دانشگاه‌های کشور در آغاز سال تحصیلی روزهای خاص و بعضا پرتنشی را تجربه کردند. ماجرای اعتراضات به درگذشت مهسا امینی و بازداشت تعدادی از دانشجویان، در بعضی از دانشگاه‌ها این هفته هم ادامه داشت. محیط بعضی از دانشگاه‌ها شاهد برگزاری تحصن بود و در برخی دیگر هم تجمع‌های اعتراضی برگزارشد، هرچند فضای همه تجمع‌ها متاثر از دخالت‌های بیرونی معقول پیش نرفت و تند شد. در این بین بعضی روسا و مسئولان و اساتید دانشگاه‌ها تلاش داشتند تا با برقراری آرامش و ایجاد فضای گفت‌وگو، شنونده انتقادات و اعتراضات دانشجویی باشند. تشکل‌های دانشجویی در دانشگاه‌هایی چون شیراز، یزد و فردوسی مشهد هم برای فراهم کردن بستر گفت‌وگو در دانشگاه، اقدامات مختلفی داشتند. روز گذشته این دانشگاه‌ها شاهد برگزاری تریبون‌های آزاد با حضور دانشجویان از گرایش‌های مختلف فکری و سیاسی بود، هرچند جریان منتقد پای کار تجمع‌ها که با سوارشدن بر مدار احساسات برای تغییر جو دانشگاه از سردادن شعارهای ساختارشکن و هتک‌حرمت هم بهره گرفتند، کمتر حاضر به بیان روشن دیدگاه‌ها و نظرات خود شدند. اما با این‌حال باید دانشگاه را کماکان محل و عرصه گفت‌وگوی نگاه‌ها و سلایق مختلف نگاه داشت کاری که امروز تشکل‌های ریشه‌دار و جریان‌ساز دانشجویی باید امکان آن را فراهم سازند. «فرهیختگان» در شماره امروز تجربه اخیر برگزاری تریبون‌آزاد در سه دانشگاه مختلف کشور را از نگاه فعالان دانشجویی بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید.
دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شیراز:
برگزاری تریبون‌آزاد باعث آرام‌شدن فضای دانشجویی شد
علیرضا زارع، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شیراز گفت: «با توجه به اینکه امروز فضای دانشگاه‌های کشور، فضای پرالتهابی است، تصمیم گرفتیم تا با همکاری عموم تشکل‌های دانشجویی دانشگاه‌مان، به‌سراغ دانشجویانی که در کف دانشگاه هستند، رفته و از آنها بپرسیم اصل حرف‌شان چیست. وقتی این‌کار را انجام دادیم، متوجه شدیم که هرکدام از دانشجویان حرف جداگانه‌ای می‌زند. با توجه به اینکه عموم این دانشجویان، از قبل فضای دانشگاه را ندیده و همزمان با ورودشان، دانشگاه‌ها دچار التهاب شد، دانشجویان دچار سردرگمی شده و هرکدام‌شان حرف کسانی را گوش می‌دادند که در حال هدایت آنها بودند.»
