زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: پردیس‌های خودگران دانشگاههای دولتی را می‌توان یکی از بازوهای جذب دانشجوی شهریه‌پرداز درکنار پذیرش دانشجو در دوره‌های شبانه دانست. پردیس‌هایی که از اوایل دهه 80 راه‌اندازی شده‌اند و برخی دانشگاههای مطرح کشور امروز چندین پردیس خودگران را به نام خود ثبت کرده‌اند، تا از این طریق سهم بیشتری در جذب دانشجوی شهریه‌پرداز داشته باشند. این پردیس‌ها هم مانند بخشی از دانشکده‌های دانشگاههای بنام پایتخت، از ساختمان‌های مرکزی فاصله دارند و گاه فاصله‌شان به کیلومترها دورتر از پایتخت می‌رسد. مناطق آزاد یکی از مقاصد اصلی دانشگاههای دولتی برای ایجاد پردیس بین‌المللی است، برای مثال دانشگاههای تهران، صنعتی‌شریف و امیرکبیر را می‌توان جزء دانشگاههای مطرح کشور دانست که سال‌هاست در جزیره کیش، پردیس خودگران دایر کرده‌اند تا از این طریق شرایط برای تحصیل دانشجویان شهریه‌پرداز را فراهم کنند. نکته مهمی که درباره این پردیس‌ها وجود دارد، نحوه پذیرش دانشجو در آنهاست. به‌عبارت دیگر این پردیس‌ها می‌توانند در هر سه‌مقطع دانشجو پذیرش کنند اما طبیعی است که ملاک پذیرش برای هر مقطع متفاوت باشد. به‌طور مثال در مقطع کارشناسی که سوژه گزارش‌مان محسوب می‌شود، بخشی از ظرفیت پذیرش به سابقه تحصیلی و بخشی دیگر نیز از طریق جذب دانشجو براساس نمره آزمون سراسری اختصاص پیدا کرده است.
دست باز پردیس‌های خودگران برای تعیین شهریه
یکی از مسائل قابل‌توجه درباره پردیس‌های خودگران شهریه‌های آنهاست؛ شهریه‌هایی که براساس قانون از سوی اعضای هیات‌امنای هر دانشگاهی تعیین می‌شود. به‌عبارت دقیق‌تر براساس مصوبه وزارت علوم، میزان شهریه دوره‌های پردیس خودگران، براساس نظر هیات‌امنای دانشگاههای مربوطه تعیین شده و دانشجویان ملزم به پرداخت آن هستند. البته این مصوبه یک الزام قانونی دیگر هم برای پردیس‌های خودگران به همراه آورده و آن هم اینکه باید جداول شهریه‌شان را در سایت‌هایشان ثبت کنند تا از این طریق داوطلبان تحصیل در این پردیس‌ها پیش از آغاز سال تحصیلی در جریان میزان شهریهای قرار بگیرند که باید هر ترم به‌حساب این پردیس‌ها واریز کنند. پیش‌تر هم گفتیم که پردیس‌های خودگران جز در دانشگاه‌هایی مانند تربیت مدرس که صرفا به تحصیلات تکمیلی اختصاص دارد، می‌توانند در همه مقاطع اقدام به جذب دانشجو کنند و تا اینجا جذب دانشجو در آن پردیس‌ها کار چندان عجیبی نیست، اما موضوع زمانی جالب می‌شود که نگاهی به شهریه‌های تعیین‌شده از سوی پردیس‌ها داشته باشیم. به‌عبارت دقیق‌تر برخی دانشگاه‌ها مانند تهران شهریه را براساس مقطع تحصیلی تعیین کرده و در مقابل دانشگاهی مانند صنعتی‌شریف یک مبلغ مشخص را برای همه مقاطع در نظر گرفته است. اگر بخواهیم حسابی سرانگشتی به ظرفیت پذیرش دانشجویان در گروه‌های آزمایشی مختلف داشته باشیم، می‌توان نتیجه گرفت دانشگاههای دولتی که سالانه بودجه‌های چندصد میلیارد تومانی از دولت دریافت می‌کنند، از محل تربیت دانشجو در پردیس‌های خودگران هم درآمد قابل‌توجهی را به‌دست می‌آورند. البته نمی‌توان این مساله را هم نادیده گرفت که روسای این دانشگاه‌ها همیشه کمبود بودجه را به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم‌شان مطرح کرده و می‌کنند و مشکلات موجود در برخی حوزه‌ها به‌ویژه بحث رفاهی را به گردن عدم تخصیص بودجه کافی می‌‌اندازند.
