مجتبی اردشیری، خبرنگار: منوچهر اسماعیلی درحالی در 83 سالگی دیده در نقاب خاک کشید که در 18 سالگی وارد دنیای گویندگی شد و در 24 سالگی، مدیریت دوبله بسیاری از فیلم‌های بزرگ جهان را به عهده گرفت و از همان زمان، نامش بر سر زبان فعالان سینما و مخاطبان فیلم افتاد.
مقبولیت هنر اسماعیلی به اندازه‌ای بود که وی علاوه‌بر گویندگی از زبان بازیگران خارجی، در بسیاری از فیلم‌های داخلی نیز حسابی درخشید و توانست به‌واسطه مهندسی صدا و تیپ‌سازی‌های متفاوتی که ارائه می‌داد، طرفداران بسیاری برای خود دست‌وپا کند.
خیلی‌ها در آن زمان از این هنر شگفت‌زده می‌شدند که اسماعیلی تا چه اندازه می‌تواند در روح‌دادن به تصاویر صامتی که صدا نداشتند، دارای ابتکار عمل باشد و از خود خلاقیت نشان دهد.
اسماعیلی که در آن زمان، جزء نخستین هنرمندان نسل طلایی دوبله در سینما، تلویزیون و رادیوی ایران بود، توانست به‌واسطه فنون مبتکرانه خود، شاگردان بسیاری داشته باشد و زبان تحسین همکاران خود را نیز به این شیوه فعالیت بگشاید.
او درحالی از جامعه هنری کشور پرکشید که جزء آخرین باقی‌مانده‌های نسل طلایی دوبله در ایران بود و توانست جهت‌دهی شگرفی در هنر دوبله پیش و مخصوصا پس از انقلاب ایران داشته باشد.
مظفری: اسماعیلی هیچ‌گاه فراموش نشد
در همین رابطه، سعید مظفری به «فرهیختگان» گفت: «نقش و جایگاه مرحوم اسماعیلی در سپهر دوبله ایران، ماندگار است؛ چراکه وی یکی از بهترین‌های تاریخ دوبله در تاریخ ایران به‌شمار می‌رود و اگرچه طی سالیان اخیر نمی‌توانست به‌واسطه بیماری، مانند گذشته فعالیتی داشته باشد اما به دلیل هنر جاودان خود، هیچ‌گاه فراموش نشد و همواره اخباری از او در رسانه‌ها منتشر می‌شد و این یعنی آنکه ایشان با آنکه فعالیتی رسمی نداشت، اما بازهم از دیدگان و قلوب مردم پنهان نماند.»
مظفری که خود از پیشکسوتان هنر دوبله شناخته می‌شود، در ادامه افزود: «آنچه در این میان اهمیت دارد آنکه به‌رغم اینکه مردم و هنرمندان، هیچ‌گاه جای اسماعیلی را در این سال‌ها خالی نکردند اما مدیریت فرهنگی کشور نتوانست آن‌طور که باید و شاید، قدر این گوهر ارزشمند را بداند. گویا برای این مسئولان اصلا مهم نیست که چه گوهری را از دست داده‌ایم و شاید این اندازه نیز برایشان مهم نباشد که فلان هنرمند، کار خوب انجام داده یا خیر. با این وضع، بازهم برای هنرمندانی مانند اسماعیلی مهم نبود که این اتفاق‌ها در عرصه مدیریتی می‌افتد یا نه؛ چراکه پاسخ دهه‌ها فعالیت حرفه‌ای خود را از مردم و دوستداران سینما گرفته بود و همین برایش کافی بود.»
نماینده: اگر حرمت صدای اسماعیلی نبود، دوبله حرمت اینچنینی نمی‌یافت
داوود نماینده که یکی از هم‌نسلان اسماعیلی محسوب می‌شد و دوستی دیرینه‌ای با این هنرمند داشت، درحالی که به‌شدت گریه می‌کرد و بابت این تالم، به سختی قادر به سخن گفتن بود، به «فرهیختگان» گفت: «حال خوبی ندارم. دوستی را از دست داده‌ام که حداقل 45 سال از عمر کاری‌ام را با او سپری کرده‌ام. من در تمام این سال‌ها شاهد صلابت صدا، خوش‌سلیقگی کار و اقتدار حرفه‌ای او بودم و معتقدم او به‌واسطه این میزان هنرمندی، در هنر دوبله این سرزمین جاودان شد. در دلم بود که بی‌دوست نباشم هرگز، چه توان کرد؟ که سعی من و دل باطل بود.»