او با تاکید بر اینکه دانشجویان دانشگاه حرف‌های مختلفی را داشتند، تصریح کرد: «این مساله باعث شد تا تصمیم به برگزاری تریبون‌آزاد بگیریم. تلاش کردیم تا فضایی را آماده کنیم تا از طریق آن دانشجویان حرف‌هایشان را مطرح کنند. یکی از دلایل اصلی این اتفاق آن بود که بسیاری از دانشجویان عنوان می‌کردند جایی را برای طرح صحبت‌هایشان ندارند و یک مساله دیگر اینکه می‌خواستیم دانشجو وارد فضای تریبون‌آزاد شود تا از این طریق کمی از اضطراب و خشم آنها کاسته شود و درنهایت جو روانی موجود آرام‌تر شود.» دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شیراز افزود: «از همان ابتدا قرارشد تا بعد از پایان تریبون‌آزاد، چند موضوع اصلی که از سوی دانشجویان تکرار می‌شود را تا رسیدن به‌نتیجه دنبال کنیم و با توجه به اینکه برخی از دانشجویان از ورود حراست نگران بودند، این اطمینان خاطر را دادیم که همه تشکل‌ها به‌طور کامل از دانشجویان حمایت خواهند کرد. حتی در فضای تالاری که در ابتدا تریبون در آنجا برپا شد، هیچ نیروی حراستی حضور نداشت و تمام روند برگزاری برنامه برعهده خود تشکل‌های دانشجویی بود.» زارع با بیان اینکه تریبون‌آزاد را روز گذشته برگزارکردیم، ادامه داد: «یکی از مباحثی که باعث شد تا جمعی از دانشجویان حاضر به شرکت در این برنامه نشوند، اتفاقات روز گذشته برای یکی از دانشگاه‌های تهران بود. همچنین به‌محض اینکه خبر برگزاری این تریبون در فضای دانشگاه منتشرشد نیز عده‌ای از دانشجویان اقدام به شایعه‌سازی درباره برنامه کرده و همین مساله باعث شد تا بخشی از دانشجویان از حضور در برنامه بترسند.» او در همین زمینه افزود: «بخشی از دانشجویآنکه تحت‌تاثیر فضای ایجاد شده، قرارگرفته بودند حضور در تریبون‌آزاد را قبول نکردند و علی‌رغم اینکه بعد از مدتی، تریبون‌آزاد را از تالار دانشگاه به حیاط منتقل کردیم تا شاید از این طریق بتوانیم حرف این دانشجویان را هم بشنویم، اما متاسفانه بازهم برخی از دانشجویآنکه عمده آنها هم سردمدار این اتفاق هم بودند، بازهم قبول نکردند که در تریبون حاضر شوند. جالب اینجاست که برخی از اساتید و مسئولان دانشگاه هم با آنها صحبت و اعلام کردند که با تریبون‌آزاد، فضای گفت‌وگو فراهم شده است اما بازهم این دسته از دانشجویان قبول نکردند که تریبون شرکت کنند.»
برگزاری تریبون‌ها را تا ایجاد فضای گفت‌وگو در دانشگاه دنبال می‌کنیم
دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شیراز افزود: «اینکه بستر برگزاری تریبون‌آزاد شکل‌گرفت و توانستیم مجوز لازم را برای انتقال آن به فضای میدانی آن‌هم در شرایط امروز دانشگاه‌ها بگیریم، اتفاق خوبی است و بار روانی برای دانشجویان داشت، به‌طوری که باعث شد تا کمی فضا آرام‌تر شود. از این‌رو در روزهای آینده نیز تریبون‌های دیگری را برگزار خواهیم کرد تا درنهایت بتوانیم یک فضای گفتمانی را در میان دانشجویان شکل دهیم.»
زارع با بیان اینکه بخشی از دانشجویان تمایل به حضور در فضای گفت‌وگو ندارند، گفت: «طبیعتا برای این دانشجویان هربرنامه‌ای هم داشته باشیم نمی‌توانیم آنها را وارد چنین فضایی کنیم؛ با این‌حال می‌توان بحث گفت‌وگو و تبادل نظر را در فضای کلی دانشگاه حاکم کرد و برنامه‌مان نیز همین است تا از این طریق باعث شویم محیط دانشگاه از فضای التهابی دور باشد.» او اظهار داشت: «جمعیت قابل توجهی از دانشجویان در تریبون‌آزاد حاضر شدند اما از آنجایی که دغدغه اصلی‌مان شنیدن حرف‌های دانشجویانی بود که به اصطلاح در کف دانشگاه حضور داشتند و می‌خواستیم آنها را آرام کنیم، ترجیح دادیم تریبون را به فضای دانشگاه منتقل کنیم. تعداد انگشت‌شماری که با تریبون مخالفت بودند هم در آنجا حاضر بودند. با این‌حال جمعیت یکسانی را شاهد بودیم، یعنی تعداد دانشجویانی که منتظر شروع تریبون بودند با کسانی که مخالف این برنامه بودند، تفاوتی نداشت.»