ظرفیت پردیس‌های خودگردان 1401؛ بیش از 6 هزار نفر
با نگاهی به دفترچه انتخاب رشته آزمون سراسری 1401، باید گفت درمجموع سه‌گروه آزمایشی علوم‌انسانی، ریاضی‌وفنی و علوم‌تجربی 6هزار و 257 نفر می‌توانند در پردیس‌های خودگردان تحصیل کنند؛ رقمی که بخش عمده آن با ظرفیت چهارهزار و 627 نفری مربوط به گروه علوم‌تجربی هستند. به‌جز دانشگاههای علوم پزشکی، دانشگاههای تهران، صنعتی‌شریف و امیرکبیر، دانشگاههای پایتخت‌نشینی هستند که قرار است در سال تحصیلی جدید پذیرای دانشجویان پردیسی باشند. ظرفیت پذیرش در پردیس خودگردان در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی مجموعا 1010 است که از این میزان سهم پذیرش از طریق اعمال نمره آزمون و سوابق تحصیلی 390 و صرفا با سابقه تحصیلی 620 دانشجو خواهد بود. در این میان خبری از پذیرش دانشجو از سوی پردیس دانشگاه تهران نیست، بلکه جای آن را پردیس دانشگاه امیرکبیر گرفته و درکنار آن هم دانشگاه صنعتی‌شریف است که سهم قابل‌توجهی در پذیرش دانشجوی شهریه‌پرداز دارد.
کمترین شهریه پردیس تهران: رشته‌های علوم‌انسانی، ترمی 12 میلیون تومان
براساس آنچه در این دفترچه آمده، ظرفیت پذیرش در گروه علوم‌انسانی در پردیس‌های خودگران 620 نفر اعلام شده و قرار است همه آنها صرفا باسابقه تحصیلی پذیرش شوند. دو پردیس خودگران کیش متعلق به دانشگاه تهران و پردیس خودگردان مهندسی و علوم در جزیره کیش وابسته به دانشگاه صنعتی‌شریف را هم باید جزء مهم‌ترین پردیس‌هایی دانست که سهم قابل‌توجهی هم در تربیت این دانشجویان دارند. به‌عبارت دقیق‌تر به پردیس وابسته به دانشگاه تهران اجازه داده شده تا در هشت‌رشته درمجموع 240 دانشجو را بپذیرد، یعنی برای هر رشته 30 دانشجو در سال تحصیلی جدید به این پردیس می‌روند. با نگاهی به سایت پردیس خودگردان کیش دانشگاه تهران می‌توان به تفکیک گروه آزمایشی داوطلبان به شهریهای که باید از سوی آنها پرداخته شود، پی برد. شهریه ثابت گروه علوم‌انسانی - اجتماعی رفتاری پنج‌‌میلیون و 851 هزار تومان و برای شهریه متغیر به ازای هر واحد نظری 314 هزار و 144 تومان تعیین شده است. این رقم برای شهریه متغیر به‌ازای هر واحد عملی هم 472 هزار و 243 تومان است، یعنی اگر دانشجویی تنها 18 واحد درسی در یک‌ترم داشته باشد که همه آنها نیز دروس نظری باشند، باید کمترین میزان پرداختی را که 11 میلیون و 506 هزار و 306 تومان می‌شود، بپردازد. حالا اگر بخواهیم تنها یک واحد عملی نیز برای آن در نظر بگیریم، این میزان به 11 میلیون و 978 هزار و 549 تومان خواهد رسید. در مقابل اگر دانشجویی شرط لازم برای اخذ 24 واحد درسی در یک ترم را داشته باشد، درمجموع باید 13 میلیون و 391 هزار و 170 تومان بدون در نظر گرفتن یک واحد عملی بپردازد، این رقم تنها با گرفتن یک واحد درسی به حدود 14 میلیون خواهد رسید.
وقتی با 103 میلیون تومان مهندس کامپیوتر دانشگاه تهران خواهید شد
براساس دفترچه انتخاب‌رشته کارشناسی، این پردیس می‌تواند در رشته مهندسی کامپیوتر هم دانشجوی شهریه‌پرداز جذب کند، با توجه به نوع شهریه تعیین‌شده برای این پردیس، با در نظر گرفتن چارت درسی منتشرشده از سوی خود دانشگاه که مجموع واحدها را 140 واحد تعیین کرده و تعیین 17 واحد تخصصی با در نظر گرفتن دو واحد درس تربیت‌بدنی، باید عنوان کرد رقم پرداختی از سوی دانشجو از ترم یک تا زمان فارغ‌التحصیلی رقم قابل‌توجهی است. به‌عبارت دقیق‌تر دانشجو باید 58 میلیون و 541 هزار تومان به‌عنوان شهریه ثابت پرداخت کند؛ رقمی که برای دروس نظری به 37 میلیون و 376 هزار تومان می‌رسد. این رقم برای دروس عملی اما به هفت‌میلیون و 748 هزار تومان ختم می‌شود، درنتیجه دانشجو باید 103 میلیون و 665 هزار تومان بپردازد تا بتواند مدرک مهندسی کامپیوترش را با مهر دانشگاه تهران دریافت کند.
