یگانه عرب، خبرنگار گروه دانشگاه: وقتی از توسعه اقتصاد دانش‌بنیان صحبت می‌کنیم، اولین چیزی که به ذهن می‌آید، صرف حمایت‌های مالی و تخصیص بودجه است؛ هرچند نباید از تاثیر تسهیلات مالی در شرایط تحریم، گرانی مواد اولیه، خرید تجهیزات و... غافل شد اما همه‌چیز حمایت‌های مالی مستقیم نیست و بهبود فضای کسب‌وکار فناورانه، نوآورانه و بازار دانش‌بنیان‌ها نیز مهم بوده و یکی از الزامات توسعه اقتصاد این حوزه است. به همین دلیل لازم است که نهادهای ذی‌ربط با درک درستی از نیازهای روز فعالان اکوسیستم فناوری و نوآوری و احصای چالش‌ها و موانع پیش‌روی آنها، ضمن تخصیص منابع مالی هدفمند و متناسب با شرایط، فرصت‌های تجاری جدیدی را برای فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در داخل یا خارج از کشور فراهم کنند. یکی از اقدامات موثر در این زمینه، فراهم کردن بسترهای مناسب برای توسعه فعالیت دانش‌بنیان‌ها ازجمله حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، پایگاه‌های صادراتی و اعزام یا پذیرش هیات‌های تجاری است.
هر آنچه باید درباره رویداد «یکشنبه‌های صادراتی» بدانیم
صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری به‌عنوان یکی از متولیان این حوزه در راستای مدیریت صادرات دانش‌بنیان و با هدف تولید صادرات محور به‌عنوان یکی از روش‌های رونق تولید در کشور و توسعه بازار بین‌المللی محصولات دانش‌بنیان، کلینیک مدیریت صادرات دانش‌بنیان را ایجاد کرده تا شبکه‌ای میان کارگزاران این حوزه و ارائه خدمات تخصصی به شرکت‌های دانش‌بنیان باشد؛ به‌گونه‌ای که بتواند زمینه لازم برای حضور دانش‌بنیان‌ها در بازار بین‌المللی را فراهم کند. یکی از برنامه‌های این کلینیک، برگزاری رویداد «یکشنبه‌های صادراتی» است. رویداد «یکشنبه‌های صادراتی» یکشنبه هر هفته در قالب کلینیک مدیریت صادرات دانش‌بنیان با پذیرش هیات تجاری و فناوری از کشورهای متقاضی در حوزه‌های مختلف برگزار می‌شود. تاکنون سی‌وپنج دوره از این رویداد به‌صورت حضوری و البته گاهی آنلاین برگزار شده که علاوه‌بر برگزاری نشستهای تخصصی و مذاکره صادرات میان شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی با تجاری از کشورهای مدعو، جلسات و نشستهای B2B با هیات‌های خارجی آن کشور نیز انجام می‌شود. جلسات مذاکره برای صادرات محصول در حوزه‌هایی چون دارو تجهیزات پزشکی، نفت، گاز و پتروشیمی، صنعت ساختمان، فناوری اطلاعات و ارتباطات، ماشین‌آلات صنعتی، سلامت، حمل‌ونقل و لجستیک، فناوری اطلاعات و امنیت، هوش مصنوعی، سفر و گردشگری، حمل‌ونقل هوشمند و... انجام می‌شود و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی بنابر حوزه فعالیتی کشور هدف محصولات تولیدی خود را عرضه می‌کنند. برگزاری این رویداد از این حیث حائز اهمیت است که موجب تبادل اطلاعات درخصوص هیات تجاری خارجی به شرکت‌های داخلی و تبادل تجربیات صادراتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان، ارائه مشاوره به شرکت‌ها برای حضور در بازار بین‌المللی، حضور رایزن‌های بازرگانی ایرانی در کشورهای هدف و... می‌شود. گستره حضور شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی در این رویداد به وسعت جغرافیای ملی بوده و حداقل از هر استان یک شرکت در این رویداد حضور دارند.
از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار بین‌المللی تا انعقاد قراردادهای میلیون دلاری
هیات‌های تجاری کشورهای هدف رویداد یکشنبه‌های صادراتی از دوره نخست تا دوره سی‌وپنجم شامل کشورهای روسیه، سوریه، عراق، ارمنستان، افغانستان، هند، سنگال، کنیا، ترکیه، پاکستان، عمان، اتحادیه اوراسیا، چین، ازبکستان، گامبیا، اتریش، قرقیزستان و کامرون می‌شود. طبق آمار موجود از دوره یک تا 28 رویداد، 11 قرارداد همکاری میان شرکت‌های دانش‌بنیان و نمایندگان هیات‌های تجاری به مبلغ 3.362 میلیون دلار منعقد شد. در این 28 دوره ، 21 نمونه محصول شرکت‌های دانش‌بنیان ارسال و 297 نشست B2B برگزار شد. در تقسیم‌بندی دیگر که از دوره 29 تا 33 است، چهار امضای قرارداد همکاری میان شرکت‌های دانش‌بنیان و نمایندگان هیات تجاری به مبلغ 7.2 میلیون دلار منعقد شد. در این دوره‌ها نیز 114 نشست B2B برگزار شده و چهار نمونه محصول از شرکت‌های دانش‌بنیان به هیات‌های تجاری ارسال شد.