اولین مجری تلویزیون که پس از انقلاب مقابل دوربین صداوسیما رفت، ادامه داد: «نظیر منوچهر اسماعیلی تکرارنشدنی هستند. نمی‌توان وصف‌الحالی گفت که در اندازه ایشان باشد. او در کارش، فراتر از اوج بود و به هر نقشی که عهده‌دار می‌شد، رنگ و لعابی نوین می‌داد. وقتی صدای ایشان روی صورت بازیگران مطرح ایران و جهان می‌نشست، این احساس به مخاطب دست می‌داد که این، قالب دیگری از صدای اسماعیلی است که تا آن زمان با آن مواجه نشده بودند. او در کار خود، مدام درحال نانوفناوری و تکنولوژی جدید بود. همین خصیصه سبب شد ایشان هیچ‌گاه در کارشان تکراری نشود و سبک و سیاق متنوع ایشان همچون کلاس درسی برای علاقه‌مندان به هنر دوبله بود.»
گوینده دوبله حس برتر ادامه داد: «به‌واسطه جایگاه ویژه ایشان، همواره مورد‌تقدیر قرار می‌گرفت؛ چراکه او در کار دوبله، فراتر از خورشید بود و همواره می‌درخشید و کسی جرات نداشت ایشان را نبیند. اتفاقات بسیاری رخ داد که برخی بزرگان در این کشور، دیده نشوند ولی درمورد ایشان هیچ غفلتی نشد. مثلا ببینید تندیس سایه را با آنکه آماده بود، چند ماه نگه داشتند و تا ایشان درگذشت، از آن رونمایی کردند. اما این اتفاق درمورد اسماعیلی رخ نداد اما با این حال باز جا داشت که به استاد اسماعیلی، به‌خصوص در سال‌های پایانی عمر ایشان توجه بیشتری شود.»
نماینده در انتها گفت: «حرمت کارهای شاخص و قدیمی سینما و تلویزیون، به وسعت صدای اسماعیلی است و اگر حرمت صدای این استاد بلندآوازه نبود، دوبله حرمت اینچنینی نمی‌یافت که این آثار بتوانند تا این اندازه مخاطب به خود جذب کنند. این صدا به اندازه‌ای حرمت داشت که سبب شد دوبله به مردم شناسانده شود.»
مومیوند: استاد اسماعیلی، متانت خیلی بالایی داشت
علی‌‌همت مومیوند دیگر هنرمندی بود که با او به صحبت نشستیم. مومیوند که در سال‌های پس از انقلاب با اسماعیلی همکاری داشت، در این ارتباط به «فرهیختگان» گفت: «لازم نیست درباره مقام و منزلت ایشان در هنر دوبله مملکت گفته شود؛ چراکه هرچه گفته شود، بازهم قادر نخواهد بود تا جایگاه واقعی ایشان را ترسیم کند. همچنین این مقام به اندازه‌ای رفیع است که حتی نباید به این موضوع اندیشید که مقامات از ایشان تجلیل کردند یا خیر.» دوبلور مختارنامه و افسانه جومونگ افزود: «مردم، به اندازه‌ای برای اسماعیلی احترام قائل هستند که خود، جایگاه ایشان را می‌دانند. من از ابتدا که وارد این حرفه شدم، افتخار شاگردی ایشان را داشتم و خدا را شاکرم در دوره‌ای حیات داشتم و وارد این حرفه شدم که استاد اسماعیلی در آن حضور داشت. ایشان به این دلیل در دل‌های مردم نفوذ کرده بود چون متانت خیلی بالایی داشت و بسیار انسان مهربانی بود. ایشان مصداق بارز هنرمندی است که هیچ‌گاه دریغ نداشت از اینکه بخواهد هنر خود را به شاگردان و زیردستانش بیاموزد و در این زمینه، حقیقتا یک هنرمند مثال‌زدنی به شمار می‌رود.»
