نمایش میدانی «علمدار» (بوشهر)
گروه تئاتر صدف بوشهر در جریان آیین پیادهروی اربعین، نمایش میدانی «علمدار» را اجرا میکند. کاظم ارجمندنیا، نویسنده و کارگردان این اثر آیینی درباره نمایش میدانی علمدار گفت: «این نمایش ماجرای زنی است که در ایام راهپیمایی و پیادهروی اربعین پرده نقالی خود را باز میکند و در مسیر برای زائران برنامه اجرا میکند. مباحثی که راوی نقل میکند، بهصورت نمایش و با مداحی و روضه بهتصویر کشیده میشود. نمایش میدانی علمدار در قالب نمایشی تلفیقی نقالی با صوت و مداحی است و بهنوعی نوحه نمایشی محسوب میشود، چون این نمایش بر محور نقالی و مداحی استوار است، متن آن بهصورت نظم نوشته میشود و بسیاری از آن از متون قدیمی گردآوری و تدوین شده اما تلاش شده است که متن اصلاح شود و به زبان امروزی درآید.»
وی در بخش دیگری گفت: «من هرسال یک نذر نمایشی دارم؛ به این معنا که یک کار نمایش میدانی و صحنه را نذر میکنم و هرسال این نذر خود را ادا میکنم. بیش از ۱۵ سال است که در این حوزه کار میکن م و هرسال در ماه محرم کار مذهبی و عاشورایی ویژه ایام محرم و صفر را به صحنه میبرم، چون تمام داشتههای زندگی خودم را مدیون اهلبیت(ع) میدانم.»
نمایش میدانی «نقالی» (اراک)
گروه تئاتر اراک در جریان آیین پیادهروی اربعین نمایش میدانی «نقالی» را اجرا میکند. طراح و کارگردان این اثر آیینی، ناصر کریمینیک، طراح و کارگردان این اثر آیینی درباره نمایش میدانی نقالی گفت: «این نقالی روایتی از وداع جانسوز سیدالشهداء(ع) و حضرت علیاکبر(ع) است. یک پیشکسوت صحنه وداع را نقالی میکند و درکنار آن دو پیشکسوت این صحنه را شبیهخوانی میکنند، پس این کار بهنوعی تلفیق نقالی و تعزیه است. علاوهبر نقال، دو نفر هم شبیهخوانی میکنند و نمایش از طراح لباس استفاده کرده و از آنجا که این نمایش میدانی است، طراحی صحنه خاصی ندارد و فقط پرده نقالی بهنمایش گذاشته میشود. همچنین متن نقالی هم براساس متون قدیمی بازنویسی شده و برای شبیهخوانی هم از متون و نسخ قدیمی تعزیههای منطقه اراک استفاده میشود.» کریمینیک تاکید کرد: «این نمایش تاکنون در جایی اجرا نشده است و برای نخستینبار است روی صحنه میرود. وقتی برای اجرا در مسیر راهپیمایی پذیرفته شدیم، حسوحال عجیبی داشتیم که برای این مهم طلبیده شدیم. به این دلیل تلاش کردهایم که کار را در بالاترین کیفیت آن به اجرا بگذاریم. آیینهایی مثل روایتگری یا پردهخوانی و نقالی مذهبی در استان مرکزی بسیار رواج دارند. استان مرکزی زادگاه اساتیدی مانند استاد شهیدی در بحث نقالی و استاد محمد کریمیفراهانی در نقاشی قهوهخانهای است که پردههای او در موزههای بزرگ دنیا بهنمایش گذاشته میشود. ما در نمایش خود از یک پرده استاد محمد کریمیفراهانی استفاده خواهیم کرد.»
نمایش میدانی «مشک» (اجرا به زبان انگلیسی)
گروه تئاتر کاروان نقل سرخ نمایش میدانی خود با نام «مشک» را در جریان آیین پیادهروی اربعین اجرا میکند. فرشته جعفری، کارگردان نمایش مشک گفت: «مشک نوشته آرش عباسی است که بخشهایی از آن را بهدلیل اجرا در مسیر پیادهروی و برای مخاطبان غیرفارسیزبان و بینالمللی به زبان انگلیسی ترجمه کردم. این نمایش دو بازیگر دارد و یک مسئول پلیبک موسیقی که سوژه آن مشک حضرت ابوالفضلالعباس(ع) است. این نمایش داستان مشک را از زمانی که در حقیقت پوست گوسفندی بوده و فروخته شدن گوسفند و ذبح آن و تهیه مشک از پوست را روایت میکند تا زمانی که در ظهر عاشورا بر دوش حضرت عباس(ع) پر از آب میشود اما متاسفانه توسط شمشیر پاره میشود.» وی ادامه داد: «متن بهصورت نثر فارسی نوشته شده است که در سالهای اخیر در شهرهای مختلف اجراهای متعددی براساس آن طراحی شده و روی صحنه رفته است. این متن به این دلیل که به سوژهای خاص میپردازد حالت کلاسیک هم دارد و به این دلیل بخشهایی از آن را تحتنظر مشاور به زبان انگلیسی ترجمه کردم. زبان انگلیسیزبان جهانی و بینالمللی است و میتواند در مسیر پیادهروی اربعین مخاطبان نمایش را بیشتر کند و بازیگران نمایش (یکی از آنها کارگردان نمایش است) به ترجمه گفتههای پارتنر بازیگری خود براساس متن میپردازند.»