پذیرش هیات‌های تجاری، اقدام صندوق نوآوری و شکوفایی برای توسعه جریان صادرات فناوری
مرضیه شاوردی، مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری با اشاره به هدف برگزاری رویداد یکشنبه‌های صادراتی بیان کرد: «یکی از ابزارهای صندوق نوآوری و شکوفایی برای توسعه جریان صادرات محصولات فناورانه و نوآورانه و شرکت‌های دانش‌بنیان، پذیرش هیات‌های تجاری و فراهم کردن بستر مناسب برای مذاکره و تعامل شرکت‌های دانش‌بنیان با مشتریان بالقوه آنان است.» وی ادامه داد: «برای اینکه نظم و ترتیب خاصی به این جریان بدهیم از ابتدای سال 1400 پذیرش هیات‌های تجاری خارجی را در قالب «یکشنبه‌های صادراتی» برنامه‌ریزی و اجرا کردیم. هدف از برگزاری این رویداد این بود که در هر برنامه از یک کشور هدف صادراتی در یک یا چند حوزه فناوری مشتریان بالقوه شرکت‌های دانش‌بنیان را دعوت و امکان مذاکره شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق را با این مشتریان فراهم کنیم تا مسیر صادراتی آنها تسهیل شود.»
سفیران ایرانی برقرارکننده تعامل میان دانش‌بنیان‌ها و هیات‌های تجاری
مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری گفت: «تعامل با هیات‌های تجاری از مسیرهای مختلفی اتفاق می‌افتد، در درجه نخست سفرای کشورمان در کشورهای هدف صادراتی می‌توانند این ارتباط و تعامل را میان مشتریان بالقوه کشور و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی فراهم کنند.»
به‌گفته شاوردی همچنین درکنار آنها، کارگزاران تخصصی توسعه بازار صندوق نوآوری و شکوفایی فعالیت می‌کنند، شرکت‌های خصوصی‌ای که در بازارهای مختلف فعال هستند و شناخت خوبی از بازارهای صادراتی دارند و می‌توانند مشتریان عمده حاضر در آن بازارها را شناسایی و به شرکت‌های فناور ایرانی معرفی کنند.
راه‌اندازی نمایشگاه دائمی محصولات فناورانه ایرانی در کشورهای هدف صادراتی
وی اشاره کرد: «همچنین نمایشگاه‌های دائمی در کشورهای هدف صادراتی برپا کرده‌ایم که با توان کارگزاران بخش خصوصی راه‌اندازی شده؛ این کارگزاران می‌توانند مشتریان بالقوه را شناسایی و به صندوق نوآوری و شکوفایی معرفی کنند تا ارتباط دوسویه‌ای میان دو طرف عرضه و تقاضا شکل بگیرد.»
مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری در ادامه عنوان کرد: «اتاق‌های بازرگانی مسیر دیگری هستند که بازرگانان و خریداران بزرگ در کشورهای هدف را شناسایی و آنها را به این رویداد دعوت می‌کنند. به‌طور مثال در تعداد خوبی از رویداد یکشنبه‌های صادراتی که در صندوق نوآوری برگزار شد، همکاری‌هایی نیز با اتاق‌های بازرگانی داشتیم که هیات‌های تجاری بزرگ و قوی را از کشورهای مختلف آسیایی و آفریقایی دعوت کردند تا تعاملاتی با شرکت‌های دانش‌بنیان داشته باشند. در برنامه‌های مختلفی که اتاق بازرگانی تعریف کرده، بخشی ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان طراحی و اجرا شده است.»
ارائه مشاوره به شرکت‌های دانش‌بنیان برای ورود به بازار بین‌المللی
شاوردی اشاره کرد: «رویداد یکشنبه‌های صادراتی شامل چند بخش می‌شود؛ یکی از این بخش‌ها آموزش و مشاوره است که در قالب آن شرکت‌های دانش‌بنیان با بازار هدف و کشوری که در این رویداد مدنظر قرار گرفته است، آشنا می‌شوند. فعالان بازار کشور هدف، به معرفی راه و رسم و روند فعالیت در بازار کشورهای خارجی می‌پردازند. از طرفی دیگر افراد مقیم آن کشور و همچنین ایرانیانی که با کشور هدف تجارت می‌کنند، در این برنامه‌ها حاضرند و به شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور مشاوره می‌دهند.»