مسئولان و اساتید دانشگاه پای صحبت‌های دانشجویان نشستند
دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شیراز بیان داشت: «دانشجویانی که دست به‌تجمع و تحصن می‌زنند وقتی از آنها می‌پرسیم می‌خواهید به چه نتیجه‌ای برسید، جواب درستی نمی‌دهند. طبیعی است که دانشجو شور و هیجان خاصی دارد و به‌ویژه دانشجویان امروز که تازه وارد محیط دانشگاهی شده‌اند، با هیجان وارد تجمع و تحصن می‌شوند و همین مساله باعث می‌شود تا به‌تدریج فضا به سمت هنجارشکنی سوق پیدا کند، اما خوشبختانه در دانشگاه ما شعارهای هنجارشکنانه کمتر شده است. وقتی دانشجو تحت تاثیر فضا قرار می‌گیرد، طبیعی است که بعضا فضا حالت التهابی بگیرد.» زارع گفت: «با توجه به فضای امروز دانشگاه‌ها، اگر تشکل‌ها بخواهند اقدام به برگزاری تحصن کنند با توجه به اینکه دانشجوی امروز، دانشجوی هیجانی است، احتمال اینکه فضا به‌سمت درگیری بین دو طیف دانشجویی حرکت کند، وجود دارد؛ از این‌رو برگزاری چنین تجمعی را از سوی تشکل‌های انقلابی منطقی ندانسته و ترجیح دادیم اقدام به برگزاری تریبون‌آزاد کنیم. باید این مساله را هم بگویم که نگرانی اصلی‌مان خود دانشجویان است و می‌خواهیم هر دو طرف در فضای آرام صحبت‌هایشان را مطرح کنند.»
برخی دانشجویان نه حرف می‌زنندو نه حاضر به شنیدن هستند
او گفت: «خوشبختانه مسئولان دانشگاه اعم از معاون دانشجویی و برخی اساتید در برنامه حاضرشدند و به دانشجویان نیز اعلام کردند که آماده شنیدن حرف‌هایشان هستند، اما مساله اینجاست که گروهی از دانشجویان نه حاضر هستند حرف‌شان را بزنند و نه حاضر به شنیدن حرف دیگران هستند و این گروه باعث می‌شوند تا کمی مدیریت فضا سخت شود. با این‌حال اگر چند بار دیگر تریبون‌آزاد برگزارشود، فضا برای طرح و شنیدن صحبت‌های دانشجویان مهیا می‌شود و به‌تدریج گروهی که حاضر نیستند در این برنامه‌ها حاضرشوند، به حاشیه می‌روند. به همین دلیل از الان مجوز برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی، نشست‌های علمی و مناظره‌ها گرفته شده است و حتما در روزهای آینده به ترتیت آنها را برگزار خواهیم کرد.»
مسئول رسانه‌ای بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد:
تداوم برگزاری تریبون‌آزاد مسیر جلوگیری از تکرار شرایط امروز است
محمدامین ناصری‌فرد، مسئول رسانه‌ای بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: «اول هفته تعدادی از دانشجویان معترض در مقابل دانشکده مهندسی شروع به اعتراض و سردادن شعارهایی کردند و تلاش می‌کردند در نقاط مختلف دانشگاه حضور داشته باشند، در مقابل نیز دانشجویان تشکل‌های دیگر مانند بسیج با آنها همراه شده و مقابل دانشجویان معترض، اقدام به سردادن شعارهایی کردند. البته بعد از اینکه نماز ظهر و عصر را در صحن اصلی دانشگاه خواندیم، کمی فضا آرام شد و درنهایت نیز هر دو گروه در دانشکده مهندسی جمع‌شده و دانشجویان تشکل بسیج با اصرار بر اینکه حتما باید مسئولان دانشگاه از جمله معاونت دانشجویی صحبت‌های دانشجویان را بشنود، معاونت را مجاب به برگزاری تریبون‌آزاد کردند.»