هزینه تحصیل در پردیس شریف؛ حداقل 36حداکثر 40 میلیون تومان
پردیس خودگران دانشگاه صنعتی‌شریف هم در گروه آزمایشی علوم‌انسانی در 6 رشته و درمجموع 180دانشجو را در مقطع کارشناسی 1401 پذیرش می‌کند. پرداخت شهریه دانشجویان پردیس خودگران دانشگاه صنعتی‌شریف اما شرایط متفاوتی دارد؛ چراکه طبق اعلام سایت این پردیس، نه‌تنها تفاوتی میان گروه‌های آزمایشی این دانشگاه وجود ندارد، بلکه شهریه دانشجویان تمام مقاطع تحصیلی در این پردیس نیز یکسان تعیین شده است. شهریه ثابت این پردیس 16 میلیون و 739 هزار و 880 تومان و در مقابل شهریه متغیر هم به‌ازای هر واحد درس نظری یک‌میلیون و 159 هزار و 992 تومان اعلام شده است؛ رقمی که وقتی به دروس عملی می‌رسد به یک‌میلیون و 673 هزار و 988 تومان افزایش می‌یابد، یعنی دانشجوی این پردیس فارغ از رشته و گروه آزمایشی‌اش باید برای هر ترم بدون در نظر گرفتن یک واحدI wanted عملی 36 میلیون و 827 هزار و 736 تومان پرداخت کند. حالا اگر بنا به گرفتن یک واحد عملی باشد این میزان به 38 میلیون و 501 هزار و 724 تومان خواهد رسید. براساس دفترچه انتخاب رشته کارشناسی 1401، قرار است این دانشگاه برای پردیس خودگران خود که در جزیره کیش است، در 12 رشته مجموعا 109 دانشجو را از طریق نمره آنها در آزمون سراسری پذیرش کند. با توجه به اینکه شهریه برای پردیس دانشگاه شریف برای همه گروه‌ها یکسان است، اگر بخواهیم برای دانشجویان رشته‌های فنی این دانشگاه، حداقل مبلغ شهریه را با در نظر گرفتن شهریه 557 هزار و 996 تومانی واحد کارآموزی محاسبه کنیم، باید عنوان کرد دانشجوی کارشناسی رشته‌های علوم ریاضی و فنی این پردیس در شرایط عادی باید 39 میلیون و 595 هزار برای یک ترم تحصیلی هزینه کند.
300 میلیون تومان بدهید؛ مهندس کامپیوتر دانشگاه شریف شوید
میزان درآمد این پردیس از دانشجویان شهریه‌پرداز زمانی بیشتر به چشم می‌آید که بخواهیم رقم شهریهای را که دانشجوی رشته‌ای مانند مهندسی کامپیوتر این پردیس باید در طول تحصیل پرداخت کند، ملاک قرار دهیم. براساس چارت درسی این رشته، دانشجو باید 142 واحد را بگذراند، اگر 17 واحد آن را جزء واحدهای عملی درنظر بگیریم و 125 واحد دیگر را براساس شهریه واحدهای نظری تعیین کنیم، باید گفت در طول دوران تحصیل، دانشجو باید 138 میلیون و 383 هزار تومان صرفا برای واحدهای نظری بپردازد. همچنین در این بازه، 133 میلیون و 919 هزار تومان نیز هزینه شهریه ثابتش خواهد شد. با درنظر گرفتن شهریه 28 میلیون و 457 هزار تومانی برای دروس عملی، درمجموع لازم است دانشجو برای گرفتن مدرک فارغ‌التحصیلی‌اش 300 میلیون و 752 هزار تومان شهریه به پردیس دانشگاه شریف پرداخت کند.
