کیانا تصدیق مقدم، خبرنگار:یوتیوب، شبکه اجتماعی که انحصار انتشار و تولید ویدئو را شکست. دنیایی از تصویر و ویدئو که طرفداران زیادی در دنیا برای خودش دست و پا کرده است. اما اینکه یوتیوب در ایران نتوانسته جایگاهی مثل سایر کشورها پیدا کند بخشی به خاطر محدودیت‌ها و فیلترینگ این پلتفرم است و بخش دیگری به خاطر گران بودن هزینه اینترنت در کشور است. یکی از دلایلی که باعث رشد یکباره این پلتفرم شد، این بود که تا قبل از فراهم شدن چنین بستری، تولید محتوا تنها در قالب تلویزیون انجام می‌شد و هرکسی نمی‌توانست تولید محتوا کند؛ یا اگر هم کسی شرایط تولید را داشت باید برای این کار هزینه‌های چشمگیری پرداخت می‌کرد. با راه‌اندازی یوتیوب، تولید محتوا از انحصار رسانه‌های رسمی خارج شد و بستری فراهم شد تا کاربران این شبکه اجتماعی حتی در خانه خود بتوانند تولید محتوا کنند و آن را به اشتراک بگذارند. اما یوتیوب، کارش را از کجا شروع کرده است و چگونه توانست این چنین بر فضای تصویر در دنیای مجازی فرمانروایی کند؟ تولید محتوا در چنین فضایی چگونه محل کسب درآمد یوتیوبرهای ایرانی و خارجی است؟
یوتیوب چگونه متولد شد؟
پلتفرم یوتیوب، توسط چاد هرلی، استیو چن و جاوید کریم راه‌اندازی شد که هر سه از کارمندان شرکت پی‌پال بودند. این گروه پس از موفقیت وبگاه فلیکر برای اشتراک‌گذاری عکس، تصمیم گرفتند وبگاهی برای اشتراک‌گذاری ویدئو ایجاد کنند. در ابتدا سرمایه‌گذاری آنها برای راه‌اندازی این شرکت 11.500.000 دلار بود. یوتیوب در نوامبر ۲۰۰۵ به‌طور رسمی راه‌اندازی شد. این وبگاه به سرعت رشد کرد تاجایی که در ماه ژوئیه سال ۲۰۰۶، اعلام شد که هر روز در یوتیوب بیش از 65 هزار ویدئو بارگذاری میشود و ۱۰۰ میلیون بار مورد بازدید قرار می‌گیرد.
با توجه به آمار ارائه شده توسط شرکت تحقیقات بازار comScore، یوتیوب بهترین وبگاه اشتراک‌گذاری ویدئو در ایالات متحده آمریکا است و ۴۳ درصد مردم این کشور، ویدئوهای خود را در این وبگاه بارگذاری میکنند. آمار فیلم‌های بارگذاری شده در یوتیوب در ماه مه سال ۲۰۱۰، به ۱۴ میلیارد رسیده است یعنی در هر دقیقه، حدود ۶۰ ساعت ویدئو در یوتیوب بارگذاری میشود که حدود سه‌چهارم این ویدئوها را مردم ایالات متحده آمریکا بارگذاری میکنند. وبگاه یوتیوب در ماه، ۸۰۰ میلیون کاربر منحصربه‌فرد دارد. یوتیوب بعد از گوگل و پیش از فیس‌بوک، دومین وبگاه پربازدید اینترنت است. با توجه به آمار خیره‌کننده یوتیوب، شرکت گوگل در اکتبر سال ۲۰۰۶ پیشنهاد داد که قصد دارد این پلتفرم را به قیمت 1.65 میلیارد دلار بخرد تا اینکه این قرارداد در ۱۳ نوامبر ۲۰۰۶ قطعی شد و یوتیوب با 1.65 میلیارد دلار به گوگل فروخته شد.
چگونه می‌توان در یوتیوب درآمدزایی کرد؟
در فضای یوتیوب، هر کاربر با بارگذاری محتوای ویدئویی خود دیده میشود و کاربران زیادی در سراسر دنیا به‌خصوص ایران هستند که از این طریق کسب درآمد میکنند. افرد در این پلتفرم با تولید محتوا آن هم در موضوعات مختلف، می‌توانند پول‌سازی کنند و به یک ژانر خاص محدود نمی‌شود. برای مثال ویدئوهای تولید شده می‌تواند با موضوعات آموزشی، درسی، نقد و بررسی موضوعات، معرفی محصولات، پوشش خبری، معرفی مکان‌های گردشگری و... باشد که هرکدام از این‌ها زیرمجموعه‌های دیگری هم دارند. مثلا در موضوع آموزش، هم ویدئوهای درسی وجود دارد و هم ویدئوهای آموزشی هنری و...