وی ادامه داد: «درکنار آن مشاوران حوزه‌های کسب‌وکار و مباحث حقوقی را نیز در رویداد داریم که به شرکت‌ها آموزش‌های مرتبط را ارائه می‌کنند. بخش بعدی یکشنبه‌های صادراتی پس از جریان آموزش و مشاوره، برگزاری جلسات مذاکره و نمایشگاهی از دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان است و اعضای هیات‌تجاری خارجی می‌توانند محصولات و کالاهای شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی را در بخش جانبی رویداد از نزدیک مشاهده و بررسی کرده و ضمن آشنایی با دستاوردهای فناورانه ایرانی با شرکت‌ها برای انواع همکاری فناورانه ازجمله صادرات محصول نهایی یا همکاری و مشارکت برای راه‌اندازی خط تولید در کشور خارجی مذاکره کنند.»
یکشنبه‌های صادراتی؛ گامی برای تسهیل فرآیند صادرات محصولات دانش‌بنیان ایرانی
مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری با اشاره به اینکه طبیعتا صادرات، فرآیندی پیچیده و پرپیچ‌وخم است، گفت: «تمام تلاش‌مان در صندوق نوآوری و شکوفایی این است که با برگزاری چنین رویدادهایی، آغازگر مسیر صادرات محصولات فناورانه شرکت‌های دانش‌بنیان باشیم و به تسهیل و تسریع فرآیند صادرات محصولات دانش‌بنیانی ایرانی کمک کنیم.» به‌گفته شاوردی برگزاری رویداد یکشنبه‌های صادراتی تاکنون دستاوردهای خوبی داشته و شرکت‌های دانش‌بنیان حاضر در این برنامه‌ها، شروع به صادرات محصول به کشورهای هدف کرده‌اند. امیدواریم با پیگیری خود شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور و کارگزاران فعال در این حوزه امر صادرات پایدار و ادامه‌دار باشد.
انعقاد قراردادهای 10 میلیون دلاری در رویداد یکشنبه‌های صادراتی
وی با اشاره به انعقاد قراردادهای همکاری میان شرکت‌های دانش‌بنیان و هیات‌های تجاری توضیح داد: «قراردادهایی که به‌صورت مستقیم به‌واسطه رویداد یکشنبه‌های صادراتی منعقد شده است، چیزی حدود 10میلیون دلار در حوزه تجهیزات پزشکی، کشاورزی، تجهیزات خانه‌های هوشمند و حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و دیگر حوزه‌های فناوری است و شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه‌ها توانسته‌اند پیرو برگزاری این رویداد قراردادهایی منعقد کنند و به جریان صادرات محصول بپردازند.» به گفته مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی، کمک به شناساندن مشتریان بالقوه به شرکت‌های دانش‌بنیان و به هم رسانی طرف عرضه و تقاضای فناوری در عرصه بین‌المللی، نخستین و مهم‌ترین نقشی است که صندوق نوآوری و شکوفایی در یکشنبه‌های صادراتی ایفا می‌کند. درکنار آن، اگر شرکت‌های دانش‌بنیان قراردادهایی با طرف تجاری خارجی منعقد کنند که به تامین منابع مالی نیاز داشته باشد، صندوق به‌عنوان مهم‌ترین نهاد تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند قراردادهای راه‌اندازی خط تولید در کشور خارجی یا قرارداد برای توسعه نمونه محصول را حمایت کند و منابع مالی را در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌دهد.
لزوم شناسایی نقاط ضعف و قوت صادراتی دانش‌بنیان‌ها در یکشنبه‌های صادراتی
شاوردی عنوان کرد: «به بیان دیگر، صندوق با ابزارهای مختلف تامین مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کند تا تامین مالی قراردادهای همکاری فناورانه را انجام دهند.»
وی با بیان اینکه درتلاشیم در برنامه یکشنبه‌های صادراتی، آغازگر مسیر توسعه صادرات محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان باشیم، عنوان کرد: «صادرات مسیر پیچیده‌ای است که در این برنامه‌ها تلاش داریم به شرکت‌های حاضر در رویداد اعتمادبه‌نفس صادراتی دهیم و کمک کنیم ضعف‌ها و قوت‌های زیرساخت‌های صادراتی خود را شناسایی کنند و آنها را توسعه بدهند تا بتوانند با موفقیت وارد بازار صادراتی شوند. امیدواریم تا پایان سال حداقل 50 شرکت دانش‌بنیانی را داشته باشیم که با صادرات صفر شروع کرده‌اند و با حضور در این برنامه‌ها توانسته‌اند وارد بازارهای صادراتی شوند.»