منظم: نسل ما، اخلاق حرفه‌ای را از استاد اسماعیلی فرا گرفت
اردشیر منظم از دوبلورهایی که پس از انقلاب به این حوزه ورود پیدا کرد، به «فرهیختگان» گفت: «استاد اسماعیلی از هنرمندان شاخص این حوزه بود که حمایت‌های بسیاری از بنده و دیگر شاگردان مستعدی که به این حوزه ورود می‌کردند، به عمل آورد. به یاد دارم نخستین کاری که با ایشان انجام دادم، فیلم دکل بود. ایشان ازجمله گویندگانی بود که به‌راحتی می‌شد متوجه شد چه شناسنامه‌ای دارند، درحالی که بسیاری از کسانی‌که به این حیطه ورود می‌کنند، خیلی طول می‌کشد تا مشخص شود در چه ژانری باید از آنها استفاده کرد و استاد اسماعیلی از این حیث، یک هنرمند با تراز بالایی بود.» این گوینده با اشاره به اینکه استاد اسماعیلی، از شخصیت عجیبی برخوردار بود، اضافه کرد: «ایشان از این قدرت برخوردار بود که هنر خود را به صورت حسی ارائه می‌داد و حتی از این نگاه نیز ایشان هنرمند بی‌نظیری محسوب می‌شود، به‌طوری که در این مقیاس، ایشان به‌عنوان تنها کسی بود که چنین تبحری داشت و بسیاری از کسانی که تحت‌تاثیر این هنرمندی ایشان بودند، تلاش می‌کردند متدهای این شکل دوبله را از ایشان فرا بگیرند. این، حقیقتی درمورد استاد اسماعیلی است که نمی‌توان آن را انکار کرد.» گوینده انیمیشن لوک خوش‌شانس درمورد شیوه اخلاقی منوچهر اسماعیلی گفت: «ایشان بسیار خونسرد بود و با آرامش نسبت به مسائل برخورد می‌کرد. ضمن اینکه انسان جدی و صریحی بود، به‌طوری‌که جنس شوخی‌هایشان نیز ریز و عمیق بود. اخلاق‌مدار بود و به اخلاق حرفه‌ای اهمیت می‌داد. وقتی در فضایی حضور می‌یافت، راهنمای دیگران بود و منش وی به‌گونه‌ای بود که افراد حاضر، به‌نوعی مجبور می‌شدند از اخلاق حرفه‌ای ایشان تبعیت کنند، به‌طوری‌که من و چندین نسل از فعالان هنر دوبله، اخلاق حرفه‌ای را از ایشان فرا گرفتیم.» منظم ادامه داد: «به یاد دارم در سریال امام علی(ع)، وی صداپیشگی نقش مالک‌اشتر با بازی داریوش ارجمند را برعهده داشت. وقتی در آن نقش صحبت می‌کرد، تمام دوبلورهایی که در آن اتاق حضور داشتند، تحت‌تاثیر قرار گرفته، به‌نوعی که می‌شد تکان‌های حسی مغز و روح‌شان را به روشنی احساس کرد. این تصاویر به اندازه‌ای منقلب‌کننده بود که همواره آرزو می‌کردم کاش دوربین‌ها در آن ساعات آنجا بودند تا این تصاویر را ثبت می‌کردند. این اتفاق حتی بر سر گویندگی سریال مردان آنجلس نیز تکرار شد و همین روحیات و ابتکارها بود که از ایشان یک هنرمند خارق‌العاده و منحصربه‌فرد ساخت.» این دوبلور در انتها افزود: «دیگر نمی‌توان سریال‌هایی مانند امام علی(ع) را دوبله کرد چون دیگر هنر دوبله ایران، پشتوانه طلایی اینچنینی ندارد. عمده کسانی که باقی مانده‌اند، دیگر آن دقت‌عمل و ریزبینی‌ها را ندارند. هنرمندان شاخصی همچون استاد منوچهر اسماعیلی جزء نوابغی بود که صدای خودشان را روی فیلم‌های بدون صدا پیدا کرد و توانست به همین واسطه، به فراخور آن نقش و آن فیلم، عنصر احساس را به آن بازیگر اضافه کرده و آن نقش را برای مخاطب خود قابل‌باور کند.»
در این رابطه بیشتر بخوانید:
او صدای کوه بود(لینک)