یکی از ویژگی‌هایی یوتیوب، این است که کاربران می‌توانند به صورت رایگان فیلم را تماشا کنند و به همین دلیل بسیاری از کسانی که می‌خواهند با کمترین هزینه، آموزش ببینند به سراغ این پلتفرم می‌آیند. درآمد یوتیوب به دلار است و این موضوع باعث شده تا ایرانی‌های زیادی سراغ کسب درآمد در این پلتفرم بروند. این نکته را هم باید دانست که یوتیوب از سال ۲۰۰۵، به شکل دوره‌ای در ایران فیلتر می‌شد اما به دلیل اتفاقات سیاسی سال 88، به‌طور دائمی فیلتر شد. ایرانی‌ها برای اینکه بتوانند در این پلتفرم درآمدزایی کنند در مرحله اول باید محتواهای مناسب و با موضوعات نو و تازه‌ای را تولید کنند و در این مسیر باید به این موضوع توجه شود که یوتیوب بابت هر محتوایی پول پرداخت نمی‌کند. در ادامه این مسیر، تولید ویدئوهای باکیفیت، کاربران را در حوزه فعالیت‌شان به یک شخص اینفلوئنسر تبدیل می‌کند.
نکته دیگر این است که هر کاربری که می‌خواهد از طریق یوتیوب درآمدزایی کند باید محتوای خاص خود را تولید کند. واضح‌تر بخواهم بگویم، اگر شخصی ویدئوهایی که منتشر می‌کند تکراری باشد یا از کانال‌های دیگری کپی کرده باشد نمی‌تواند به کسب درآمد برسد.
موضوع بعدی این است که یوتیوب اجازه نمی‌دهد افراد محتواهای خشن را بارگذاری کنند و کسانی که برای کسب درآمد چنین ویدئوهایی تولید میکنند در مرحله اول به آنها تذکر داده میشود و اگر باز هم تکرار شود، یوتیوب دسترسی آن کاربر را به‌طور کامل قطع می‌کند. به‌طور کلی برای درآمدزایی از طریق این پلتفرم، باید قوانین این شبکه را رعایت کرد. اما اینکه پول دریافتی از یوتیوب چطور به دست کاربران ایرانی می‌رسد خودش جای بحث دارد. در ایران به دلیل تحریم‌های مختلف کسب درآمد به سادگی امکان‌پذیر نیست. داشتن حساب Google AdSense برای برداشت از یوتیوب و انجام فعالیت‌های مالی مرتبط با این پلتفرم لازم است. متاسفانه امکان ایجاد حساب برای ایرانیان و استفاده از آدرس ایران امکان‌پذیر نیست. تنها راه برای ایرانیان این است که از دوست یا آشنای خود در خارج از کشور بخواهید برای شما حسابی با نام خودش ایجاد کند و فعالیت‌های مالی یوتیوب شما از طریق این حساب انجام شود.
نکته دوم اینکه کاربران می‌توانند از سرور مجازی استفاده کنند، اما ریسک کردن است، چون برای فعال کردن سرور مجازی باید آدرس خارج از کشور وارد شود و این روش غیرقانونی است و باید این موضوع را در نظر گرفت که یوتیوب پلتفرم دارای الگوریتم‌های بسیار قوی است که روزبه‌روز در حال پیشرفت هستند و اگر متوجه این موضوع شوند حساب کاربری به‌طور کامل بسته میشود.
درآمد یوتیوب چگونه محاسبه میشود؟
قانون کلی گوگل برای نحوه محاسبه درآمد در یوتیوب در حال حاضر به این صورت است که ۶۸ درصد از درآمد AdSense به یوتیوبر تعلق می‌گیرد و باقی آن متعلق به گوگل است. به‌طور کلی محدوده درآمد از تبلیغات در یوتیوب، به ازای هر یک بازدید، بین 1.10 تا 0.30 دلار است. میانگین این محدوده با توجه درآمدی که یوتیوبرها تا به حال داشته‌‌اند، در حدود 0.30 دلار برای هر یک بازدید است.
بنابراین با توجه به نحوه محاسبه درآمد در یوتیوب، به‌طور میانگین هر ۱۰۰۰ بار پخش یک تبلیغات در یوتیوب، درآمدی در حدود ۱۸ دلار خواهد داشت. اما دقت کنید که تبلیغات فقط در بعضی از ویدئوهای یوتیوب پخش می‌شوند و در هر بار پخش ویدئو، تبلیغات وجود ندارد. بنابراین باید گفت که به ازای هر ۱۰۰۰ بار بازدید از یک ویدئو، درآمدی در حدود سه تا پنج دلار کسب خواهد شد.
پولی که یوتیوب پرداخت می‌کند بابت دیده شدن تبلیغاتی است که وسط ویدئوهای کاربران پخش میکنند. البته باید به این موضوع هم توجه کرد که میزان کیفیت بازدید در این درآمدزایی بسیار مهم است برای مثال اگر کاربران بازدیدکننده یک ویدئو را باز کند و آن را جلو بزند و از دقیقه پنجم شروع به دیدن کند کیفیت ویو پایین می‌آید و یوتیوب به اندازه کیفیت بازدید ویدئو پول می‌دهد.