أنا جابر (البرز)
گروه تئاتر رنگینکمان البرز در جریان آیین پیادهروی اربعین نمایش میدانی «أنا جابر (من جابر هستم)» را اجرا میکند. مریم رضازاده، طراح و کارگردان این اثر آیینی درباره نمایش میدانی أنا جابر گفت: «گروه تئاتر رنگینکمان البرز گروهی با حضور تعدادی از اعضای خانواده است که در مسیر پیادهروی اربعین نمایش أنا جابر (من جابر هستم) را اجرا خواهد کرد. این نمایش براساس نوشته مهدی فتحی (همسر کارگردان) طراحی شده است.»
در این نمایش برشهایی از زندگی جابر بن عبدالله انصاری بهتصویر کشیده شده و اهمیت آن در این است که عمده مردم از جابر انصاری فقط این را میدانند که او نخستین کسی است که با پای پیاده به زیارت اربعین و مرقد امام حسین(ع) رفت. در این نمایش عنوان میشود که جابر که بود و فرزند چه کسی بود و از کی در محضر رسولالله(ص) حضور یافت و حتی درصدر اسلام در کدام جنگها دوشادوش سربازان اسلام شمشیر زد و جنگید و اینکه شاهدی بر قضیه غدیر بود و بالاجبار تقیه کرد و چندبار به دستور امسلمه با معاویه بیعت کرد.
نمایش میدانی «غم فرات» (خرمشهر)
گروه تئاتر الغدیر خرمشهر در جریان آیین پیادهروی اربعین نمایش میدانی «غم فرات» را اجرا میکند. کریم عساکره، طراح و کارگردان این اثر آیینی، درباره نمایش میدانی غم فرات گفت: «این نمایش تلفیقی از دو نمایش آیینی منطقه خوزستان به نامهای شهادت حضرت رقیه(س) و سفره حضرت قاسم(ع) است که بیشتر در خرمشهر اجرا میشوند. متنهای این نمایش هم نثر و هم نظم هستند که آنها را از کتابهای مقتل و تاریخی استخراج کردهام و بهزبان امروزی درآوردهام. غم فرات توسط 6 بازیگر روی صحنه میرود که قبلا هم تجربه اجرا و بازیگری داشتهاند و دو دختر من هم نقشهای حضرت سکینه(س) و حضرت رقیه(س) را ایفا میکنند. این نمایش پیش از این اجرای صحنهای نداشته اما در قالب آیینهای عزاداری ایام محرم و صفر بهصورت محدود اجرا شده و تاکنون در جشنوارهای حضور نداشته است. از اینکه برای اجرا در مسیر پیادهروی انتخاب شدهایم همگی خوشحالیم و این را هدیهای از جانب خدا میدانیم؛ بهخصوص دخترانم که جزء بازیگران کار هستند و از چند روز قبل گریه شوق و گریه برای ماتم اهلبیت(ع) را با هم انجام میدهند.»
آیینهای عاشورایی جنوب (خلیجفارس ایران)
گروه تئاتر خادمالحسین(ع) در جریان آیین پیادهروی اربعین «آیینهای عاشورایی جنوب» را بهنمایش میگذارد. جهانشیر یاراحمدی، طراح و کارگردان درباره نمایش میدانی آیینهای عاشورایی جنوب گفت: «جنوب سرزمین پرآیینی است. آیینهای سور و سوگی که عمیقا در زندگی مردم ریشه دوانده. بهگونهای که با این آیینها میزیاند. در میان مجموعه آیینهای این منطقه؛ آیینهای سوگ عاشورایی به سبب پیوند عمیقشان با اعتقادات و باورهای مردم از منظر محتوایی و نیز بهدلیل ساختار اجرایی منحصربهفرد که ریشه در زیستِ مردم جنوب در طبیعت غریب بیابان و دریا دارند؛ جذاب و یگانهاند. در این رویداد بینالمللی و بههمت دبیرخانه هجدهمین جشنواره تئاتر مقاومت؛ برخی آیینهای عاشورایی جنوب در مسیر عشقورزی با سردار تشنه سرزمین کربلا اجرا میشوند. خادمین حسینیه امام حسین(ع) بندر ریگ این آیینها را اجرا میکنند. بندر ریگ که نام بلندی در تاریخ دارد؛ امروز یکی از بخشهای شهرستان گناوه است؛ بندری که در ساحل آرام خلیجفارس خسبیده و یکی از محدود مناطقی است که فرهنگ عاشورایی غنیای دارد. اما آیینهایی که در مسیر پیادهروی اربعین به نمایش گذاشته میشوند: آیین سنج و دمام که معمولا آغازگر آیینهای عاشورایی در جنوب است؛ تلفیقی از همنوازی سازهایی همچون دمام، سنج و بوق است که شکل و چگونگی نواختن و ریتم آنها از نکات قابلتامل این آیین است. برحیدری یا هیا مولا، شکلی از سینهزنی یزلهوار اهل آیین است که بهصورت هروله و با موسیقی و حرکت خاص شرکتکنندگان اجرا میشود. سینهزنی دوارهای هم شکلی از سینهزنی است که بهصورت دایرهای و براساس حرکت امواج دریا انجام میشود. تلفیق توأمان موسیقی، حرکت و کلام که در این آیین دیده میشود آن را تبدیل به یک اپرای دینیـ مذهبی کرده ا که ویژه اهل جنوب است.»