوکراین نباید منجر به تسلط اقتصادی آمریکا بر اروپا شود.
رابرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان نیز کمی محتاطانه‌تر در مصاحبه با نشریه آلمانی منطقه‌ای NOZ با انتقاد تلویحی از آمریکا گفته بود بعضی از کشورها ازجمله کشورهای دوست، قیمت‌های نجومی برای گاز طلب می‌کنند.
پس از این مواضع، جوزف بورل، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا نیز ضمن انتقاد از وابستگی‌های این قاره به گاز روسیه، کالاهای چینی و حتی قدرت نظامی آمریکا، تاکیده کرده بود پس از جنگ اوکراین، قاره سبز نباید برای تامین گاز بار دیگر خود را وابسته قدرت دیگری کند. او در این باره گفته بود: «حالا ممکن است اروپایی‌ها از اینکه گاز مایع از ایالات متحده می‌آید خیال‌شان راحت شود، اما چه اتفاقی می‌افتد اگر ایالات متحده با رئیس‌جمهور جدید، دیگر اینقدر با اروپا دوست و هماهنگ نباشد؟»
اروپا بدون اصلاح رفتار منتظر منابع دیگر نباشد
ضیف‌الله الشامی، وزیر اطلاع‌رسانی دولت نجات ملی یمن، روز شنبه در گفت‌وگو با شبکه المیادین اعلام کرد صنعا اجازه نخواهد داد گاز یمن به اروپا یا هر کشور دیگری برود؛ چراکه خود مردم یمن از بحران گاز رنج می‌برند. الشامی در ادامه به مساله حمله پهپادی نیروهای مسلح یمن به بندر ضبه که با هدف جلوگیری از غارت نفت یمن صورت گرفت، اشاره کرد و گفت: «این حمله یک هشدار اولیه است و نزدیکی بندر ضبه و نزدیکی نفتکش را هدف قرار داده است.»
روز جمعه دو پهپاد ناشناس یک بندر نفتی در جنوب یمن را هدف قرار دادند. این بندر در اشغال نیروهای وابسته به عربستان‌سعودی قرار دارد. در پی این حمله نفتکش غول‌پیکر «نیسوس» که درصدد انتقال دومیلیون بشکه نفت از بندر ضبه بود، وادار به عقب‌نشینی از این بندر شد. حمله ناگهانی دولت نجات ملی یمن به این بندر درحالی‌که در ماه‌های اخیر در سایه آتش‌بس و مذاکرات پیرامون آن چنین حملاتی سابقه نداشتند، نشان می‌دهد محور مقاومت خط‌قرمز بزرگی درخصوص باقی‌ماندن خود در تحریم و تامین انرژی اروپا از منطقه دارد.
همزمان با یمن در مدیترانه، کردستان عراق و آذربایجان که اروپا برای تامین گاز به آنها چشم دوخته نیز وضعیت امنیتی دشواری برقرار است، موضوعی که می‌تواند به سرد ماندن و حتی سردتر شدن اروپا در زمستان آتی منجر شود.