در گروه آزمایشی علوم تجربی هم اگر رشته‌های مرتبط با پزشکی را کنار بگذاریم، از میان دانشگاههای پایتخت تنها پردیس تهران دانشگاه صنعتی شریف است که در دو رشته شیمی کاربردی و شیمی محض درمجموع 12 دانشجو را پذیرش می‌کند. رشته‌هایی که شهریه‌های آنها همانند گروه‌های آزمایشی و دانشجویان دیگر مقاطع این پردیس محاسبه می‌شود و عملا دانشجویانی که توان پرداخت سالانه بیش از 60 میلیون تومان هزینه بابت شهریه را دارند، می‌توانند به تحصیل در آنها فکر کنند. بالاتر عنوان کرده بودیم که مبلغ شهریه دانشجوی این پردیس در شرایط عادی 39 میلیون و 595 هزار برای یک ترم تحصیلی خواهد بود، حالا با درنظر گرفتن ظرفیت 12نفری در دو رشته مرتبط با گروه علوم تجربی باید عنوان کرد این پردیس 475 میلیون در یک ترم تنها از تعداد دانشجو در همین گروه آزمایشی شهریه دریافت می‌کند، رقمی که برای یک سال به 950 میلیارد تومان می‌رسد.
تحصیل در پردیس دانشگاه امیرکبیر؛ ترم اول 18 میلیون تومان
پردیس خودگردان دانشگاه امیرکبیر هم قرار است 280 دانشجو را در 15 رشته پذیرش کند. جالب اینجاست که شهریه ثابت این دانشگاه هم ترکیبی از نحوه تعیین شهریه دانشگاههای شریف و تهران است، یعنی صرفا به مقطع تحصیلی بسنده شده است. به‌طوری‌که شهریه ثابت کارشناسی برای پردیس خودگران 6 میلیون و 566 هزار تومان و برای هر واحد دروس اصلی یا تخصصی نظری نیز 648 هزار تومان تعیین شده است. یعنی در ترم اول که دانشگاه خودش برای دانشجو انتخاب‌رشته می‌کند، دانشجو عملا باید برای شهریه متغیر 11 میلیون و 664 هزار تومان بپردازد، این رقم وقتی با شهریه 6 میلیون و 566 هزار تومانی شهریه ثابت جمع می‌شود، به 18 میلیون و 230 هزار تومان می‌رسد. مساله جالب‌توجه درباره شهریه پردیس دانشگاه امیرکبیر این است که این پردیس شهریه دروس پایه، عمومی و عملی را هم به تفکیک منتشر کرده که به ترتیب 520 هزار تومان، 500 هزار تومان و یک میلیون و 380 هزار تومان می‌شود. طبیعی است که هزینه تحصیل در ترم‌های بعدی به‌مراتب بیشتر از ترم اول خواهد بود و جالب اینجاست هر درسی که قرار است دانشجو در پردیس این دانشگاه بگذراند، کمتر از 500 هزار تومان نخواهد بود.
پردیس دانشگاه امیرکبیر هم همان 142 واحد را برای رشته مهندسی کامپیوتر تعیین کرده است. اگر همان فرمول قبلی را در تقسیم‌بندی واحدها برای این پردیس هم درنظر بگیریم، فقط 52 میلیون و 528 هزار تومان شهریه ثابت دانشجوی این رشته خواهد بود. شهریه متغیر برای واحدهای نظری آن هم رقمی معادل 81 میلیون تومان می‌شود. این میزان وقتی به دروس عملی می‌رسد، کاهش چشمگیری می‌یابد و دانشجو باید 23 میلیون و 460 هزار تومان پرداختی داشته باشد، اما درمجموع 156 میلیون و 988 هزار تومان برای گرفتن مدرک دانشگاه امیرکبیر باید هزینه کند.