او ادامه داد: «روز شنبه با یک میکروفن همراه جمعی از دانشجویان اقدام به برگزاری تریبون‌آزاد کردند و 10 نفر از موافقین و مخالفین در آن صحبت کردند و با توجه به طولانی شدن زمان تحصن، مسئولان دانشگاه هم قول دادند که در اسرع‌وقت اقدام به برپایی تریبون‌آزاد رسمی داخل بزرگ‌ترین آمفی‌تئاتر دانشگاه کنند. با پیگیری‌های صورت گرفته تنها چندساعت بعد از برگزاری تحصن، در کانال دانشگاه اطلاعیه‌ای مبنی‌بر برگزاری این تریبون رسمی برای روز دوشنبه 11 مهر با حضور نمایندگان موافقین و مخالفین دانشجویی برگزارشد.»
مسئول رسانه‌ای بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد بیان داشت: «قرار شد تا همراه داشتن کارت دانشجویی برای حاضرین الزامی باشد و از این طریق دیگر بهانه‌ای برای ایجاد حاشیه وجود نداشته باشد. روز گذشته نیز با دانشجویان بسیجی و دیگر دانشجویان علاقه‌مند به حضور در این تریبون، ساعت 10 صبح در محل آمفی‌تئاتر حاضر شدیم، اما متاسفانه بخشی از دانشجویان طرف مقابل حاضر به شرکت در تریبون‌آزاد نشدند با این‌حال 30 تا 40 نفر از دانشجویان جناح مقابل در این برنامه شرکت کرده و تعدادی از آنها به نمایندگی دیگران به صحبت نیز پرداختند.»
بخشی از جریان دانشجویی معترض اصلا به‌دنبال طرح صحبت نیست
ناصری‌فرد تصریح کرد: «در تریبون‌آزاد روز گذشته 5 تا 6 نفر از دانشجویان بسیج صحبت کرده و در مقابل هم 3 نفر به نمایندگی از دانشجویان معترض به صحبت پرداختند. اما بعد از گذشت حدود 40 دقیقه از برگزاری تریبون، متوجه شدیم که علی‌رغم حضور جمعی از دانشجویان طرف مقابل در تریبون‌آزاد، اما برخی از آنها نیز بار دیگر در دانشکده مهندسی تجمع کرده و اقدام به سردادن شعار کردند. این موضوع باعث شد تا عملا تریبون‌آزاد با اتفاق هر دو جناح تمام شود و ترجیح دهیم بار دیگر به محیط دانشکده مهندسی برویم.»
او با بیان اینکه تا ساعت 14 روز گذشته، تجمع اعتراضی در دانشکده مهندسی دانشگاه ادامه داشت، یادآور شد: «طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته، قرار بود تا نصف سالن آمفی‌تئاتر دراختیار دانشجویان معترض قرار بگیرد و انتظار داشتیم که نزدیک به 400 نفر در تریبون‌آزاد شرکت کنند، اما به‌دلیل برخی کارشکنی‌ها این اتفاق نیفتاد. متاسفانه بخشی از جریان دانشجویی معترض اصلا به‌دنبال مطرح کردن صحبت‌هایش نیست و طبیعتا نمی‌خواهد صحبت‌های طیف مقابل را هم گوش کند.»
بسیاری از مسائل را می‌توان از طریق گفت‌وگو برطرف کرد
مسئول رسانه‌ای بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: «آنچه واضح است این است که عده‌ای که رهبری این اعتراضات را برعهده دارند و در حال هدایت جریان معترض هستند، نیت‌شان گفت‌وگو نیست و هم‌سو با یک جریان خاصی در داخل کشور به‌دنبال ملتهب کردن فضای دانشگاه هستند تا از این طریق بتوانند دوباره برای تحریک افکار عمومی بهره ببرند. آنچه در این مدت متوجه شدیم این است که سرگروه‌های معترض در حال ترغیب افراد برای عدم حضور در تریبون‌آزاد بودند. آنچه مسلم است با توجه به شرایطی که امروز اعتراض به خود گرفته، برگزاری تریبون‌آزاد اصلا خواسته جریان دانشجویی معترض نیست.»