یوتیوبرهای معروف ایرانی چه محتوایی تولید میکنند؟
پلتفرم یوتیوب برای کاربران فعال و دارای سابسکرایب بالا زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا بتوانند از طریق فعالیت و دنبال‌‌کنندگان خود درآمدزایی کنند. یوتیوبرها در ایران به صورت منظم و با برنامه‌ریزی محتوایی که می‌تواند مخاطب را جذب کند و در کانال‌های خود منتشر میکنند. در ادامه درباره تعدادی از یوتیوبرهای معروف ایرانی براساس میزان سابسکرایب و زمینه فعالیت‌شان گفتیم. مثلا یکی از معروف‌ترین یوتیوبرهای ایرانی که ۵۰۰ هزار سابسکرایب تمرکز در تولید محتوا را فقط در زمینه‌هایی مثل تولید ویدئوهای استریم، فان، چالشی، بازی، ولاگ، ری‌اکشن گذاشته است. تولید محتوای فان و سرگرم‌کننده در فضای یوتیوب طرفداران خاص خودش را دارد و با نفرات بعدی لیست یوتیوبرهای پرطرفدار هم فیلم‌های طنز و سرگرم‌کننده منتشر میکنند.
البته در این لیست یوتیوبر ایرانی، فردی هست که به غول بازی‌های کامپیوتری می‌شناسند. او در یوتیوب ویدئوهایی در زمینه بازی منتشر می‌کند. نفر بعدی این لیست با ۳۰۰ هزار سابسکرایب، یک خواننده رپ و هیپ‌هاپ است.
یوتیوبرهای دیگر ایرانی هم در زمینه‌های مختلفی مثل دوربین مخفی، ویدئوهای ری‌اکشن و سرگرمی، فیت و رپ، دابسمش، حتی در زمینه موبایل و تکنولوژی ویدئو تولید میکنند و طبیعتا هرکدام که بتوانند ذائقه و سلیقه کاربران یوتیوب را بشناسند، تعداد مخاطب بیشتری پیدا میکنند و نتیجه‌اش میشود درآمدزایی از طریق یک پلتفرم. اما نکته‌ای که می‌توان به آن هم اشاره کرد، براساس تعداد سابسکرایب و دسته‌بندی انجام‌شده‌ای است که در ابتدای متن گفتیم و مخاطبان ایرانی یوتیوب بیشتر دنبال‌کننده ویدئوهای طنز و سرگرم‌کننده هستند.
یوتیوبرهای معروف جهانی چه محتوایی تولید میکنند؟
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، یوتیوب یکی از روش‌های درآمدزایی برای کاربران در سطح جهان است. در ادامه ۵ تن از موفق‌ترین یوتیوبرهای جهان را براساس تعداد سابسکرایب معرفی کردیم.
T-Seriesیک کانال یوتیوب هندی است با موضوع موزیک که در سال ۲۰۰۶ تاسیس شده است. این کانال، موزیک ویدئوهایی با بیشترین بازدید در یوتیوب را دارد و درآمد ماهانه آن 6 میلیون دلار است. در حال حاضر این کانال، ۲۲۳ میلیون سابسکرایب روزانه دارد.
در مقام دوم Cocomelon – Nursery Rhymes قرار دارد که یک کانال یوتیوب انگلیسی‌زبان است که ویدئوهای آموزشی و سرگرم‌کننده برای کودکان تولید می‌کند. این کانال یوتیوب در سال ۲۰۰۶ تاسیس شد و تاکنون توانسته است ۱۴۱ میلیون سابسکرایب جذب کند.
سومین کانال SET India و یک کانال هندی است که فیلم‌هایی خانوادگی با ژانرهای مختلف دارد. این کانال سرگرمی رایگان در ۳۰ سپتامبر ۱۹۹۵ راه‌اندازی شد و حدود ۱۴۰ میلیون سابسکرایب دارد.
PewDiePie چهارمین کانالی است که توانسته درآمد خوبی از یوتیوب کسب کند، این کانال یوتیوب، رتبه چهار را از نظر تعداد سابسکرایب دارد. کانال PewDiePie در سال ۲۰۱۰ تاسیس شد و تاکنون ۱۱۱ میلیون سابسکرایب جذب کرده است.
و در آخر جیمی دونالدسون آمریکایی، پنجمین یوتیوبر موفق جهان است. وی بیشتر با نام مستعار، MrBeast شناخته شده است و کانال یوتیوبش بیشتر به‌خاطر کمک به دوستان و انجام کارهای خیرخواهانه معروف است. درآمد خالص جیمی دونالدسون، ۲۵ میلیون دلار در سال است. در‌حال‌حاضر کانال یوتیوب وی ۱۰۳ میلیون بازدید دارد.
با دیدن میزان سابسکرایب این افراد و مقایسه آنها با یوتیوبرهای ایرانی می‌توان نتیجه گرفت که یوتیوبرهای ایرانی در سطح جهان جایگاه قابل توجهی ندارند و طبیعتا این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین آن فیلتر بودن این پلتفرم در ایران است. البته دلایل دیگری هم دارد که یکی از آنها گران بودن اینترنت برای دیدن ویدئو است. اختلاف بین میزان سابسکرایب یوتیوبر موفق ایرانی با یوتیوبر موفق جهانی ۲۲۲ میلیون و ۵۰۰ هزار است.