روابط آمریکا و پاکستان درحال متشنج شدن است. جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا هفته گذشته با خطرناک خواندن تسلیحات هستهای پاکستان نشان داد سیاستهای سفت و سختی را در برابر این کشور در ذهن دارد. بایدن پنجشنبه گذشته طی سخنانی در کمیته کارزار انتخاباتی دموکرات کنگره گفته بود پاکستان ممکن است یکی از خطرناکترین کشورهای جهان باشد، زیرا این کشور سلاحهای هستهای کنترل نشدهای دارد.
در واکنش به این سخنان، پاکستان روز شنبه سفیر آمریکا در این کشور را به وزارت خارجه احضار کرد. در همین رابطه «بلاول بوتو زرداری»، وزیر خارجه پاکستان روز گذشته در یک نشست خبری در کراچی ضمن ابراز تعجب از اظهارات رئیسجمهور آمریکا آن را ناشی از سوءتفاهمی دانست که بهدلیل عدمتعامل ایجاد شده است.
زرداری در ادامه گفت: «من این موضوع را با نخستوزیر درمیان گذاشتم و «دونالد بلوم»، سفیر آمریکا در پاکستان را برای اعتراض رسمی به وزارت خارجه احضار کردم.» او همچنین در دفاع از برنامه هستهای کشورش اعلام کرد: «تا آنجا که به ایمنی و امنیت داراییهای هستهای پاکستان مربوط میشود، ما تمام استانداردهای بینالمللی را مطابق با استانداردهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی رعایت میکنیم.»
با توجه به اهمیت سلاح هستهای پاکستان در امنیت این کشور درکنار دولت مستقر، عمرانخان نخستوزیر سابق که خود را قربانی توطئه اعضای دولت فعلی میداند نیز پا به میدان دفاع از تسلیحات کشورش گذاشته است. عمرانخان روز شنبه در واکنش به اظهارات بایدن در حساب توییتری خود در پاسخ به بایدن نوشت: «من دو سوال دراینباره دارم، یکی اینکه رئیسجمهور آمریکا با استناد به چه اطلاعاتی به این نتیجه غیرقابل توجیه درارتباط با توانمندی هستهای ما رسیده است. زمانی که نخستوزیر بودم دیدم که ما یکی از ایمنترین سیستمهای فرماندهی و کنترل هستهای را دراختیار داریم.» او همچنین نوشت: «دوم اینکه برخلاف آمریکا که درگیر جنگهایی درسراسر جهان بوده است، چه زمانی پاکستان -بهویژه پس از هستهای شدن- رفتار تجاوزکارانهای از خود نشان داده است؟» عمرانخان در ادامه نوشت: «سخنان بایدن نشاندهنده شکست کامل سیاستخارجی وارداتی دولت و ادعای تنظیم مجدد روابط با آمریکا است.» وی با انتقاد از دولت تاکید کرد که دولت رکورد همه بیکفایتیها را شکسته است.
براساس تازهترین برآوردهای موسسه تحقیقات صلح بینالمللی استکهلم، زرادخانه هستهای پاکستان درحالحاضر دارای 165 کلاهک هستهای است. پاکستان پس از پنج کشور داری حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل بیشترین سلاح هستهای در جهان را داراست.
چرا آمریکا بهدنبال مهار پاکستان است؟
روابط واشنگتن و اسلامآباد زمانی بهشدت تیره شد که شبکه حقانی بهعنوان جناحی در گروه طالبان که به پاکستان منتسب میشود بدون توجه به توافق آمریکا و دفتر سیاسی طالبان در دوحه، در تابستان سال گذشته وارد کابل شد و برنامه واشنگتن برای روی کار آوردن دولتی وابسته به خود را ساقط کرد.
آمریکا در آن برهه بر اساس توافق سال 2020 خود با طالبان در دوحه پایتخت قطر، قصد داشت افغانستان را دراختیار طالبان قرار دهد، اما برای ادامه نفوذ خود بر این کشور و جلوگیری از ثبت شکست در کارنامهاش طی یک جنگ، دولتی موقت را در کابل بر سرکار آورد.
با این حال در روز 15 آگوست (24مرداد) نیروهای شبکه حقانی وارد پایتخت شده و با فرار اشرف غنی، رئیسجمهور این کشور از کابل کنترل این شهر و ارگ ریاستجمهوری را دراختیار گرفتند. در همان روز اعلام شد قرار است «علی احمد جلالی» که طی سالهای 2003 تا 2005 وزیر کشور افغانستان بوده و پس از آن نیز بهعنوان تحلیلگر شبکه صدای آمریکا فعالیت میکرده است، به ریاستجمهوری موقت افغانستان برسد.
علیرغم انتشار رسانهای این خبر در روز سقوط اما آمریکا متوجه شد جریانی که کابل را دراختیار گرفته، ارزشی برای توافق این کشور با دفتر سیاسی طالبان قائل نیست. درحقیقت آمریکا با جناح میانهروتر طالبان که به «طالبان قندهاری» مشهور است و ریشه در طیف ابدالی قوم پشتون دارد به توافق رسیده بود، اما شبکه حقانی که نماینده شاخه غلجاییها در طالبان است، به این توافق متعهد نبود.
آمریکا با توجه به ریشه غلجایی «عمرانخان» نخستوزیر وقت پاکستان که حمایتهای علنی از طالبان داشت و گرایشهایی به روسیه نیز از خود نشان داده بود، شکست برنامههای خود در افغانستان را زیر سر او تلقی کرد.
در پی این برداشت بود که شورای عالی امنیت ملی آمریکا در نامهای به سفارت پاکستان اعلام کرد گروههای سیاسی مخالف عمرانخان علیه او در پارلمان اقدام خواهند کرد و او نباید در برابر این اقدام واکنشی از خود نشان داده و بایستی هرچه سریعتر قدرت را ترک کند. بهدنبال این تهدید بود که متحدان آمریکا در پاکستان و همچنین طیفهای سیاسی این کشور و ارتش پاکستان در هراس از خشم واشنگتن زمینهچینی برای برکناری عمرانخان را انجام دادند.
بلافاصله پس از روی کارآمدن دولت جدید پاکستان نیز ارتش این کشور برخی از مواضع طالبان در جنوب و جنوبشرق افغانستان را با دهها جنگنده بمباران کرد تا تغییر مشی خود را درارتباط با این گروه نشان دهد. علیرغم این فعالیتها که باعثشده مقامات طالبان نیز بهخاطر آن به پاکستان معترض باشند، اما بهنظر میرسد آمریکا تلاشهای سطح بالاتری برای کنترل اسلامآباد در دست دارد. از نگاه واشنگتن پاکستان اعتقاد محکمی به حمایت از طالبان دارد و نمیتوان به حرکتهای ظاهری آن علیه این گروه باور داشت. از سوی دیگر اسلامآباد با جذب 54میلیارد دلار از سرمایهگذاریهای چین در ابتکار «کمربند جاده» عملا در بلوک پکن قرار گرفته است. از اینرو واشنگتن برای مقابله کلان با پکن و مهار اسلامآباد در تلاش است پاکستان را با بهانههای مختلف مورد تنبیه قرار دهد.