مسئولان دانشگاه‌ها صدای دانشجویان را بشنوند
ناصری‌فرد در همین زمینه افزود: «البته در داخل جریان معترض دانشجویی، جمعیت قابل توجهی هستند که احساس می‌کنند صدایشان به‌جایی نمی‌رسد و به همین دلیل با جریان معترض همراه شده‌اند، قطعا اگر این امکان در دانشگاه‌ها وجود داشت که قبل از شکل‌گیری این اعتراضات، تریبون‌آزادهای مستمری برگزار می‌شد، وضعیت امروز را شاهد نبودیم. یکی از مشکلات ما این است که حتی در تریبون‌آزاد روز گذشته دانشگاه‌مان نیز باز مسئولان اصلی دانشگاه حضور نداشتند. یعنی رئیس دانشگاه فردوسی مشهد واکنشی به جریانات اعتراضی نداشت، در حالی‌که بسیاری از مسائل امروز در فضای دانشگاهی را می‌توان از طریق گفت‌وگو میان جریانات مختلف برطرف کرد.»
او خاطرنشان کرد: «معتقدم اگر تریبون‌آزادها با حضور مسئولان و روسای دانشگاه‌ها برگزارشده و تداوم داشته باشد و این حس را به دانشجو منتقل کنیم که تریبون برگزارشده روی مسئولان اثر داشته است، حتما شرایط در آینده متفاوت خواهد شد. هرچند حضور مسئولان آن‌هم در شرایط فعلی می‌تواند باعث آرامش درصد قابل توجهی از دانشجویان معترض شود. هرچند که خواسته اصلی جریان معترض اصلا برگزاری تریبون‌آزاد نیست، اما حتما یکی از راهکارها خواهد بود که می‌توان با تکیه بر آن، شرایط روانی امروز را آرام‌تر کرد.»
دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه یزد:
تداوم گفت‌وگو از شکل‌گیری فضای امروز در دانشگاه‌ها جلوگیری می‌کند
علی رادمنش، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه یزد با بیان اینکه برگزاری تریبون‌آزاد مسیری است که دانشجویان در آن می‌توانند حرف‌هایشان را بیان کنند، گفت: «در تریبون‌آزاد، جریانات مخالف به یکدیگر پاسخ می‌دهند، حال یا می‌توانند همدیگر را قانع کنند یا طرفین قانع نمی‌شوند. اهمیت تریبون‌آزاد در شرایط حساس وقتی بهتر می‌شود که می‌بینیم وقتی این برنامه برگزار می‌شود، دانشجو تفهیم می‌شود که حرفش را کجا می‌تواند بزند، نه اینکه هرزمانی و هرجایی یا هر ادبیاتی که خواست می‌تواند دست به‌تجمع بزند. تریبون‌آزاد باید به‌صورت مستمر برگزارشود نه اینکه هروقت شرایط خاص شد اقدام به برگزاری آن کنیم.» او در همین زمینه افزود: «یکی از اساتید حاضرشد در داخل سالن دانشگاه برای جناح‌های مختلف دانشجویی صحبت کند، اما به‌دلیل آنکه دانشجویان معترض حاضر به حضور در سالن نشدند، مجبور شدیم تا همان تریبون را به محوطه باز برده و پرسش و پاسخ دانشجویی را دنبال کنیم.» دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه یزد اظهار داشت: «نزدیک به 300 نفری در تریبون‌آزاد شرکت کردند که اکثرا نیز جزء دانشجویان معترض بودند. معتقدم اگر تریبون‌آزاد و کرسی‌های آزاداندیشی را می‌توانستیم در موضوعات مختلف در فضای دانشگاهی برگزار کرده و این مسیر هم تداوم داشت، قطعا کار به شرایط امروز در فضای دانشگاهی نمی‌رسید. این اتفاق باعث می‌شد تا دانشجویان به‌خوبی بدانند که جایی برای طرح اعتراضات‌شان وجود دارد و دیگر به‌سمت برگزاری تجمعات اعتراضی نمی‌رفتند.»