فارغ‌التحصیل شدن در مقطع کارشناسی‌ارشد از دانشگاه تهران به ازای پرداخت 72 میلیون تومان
از مقطع کارشناسی که بگذریم، باید گفت پردیس دو دانشگاه تهران و امیرکبیر امسال دانشجوی کارشناسی‌ارشد هم پذیرش می‌کنند، دانشجویانی که با توجه به تفاوت شهریه آنها، عایدی بیشتری برای این دو دانشگاه دارد. جالب اینجاست که ظرفیت پذیرش برای این دو دانشگاه به ترتیب 597 و 172 دانشجو است، دانشجویانی که هرکدام باید مبلغ جالب‌توجهی را به‌عنوان شهریه بپردازند. به‌عبارت دیگر اگر بنا باشد دانشجویی در پردیس دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی‌ارشد فارغ‌التحصیل شود، بنا به رشته‌اش، باید شهریه متفاوتی را بپردازد. با توجه به اینکه عمده رشته‌های آمده در دفترچه کارشناسی‌ارشد برای پردیس دانشگاه تهران، مربوط به گروه علوم انسانی- علوم رفتاری است، شهریه تعیین‌شده برای گروه علوم انسانی را ملاک قرار داده‌ایم. شهریه ثابت این گروه 5 میلیون و 962 هزار تومان تعیین شده و برای هر واحد نظری نیز دانشجو باید 596 هزار تومان بپردازد و این رقم برای دروس عملی 758 هزار تومان می‌شود و در بخش پایاننامه هم یک میلیون و 490 هزار تومان شهریه تعیین شده است. اگر دانشجویی بخواهد در رشته برنامه‌ریزی شهری این دانشگاه تحصیل کند با توجه به 32 واحدی که برای آن درنظر گرفته شده که از این میزان تنها 6 واحدش به پایاننامه مربوط است، درعمل باید 23 میلیون و 850 هزار تومان شهریه ثابت پرداخت کند، این میزان برای دروس نظری به 15 میلیون و 520 هزار تومان و برای پایاننامه به 8 میلیون و 943 هزار تومان می‌رسد، رقمی که درمجموع به 72 میلیون و 741 هزار تومان می‌رسد.
شهریه ترم اول کارشناسی‌ارشد پردیس دانشگاه امیرکبیر 18 میلیون تومان
وضعیت تحصیل در پردیس امیرکبیر هم از لحاظ شهریهای چندان تفاوتی با دانشگاه تهران ندارد؛ چراکه پردیس تهران این دانشگاه میزبان دانشجویان است و شهریه ثابت را برای آنها 5 میلیون و 470 هزار تومان تعیین کرده است، این میزان در بخش شهریه متغیر برای دروس عملی و نظری هرکدام یک میلیون و 100 هزار تومان و برای پروژه نیز همین میزان است. یعنی دانشجوی کارشناسی‌ارشد باید 21 میلیون و 880 هزار تومان شهریه ثابت پرداخت کند. یعنی دانشجوی رشته شیمی گرایش شیمی فیزیک در ترم اول که 12 واحد نظری دارد، درعمل باید 13 میلیون و 200 هزار تومان شهریه متغیر و در کنار آن 5 میلیون و 470 هزار تومان نیز شهریه ثابت پرداخت کند، رقمی که درمجموع به 18 میلیون و 670 هزار تومان می‌رسد.
شهریه این دانشگاه‌ها به جزء دانشگاه صنعتی‌شریف که برای همه مقاطع رقم یکسانی را تعیین کرده، در مقطع دکتری افزایش چشمگیری داشته است، به‌طوری‌که دانشجویانی که خواهان تحصیل در پردیس‌های دولتی این دو دانشگاه آن هم در مقطع دکتری هستند، قبل از رفتن بر سر کلاس، لازم است مبلغ شهریه را تامین کرده باشند.
بودجه چندصد میلیاردی دانشگاههای دولتی کافی نبود؛ سراغ جیب دانشجویان رفتند
نکته مهم درباره دانشجویان شهریه‌پرداز در پردیس‌های دانشگاههای دولتی وجود دارد این است که آنها مجبور به پرداخت شهریه‌هایی هستند که در دانشگاه‌هایی مانند صنعتی‌شریف، رقم نجومی به خود گرفته، تنها به این دلیل که این دانشگاه‌ها عملا نه درحال مدرک‌فروشی، بلکه بهتر است بگوییم برندفروشی به دانشجویانی هستند که در ازای پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور، می‌توانند از اعتبار نام این دانشگاه‌ها بهره ببرند. رقم بالای این شهریه‌ها زمانی ملموس می‌شود که برای دانشگاهی مانند صنعتی‌شریف در بودجه امسال 684 میلیارد و 480 میلیون تومان بودجه تعیین شده است اما به نظر می‌رسد دانشگاههای دولتی نه‌تنها حاضر نیستند وابستگی خود به بودجه نفتی را رها کنند، بلکه عملا تلاش دارند با دست‌کردن در جیب دانشجو، در طول سال، درآمد جالب‌توجهی را نیز برای خود داشته باشند. کسب درآمد از دانشجو در مقاطع مختلف درحالی است که دانشگاههای مطرح کشور، راه آسان‌تری به نسبت دیگر دانشگاه‌ها برای گرفتن پروژه‌های بیرون دانشگاهی دارند، موضوعی که به‌دلیل سختی‌هایی که دارد، آن‌طور که باید مورد اقبال دانشگاههای صنعتی و مطرح پایتخت نیست که بخواهند از طریق آن، وابستگی‌شان را به رقم‌های میلیاردی بودجه دولتی کم کنند.